The Lovely Colors of My Homeland...



⇦ back

Selected poetry of

Eshmırza keday

OÑMA-BİTME QARAŞAY

Qırımnıñ başı köp degil,

Olsa-olsa, beş mırza.

Bütün Qırım adından

Olar eteler imza.


Qırımnıñ başı müftü olsa,

Üç cevapnen qayırdı.

Oñmasın da, bitmesin,

Tiriley bizni ayırdı.


Eskadron içün el qoyıp

Birer medal taqtıñız.

Efendiler, yazdıñız, –

Qırımnıñ canın caqtıñız.


Ne aytmağa bilmeymen,

Uluñ, qızıñ olsunlar,

Padişa bergen medalni

Qabiriñe salsınlar.


Cennet dama isteme,

Cennem içün azır bol.

Halqnıñ canın caqtıñız,

Cevabına azır bol.


Camige barsa yalannen,

Şu yalannen qaytacaq.

Öle qoysa bu hınzır,

Qabirinde naytacaq?


Horladıñız siz bizni,

Oñmay-ösmey qalıñız.

Şu medalniñ üstüne

Şapke de tilep alıñız.


Şapkeni kiyseñ başıña,

Muradıña cetersiñ.

Halqnıñ aqqın aşadıñ,

Qana, nasıl ödersiñ?


Oñma-bitme, Qaraşay,

Köp yaşama, sen, müftü!

Yigirmi birde yaşlarnı

Sizden sebep yer tuttı.


Bir pıştavnı qoluna,

Cesaret etip atalmaz,

Qayda barsa o hınzır,

Günasından catalmaz.


Delicannen zevq sürip,

Sen, dünyada ne kördiñ?

Fuqarege, öksüzge

Hayır etip ne berdiñ?


Gübernator, Qaraşay,

Ekisi de bir dinde.

Grafdayın bir "baba"

Kerek eken bu künge.


Şu divannıñ qapısı

Gece-kündüz açılmay.

Grafdayın bir "baba"

Bu Qırımğa "tabılmay".


Graftan qalğan bir ul bar,

O da caşlıq etecek,

O general olğancek

Başımızğa cetecek.


Eşmırza dep añsañız,

Qardaşım dep sayarman.

Bu yırlarnı tıñlañız,

Gübernağa cayarman.







ALIMIZNI SORASAÑ, HAYIRĞA QALDI KÜNÜMİZ

Bu Rusiye kününde

Tek saqlandı dinimiz.

Alımıznı sorasañ,

Hayırğa qaldı künümiz.


Ayağım-qolum yalanğaç,

Colğa çıqsam, toñaman.

Eşim-dostu körgende,

Bir laf etip oñaman.


Temiz qalbdan olmasa,

Kapik bermem qaytanğa.

Aqiqiy tarih bozula,

Uydurıla şaytanğa.


Sadaqa, hayır iç de yoq,

Zor faqırnıñ alları.

Küflense de ambarğa

Sıymay catqan malları.


Yaltadan minseñ poçtağa,

Peterburgğa cetersiñ.

Murat etmeñ, Padişa,

Ne olsa da etersiñ.


Bu furunnıñ içinde

Bizim aşlar pişemi?

Qırımnıñ halqın ağlatmaq

Şanıñızğa tüşemi!?


Dünya – dünya olmadı.

Yav – beter kün-künden.

Bu qırım pek nasipsiz,

İlişip tura bir qılnen.


İmperator – babañız,

Qırımnı nasıl tüzetti?

Alğanıman qoluna,

Camilerni tüzetti.


Türlü yahşı şeylerden

Bizler urba kiymedik.

Bütün ömür boyunca,

Kün yarığı körmedik.


Eger ketsek Qırımdan,

Bir talege cegermiz.

Öle qoysaq qatermiz?

Biz asretlik çekermiz.


Suvu şerbet Qırımnıñ,

Toprağı da altından.

Kimi yurttan ayırıldı,

Kimi evlât, hatından.


Öle qoysaq bu yerde,

Ne olur bizim alımız?

Üstümizge ot biter,

Coyulır bizim qabrimiz.


Azı ketti Qırımnıñ,

Azizler mından avışır.

Ölmegen qul, İnşallah,

Asretine qavuşır.







BU QIRIMDA KİŞİ YOQ SOLDATLIQQA KETECEK

Bu Qırımda kişi yoq

Soldatlıqqa ketecek.

Alağaçnı kördiñmi?

Başımızğa cetecek.


Söz aytmağa olmaysıñ,

Köz aldıñda darağaç.

Oldı endi olacaq,

Otqa cansın alağaç.


Yolğa çıqsam, toñaman,

Ayağım-qolum yalınğaç.

Harap etti Qırımnı,

Otqa cansın alağaç.


Canım anam qarağaçı

Onbaşı niçün bağıra?

Golova cüre ev-saytan

Pyankege çağıra.


Taqatım ketti betimden,

Üyim nasıl aqlayım?

Canım, balam, ketiñiz;

Endi qatip saqlayım?


İçime sıyğan ballarım,

Dünyalarğa sıymadı.

Asker ketmey ağladı,

Közyaşını tıymadı.


Azbardan çıqsa çıbırşıp,

Örüşke sıymay malları.

Qızıl bilet qolunda –

Salte baynıñ balları.


Ayaqqa etik tiktiler,

Boğurdağın tar etip,

Soldat aldı padişa,

Anaylarnı zar etip.


Aruv Qırım yaşları,

Sıqtırmaçnı kiyalmay.

Vstavay, soldat! – degende,

Közyaşların tıyalmay.


Kazarmanıñ qapusın

Aylana da cüremiz.

Qazanında qaynağan

Domuz etin köremiz.


Çoq calvardıq bayarğa,

Slâğa bizni cibermiy.

Ne rastkelse aşaymız,

O da bizge elvermiy.


Canı ay tuvar caltırap,

Taleke kelir şaltırap.

Zabitlerniñ altında

Biz turamız qaltırap.







LUĞAT:

oñma-bitme – hayır-ihsan körme; taliysiz ol

caqtıñız – yaqtıñız

uluñ – oğluñ

cennem – ceennem, cehennem

naytacaq – ne aytacaq, ne söyleycek

tilep – istep

cetersiñ – yetersiñ; yetişirsiñ

catalmaz – yatalmaz; yatıp olamaz

delican – yolavcılar ve poşta taşığan araba

divannıñ qapısı – hannıñ Yuqarı Keñeşi qapusı (Meclisniñ)

ul bar – oğul bar

caşlıq etecek – yaşlıq etecek

tıñlañız – diñleñiz

yalanğaç – çıplaq; zır-zıbıldaq

colğa – yolğa

toñaman – üşüyim (üşümek)

oñaman – işim yürüşe

alları – vaziyetleri

sıymay – sığmay

yav – duşman

hatından – qadından (ömür arqadaşı manasında)

otqa – ateşke; alevge

yalınğaç – çıplaq; zır-zıbıldaq

qarağaçı – baq; baqçı

üyim – evim

sıyğan – sığğan

tıymadı – toqtatmadı; duymadı, sezmedi

örüşke – otlaqqa; yaylâğa

etik – çızma

aruv – yahşı; güzel

sıqtırmaç – çar akimiyetiniñ arbiy kiyimi

elvermiy – elverişli degil

caltırap – yıltırap; parıldap

taleke – araba (ekipaj)

şaltırap – sallan-sullan yürmek

zabitlerniñ - ofitserlerniñ