The Lovely Colors of My Homeland...



Enver Selamet

Born: 1917

Place of birth: Chotqara
(Bakhchisaray, Crimea)

Died: 1981
(Chirchik, Uzbekistan)


Seniñ ayatıñdan, Vatan (Selected poems)










Nefis satırlarnıñ müellifi

Ğayet cümert ve aynı zamanda temiz qalp saibi Enver Selâmet azretleri, Qırımnıñ Bağçasaray rayonındaki Çotqara köyünde doğdı (1917 s.). İlki mektep tasilinden soñ o, Yalta pedagogika tehnikumı em de Aqmescid pedagogika institutı kibi oquv yurtlarında bilgi aldı.

Ekinci cian cenki iştirakçisi Enver Selâmet, yüz biñlerle semetdeşleri – qırımlar ile bir sırada, ceza (repressiya) yerlerinde ömürniñ bütün accısını tattı. Çırçıq şeeri (Özbekstan) istisallarında çalıştı. O çeşit saalarda işlemek ile bir sırada ressamcılıq zenaatını da yaptı.

Enver Selâmet em çalıştı, em de icad ile oğraştı. Daa doğrusı o, özüniñ teren felsefiy mana taşığan incileri – şiirleri vastası ile ayatqa nisbeten, ömürge nisbeten kendi munasebetini izhar etti. Belli edip Şamil Alâdin azretleri şair hususta, onıñ icadı aqqında böyle dey: "Adamnıñ meselege yanaşuvında özüne ait nazarı ola. Biri bir şeyni begene. Digeri ayni şeyni begenmey. Buña lezet deileki, asılında doğru degil. Yahşı şey begenilmek, fena şey begenilmemek kerek.

Enver Selâmetniñ şiirlerini begenmemek mümkün degil, çünki olar – yahşıdır. Sadeler. Zengin mündericeli ve nefisler. Aqiqiy poeziya içün zarur naz ve cazibege saiptir…".

Enver Selâmet özüniñ ilki eserlerini cenkten evel yarattı. "Altın balta", "Yalancı çoban" şiiriy masallar, "Ana", "Devirnen beraber adımlap", "Yaralınıñ antı" ve diger eserleri işte o devirde Qırım matbuatında dünya yüzüni kördiler.

Cenkten soñra, şairniñ qalemi astından "Amethan aqqında destan"", "İlki boğday", "Çam teregi", "Vetan şeitlerine", "Yoq olmaz", kibi sıra-sıra şiirler ve poemalar çıqtı. Bu nazm eserlerniñ ekseriyet qısımı "İçken suvlarım", "Bilgen olsa Prometey", "Tayan omuzıma", "Er şeyiñdem Vatan" serlevalar astında çıqqan müellifniñ şahsiy şiirler cıyıntıqlarından yer aldılar.

Enver Selâmet edebiyat dünyasına özüniñ acayip terciman olğanını da numayış yaptı. O, Şukrullo, Solouhin, Mecelaytis, Toqay, Dariyenko, Sacad Zahir ve diger millet vekilleriniñ eserlerini – şiirlerini ana tiline çevirip, qırımlı oquyıcılarına ediye etti. Şairniñ qalbinden çıqqan ve kâğıtqa tüşken nazm satırlarına ya da dülber tercimelerine diqqat etilse, olarda müellifniñ nabız uruvı sezile, onıñ aqiqatta intellektual bir sıma olğanına eminlik besleysiñ. Bu da aqiqat!

Bu yerde, men, keçken yetmişinci seneleriniñ ekinci yarısında – yaz aylarından birisinde olup keçken vaqianı hatırlamaq istedim. Taşkent şeerinde (Özbekstan) büyük bayram. Sebebi, mında çeşit qıta memlektlerinden belli icad adamları, ananeviy Yazıcılar Simpoziumına toplandılar…

Men o devirde "Lenin bayrağı" gazetasınıñ "Edebiyat ve sañat" bölüginde çalışam. Üyle maaliniñ etrafları. Bir iş ile kabinetten uzun-uzadiye ayatqa çıqtım. Baş muarrir muavini Yusuf ağanıñ (Bolatnıñ) kabineti yanında Enver Selâmetni körip qaldım. O, muarririyetke sıq-sıq kelip tura edi. Bizler samimiy körüştik, al-hatir soraştıq, biraz subetleştik. Ve niayet birinci qatqa tüşip, (muarririyetimiz 9-ncı qatta edi), "Bar"da birer filcan qoqulı qave içmege niyetlendik. Niyetimizni yerine ketirmek maqsadında, liftke mindik. "Bar"ğa yanaşqanda niyetimizden vazgeçtik, daa doğrusı niyetlenilgen qaveni "Üzbekiston" adına musafirhaneniñ "Bar"ında içmek istedik. Sebebi, Halqara Simpozium iştirakçilerniñ – yazıcılarnıñ ekseriyet qısımı anda yerleşken ediler. Enver ağa da böyle icadiy bayram munasebetile, kiyinip-quşanıp kelgen edi. Zaten, o, er vaqıt güzel kiyine turğan. Amma bugün menim közlerime başqa türlü köründi… Hususan böyle tedbirlerde, devlet hafsızlıq hızmeti idareleri alelhusus nizamda (rejimde) çalışa ediler. Musafirhanelerni, bu cümleden "Üzbekiston" musafirhanesini nezaret etüv ceryanı ise, daa ziyade quvetleşe edi.

Deycegim, bizler şeerniñ merkezindeki Maksim Görkiy adına istiraat bağçası (şimdi Amir Temur adına) bitken yerden keñ yoldan kestirip keçtik de, musafirhaneniñ yüksek basamaqlarından köterilip, büyük qapulardan içeri – balaban foyyege kirdik. Foyyede çeşit urbalarğa bürüngen insanlarnıñ çeşit tilde laqırdıları eşitile. Obrazlı söyleycek olsaq, Halqara Simpoziumnıñ "epitsetri" mezkür foyyeden başlağanına qani oldıq…

"Bar"ğa kirdik. Bizlerni iç bir kimse toqtatmadı. Bu da, Allanıñ ikmeti…

Enver ağa ile beraber qave sımarladıq. Bu arada, o: "Yusuf, anavı tarafqa baq! Baq! David Kugultin!.." dedi, coşqunlıqle. Onıñ sesinde, nasıldır ifade etilmesi küç, büyük eyecan bar edi. Barnıñ qapığa yaqın yerinde bizler olsaq, ekinci yarısında qalmıq şairi David Kugultinov, balqar şairi Qaysin Quliyev, yanlarında sırtı çevirilgen üçüncisi de bar edi, bese-belli qırğız edibi Çingiz Aytmatov olmalı. Çünki olar çoqusı üçevleşip yüre ediler, kimerde dağstan şairi Rasul Gamzat da qoşula turğan. Olar barnıñ qarşısında ayaq üstünde turıp, lafetmekteler. Em kerçek, bu şairler o devirniñ ğayet meşur şahslar sırasından yer alğan ediler.

Men Enver Selâmetke: "Enver ağa, aydıñız, yanlarına barayıq, kendimizni taqdim eteyik…" dep, teklifte bulundım. Böyle cesaretlengenim sebebi, olar da, hususan qalmıq ve balqar halqları da qırımlar kibi cezağa (repressiyağa) ögratıldılar. Velâkin olar, endi öz Vetanlarında yaşamaqtalar. Bizlerge – qırımlarğa ise, Vetanımızda yaşamaq daa yasaq edi… Cesaretlengenimniñ daa bir sebebi şunda ki, Qaysin ve David ağalar bizim milletimizge – qırımlarğa nisbeten, imkânlarına köre göñüldeşlik bildirmege areket yapıp kele ediler.

Deycegim, Enver ağa: "Yo-yoq!.. Olar qudretli icad insanları!.." dep, teklifimni kesen-kes red etti. Amma özüniñ eyecanlı közlerini sıq-sıq olarğa taraf tike ve David Kugultinniñ büyük felsefeci olğanını, onıñ felsefiy şiirleri hususta ve daa nelernidir urğulap, büyük bir coşqunlıqle tarifley edi… Menim söylemek istegenim, ekinci cian cenkiiniñ qarsanbalı, alevli, afatlı, deşetli ayat ve memat yollarını basıp keçken, doğmuş halqı ile birlikte cezanıñ (repressiyanıñ) bütün facialarını başından keçirgen ve ayni zamanda, belki David Kugultin kibi, ebediyetten yer alacaq sağlam felsefeli nefis satırlar yaratıp kelgen Enver Selâmet, özüniñ qudretli bir intellekt sıması olğanından behaber edi. Onıñ o vaqıtı "Üzbekiston" musafirhanesindeki "Bar"da söylegen fikirleri özü içün "kerçek, aqiqat" edi.

İşte, sizge qırım sıması, qırım şahsı, qırım ziyalısı – qırım intellekti!..

Enver Selâmet 1980 senesi Çırçıq şeerinde (Özbekstan) vefat etti.