The Lovely Colors of My Homeland...



Emir Faiq

Born: May 9, 1909

Place of birth: Bakhchisarai (Crimea)

Died: February 3, 1993
(Almaty, Kazakhstan)


Baş kemaneci (Essay)












































____________________

* This photo of Emir Faiq is obtained from http://www.kitaphane.crimea.ua/.

İstidat saibine has çizgiler

Belli kinorejissör, yazıcı Emir İbraim oğlu Faiq Qırımnıñ qadimiy Bağçasaray şeerinde doğdı (1909 senesi, mayıs 9-da).

Emir Faiq orta mektepte, Aqmescid (Qırım) pedagogika institutında, Moskadaki, VGİK adı ile belli olğan Bütünittifaq Devlet kinematografiya institutında tasil aldı.

Bu yerde bir şeyni daa añıp keçmeli ki, o, VGİKni bitirgen vaqıtları diplom işi olaraq, Mihail Şolohovnıñ "Aqtarılğan qırtış" eseri esasında film yarattı. Onıñ diplom işi filmine ğayet yüksek qıymet kesildi. Neticede o, Leonid Küleşov ve Mihail Donsköy kibi belli kinorejissörlar ile birlikte "Ulu avuntıcı", "Közniñ çalınuvı", "Bahıt aqqında yır", "Görkiyniñ balalığı" ve diger filmler yarattılar.

Ekinci cian cenkinden evel Emir Faiq Moskvada "Vostok – Film" ve "Soyüzdetfilm" kinostudiyalarda, Taşkent şeerinde (Özbekstan) "Kinohronika" studiyasında, Kuybışev şeerinde (Rusiye) "Vesiqalı filmleri" kinostudiyasında em stsenariyeci, em de rejissör çalıştı.

Emir Faiq ekinci cian cenkiniñ ilki kününden göñülli olaraq cebege ketti. O eline silâ alıp, duşman ile amansız küreşti ve aynı zamanda kinokamerasını da taşlamadı. "Qızıl Yıldız", "Vetan cenki" kibi bir sıra cenkâver ordenler ve medaller ile mukâfatlanğan diviziya komandiri muavini kapitan Emir Faiq, 1944 senesi iyül ayında ağır yaralandı. Tedaviylengen soñ, o Üçünci Ukraina cebesi erkânındaki kinogruppağa yolbaşçı tainlendi. O, qarsanbalı cenk yılları, cebedeki ayatnı – andaki qanlı uruşlarnı, arbiy çarpışmalarnı, cenkâver çatışuvlarnı… bir sözle söylegende bütün körüp keçirgenleri hususta bir talay vesiqalı filmler işlep çıqardı

Emir Faiq ekinci cian cenkinden soñ, daa doğrusı 1946 senesinden itibaren, Qazahstannıñ Alma-Ata şeerinde (şimdi Almati) "Qazahfilm" kinostudiyasında faaliyet kösterip başladı ve aman-aman ömüriniñ soñuna qadar anda çalıştı.

Zanımızca, "Qazahfilm" kinostudiyasında işlegen deviri, (o anda 45 yıl çalıştı), onıñ icadiy ayatında eñ mahsuldarlı devir oldu desek, yañlış olmaz. Emir Faiq mezkür kinostudiyada çalışqan yılları "Yüregiñden sora", "Qanatlı bağşış", "Menim oğlum", "Geceniñ der maalinde" ve diger bediy filmler ile bir sırada "Muhtar Auezov aqta söz", "Böyle deñizni araştıra", "İnsan qalbleriniñ avcıları" kibi yüzlerle vesiqalı filmler işlep çıqardı.

Ebet, Emir Faiq özüniñ cian kinematografiyası inkişafına qoşqan velâkin daa ögrenilmegen büyük hızmetlerile beraberlikte o, edebiyat saasında da bayağı işler yaptı. Zaten, böyle etmemekniñ de çaresi yoq edi. Çünki kinematografiyanı da, edebâtnıñ bir çeşiti demek mümkün. Sadece söylegende, aralarındaki farq şunda ki, kinematografiyanıñ esas silâsı kinokamera olsa, edebiyatnıñ esas silâsı qalemdir. Birisine bediy film denile, digerine bediy eser denile, vesselâm. Film em de eser yaratıcılarına ise, rejissör (stsenariyeci) ve yazıcı denile. İşte Emir Faiq em rejissör, em de yazıcı olaraq bellidir. Onıñ qalemi astından "Bir tamçı suv", "Gülcian içün güldeste", "Mücde", "Bütün sırlarımnı bilmek isteysiñ" kibi sıra-sıra povest ve ikâyeler çıqtı ve olar dünya yüzüni kördiler. "Men sizni unutmadım", "Bir tamçı suv", "Borandan soñ" adlı kitaplarğa ise, müellifniñ çeşit senelerde yazğan eserleri kirsetildi.

Emir Faiqniñ yazğan eserleri yaratqan kinofilmleri kibi, oquyıcını mıtlaqa özüne celp ete, kendine çeke. Eserge – andaki tasvirlenilgen vaqialar içerisine dalıp ketkeniñni duymay qalasıñ. Eser qaramanlarnıñ areketleri, olarnıñ tüşünceleri, dünyabaqışları güya, saña endi tanış kibi kele ve olar ile bir nefes alıp başlaysıñ. Sebebi, müellif ömürden – ayattan seçip alğan adiselerni yüksek bediy usul ile tasvirlemege bile. Albu ise, yalıñız aqiqiy istidat saibine has çizgidir. Bu da, aqiqat!

Bunıñ aqiqat olğanını, kerçek olğanını bu zatı aliylerile körüşken vaqıtlarımda, tekrar-tekrar emin oldım.

Emir Faiq er sefer Alma-Atadan Taşkentke kelgende, "Lenin bayrağı" gazetası, "Yıldız" mecmuası muarririyetlerine kire edi. Men mezkür idarelerde çalışqan yıllarım, maña, bu ğayet yüksek bilgili, yüksek medeniyetli şahs ile defalarca qonuşmaq sırası tüşti. O kendi fikirlerini zengin ve aynı zamanda tatlı saf ana tilde, aşıqmadan özüne has telâfuz ile beyan ete edi. Onıñ qırımlığa has tüşünceli, dülber közlerine diqqat etkende, o közlerde ğam ile beraber köterinki ruh (öptimizm) üküm sürgenini duymaq, körmek mümkün edi.

Şu sebepten olsa kerek, bir subetimizde o, Taşkentte çıqqan qırım milliy matbuatı saifelerinde derc olunıp barılğan ve göñüline yatqan bazı eserler boyunca kinostsenariyeler yazğanı aqqında paylaştı. Vaqıt-saatı kelip, Vetanğa – Qırımğa qaytılsa, endi azırlanılğan stsenariyeler mücibi kinofilmler çıqarmaq imkânı olacağını söyley edi.

Emir Faiq, keçken yüzyıllıqnıñ yetmişinci seneleri "Slovo o polku İgoreve" namında eser üzerinde alıp barğan ilmiy araştıruvları – tedqiqat işlerile, ilim-fen dünyasınıñ temelini sarsıtqan, qazahstanlı şair Oljas Suleymenov hususta fikir yürüterek, o özüniñ çoq yaqın dostu olğanını ve beraberlikte çalışqanları aqqında ikâye ete edi. Böyle anlerde, közlerindeki köterinki ruh qığılçımlarınıñ çoqlaşqanını abaylamaq mümkün edi…

Emir Faiq menim aqılımda, işte böyle qaldı.

Sovetler – kommunistler rejimi nice-nice qırımlarnıñ iradesini qırmağa qurbi yetişmegeni kibi, Emir Faiqniñ de iradesini sındırmaq bir tarafta tursın, atta tekârançıq bile mayıştırıp olamadı. Bu büyük insan, qorqubilmez ve aynı zamanda ikmetli ecdadları kibi ömür keçirdi. Elbette, o bunıñle, mağrur ecdadları – qırımlarnıñ ruhlarını da daima şad etip bardı.

Emir Faiq 1993 senesi, fevral 3-te Qazahstannıñ Almati şeerinde vefat etti.