Ветанымнынъ хош аэнки...



⇦ къайтмакъ

Эшмырза кедайнынъ

назмиетинден (йырларындан) нумюнелер

ОНЪМА-БИТМЕ КЪАРАШАЙ

Къырымнынъ башы коп дегиль,

Олса-олса, беш мырза.

Бутюн Къырым адындан

Олар этелер имза.


Къырымнынъ башы муфтю олса,

Учь джевапнен къайырды.

Онъмасын да, битмесин,

Тирилей бизни айырды.


Эскадрон ичюн эль къойып

Бирер медаль такътынъыз.

Эфендилер, яздынъыз, –

Къырымнынъ джанын джакътынъыз.


Не айтмагъа бильмеймен,

Улунъ, къызынъ олсунлар,

Падиша берген медальни

Къабиринъе салсынлар.


Дженнет дама истеме,

Дженнем ичюн азыр бол.

Халкънынъ джанын джакътынъыз,

Джевабына азыр бол.


Джамиге барса яланнен,

Шу яланнен къайтаджакъ.

Оле къойса бу хынзыр,

Къабиринде найтаджакъ?


Хорладынъыз сиз бизни,

Онъмай-осьмей къалынъыз.

Шу медальнинъ устюне

Шапке де тилеп алынъыз.


Шапкени кийсенъ башынъа,

Мурадынъа джетерсинъ.

Халкънынъ акъкъын ашадынъ,

Къана, насыл одерсинъ?


Онъма-битме, Къарашай,

Коп яшама, сен, муфтю!

Йигирми бирде яшларны

Сизден себеп ер тутты.


Бир пыштавны къолуна,

Джесарет этип аталмаз,

Къайда барса о хынзыр,

Гунасындан джаталмаз.


Делиджаннен зевкъ сюрип,

Сен, дюньяда не корьдинъ?

Фукъареге, оксюзге

Хайыр этип не бердинъ?


Губернатор, Къарашай,

Экиси де бир динде.

Графдайын бир «баба»

Керек экен бу куньге.


Шу диваннынъ къапысы

Гедже-куньдюз ачылмай.

Графдайын бир «баба»

Бу Къырымгъа «табылмай».


Графтан къалгъан бир ул бар,

О да джашлыкъ этеджек,

О генерал олгъанджек

Башымызгъа джетеджек.


Эшмырза деп анъсанъыз,

Къардашым деп саярман.

Бу йырларны тынъланъыз,

Губернагъа джаярман.







АЛЫМЫЗНЫ СОРАСАНЪ, ХАЙЫРГЪА КЪАЛДЫ КУНЮМИЗ

Бу Русие кунюнде

Тек сакъланды динимиз.

Алымызны сорасанъ,

Хайыргъа къалды кунюмиз.


Аягъым-къолум ялангъач,

Джолгъа чыкъсам, тонъаман.

Эшим-досту корьгенде,

Бир лаф этип онъаман.


Темиз къальбдан олмаса,

Капик бермем къайтангъа.

Акъикъий тарих бозула,

Уйдурыла шайтангъа.


Садакъа, хайыр ич де ёкъ,

Зор факъырнынъ аллары.

Куфленсе де амбаргъа

Сыймай джаткъан маллары.


Ялтадан минсенъ почтагъа,

Петербурггъа джетерсинъ.

Мурат этменъ, Падиша,

Не олса да этерсинъ.


Бу фуруннынъ ичинде

Бизим ашлар пишеми?

Къырымнынъ халкъын агълатмакъ

Шанынъызгъа тюшеми!?


Дюнья – дюнья олмады.

Яв – бетер кунь-куньден.

Бу къырым пек насипсиз,

Илишип тура бир къылнен.


Император – бабанъыз,

Къырымны насыл тюзетти?

Алгъаныман къолуна,

Джамилерни тюзетти.


Тюрлю яхшы шейлерден

Бизлер урба киймедик.

Бутюн омюр боюнджа,

Кунь ярыгъы корьмедик.


Эгер кетсек Къырымдан,

Бир талеге джегермиз.

Оле къойсакъ къатермиз?

Биз асретлик чекермиз.


Суву шербет Къырымнынъ,

Топрагъы да алтындан.

Кими юрттан айырылды,

Кими эвлят, хатындан.


Оле къойсакъ бу ерде,

Не олур бизим алымыз?

Устюмизге от битер,

Джоюлыр бизим къабримиз.


Азы кетти Къырымнынъ,

Азизлер мындан авышыр.

Ольмеген къул, Иншаллах,

Асретине къавушыр.







БУ КЪЫРЫМДА КИШИ ЁКЪ СОЛДАТЛЫКЪКЪА КЕТЕДЖЕК

Бу Къырымда киши ёкъ

Солдатлыкъкъа кетеджек.

Алагъачны корьдинъми?

Башымызгъа джетеджек.


Сёз айтмагъа олмайсынъ,

Козь алдынъда дарагъач.

Олды энди оладжакъ,

Откъа джансын алагъач.


Ёлгъа чыкъсам, тонъаман,

Аягъым-къолум ялынгъач.

Харап этти Къырымны,

Откъа джансын алагъач.


Джаным анам къарагъачы

Онбашы ничюн багъыра?

Голова джуре эв-сайтан

Пьянкеге чагъыра.


Такъатым кетти бетимден,

Уйим насыл акълайым?

Джаным, балам, кетинъиз;

Энди къатип сакълайым?


Ичиме сыйгъан балларым,

Дюньяларгъа сыймады.

Аскер кетмей агълады,

Козьяшыны тыймады.


Азбардан чыкъса чыбыршып,

Орюшке сыймай маллары.

Къызыл билет къолунда –

Сальте байнынъ баллары.


Аякъкъа этик тиктилер,

Богъурдагъын тар этип,

Солдат алды падиша,

Анайларны зар этип.


Арув Къырым яшлары,

Сыкътырмачны киялмай.

Вставай, солдат! – дегенде,

Козьяшларын тыялмай.


Казарманынъ къапусын

Айлана да джуремиз.

Къазанында къайнагъан

Домуз этин коремиз.


Чокъ джалвардыкъ баяргъа,

Слягъа бизни джибермий.

Не расткельсе ашаймыз,

О да бизге эльвермий.


Джаны ай тувар джалтырап,

Талеке келир шалтырап.

Забитлернинъ алтында

Биз турамыз къалтырап.





Назм сатырлардаки базы сёзлерге изаат:

онъма-битме – хайыр-ихсан корьме; талийсиз ол

джакътынъыз – якътынъыз

улунъ – огълунъ

дженнем – джеэннем, джехеннем

найтаджакъ – не айтаджакъ, не сёйлейджек

тилеп – истеп

джетерсинъ – етерсинъ; етиширсинъ

джаталмаз – яталмаз; ятып оламаз

делиджан – ёлавджылар ве пошта ташыгъан араба

диваннынъ къапысы – ханнынъ Юкъары Кенъеши къапусы (Меджлиснинъ)

ул бар – огъул бар

джашлыкъ этеджек – яшлыкъ этеджек

тынъланъыз – динъленъиз

ялангъач – чыплакъ; зыр-зыбылдакъ

джолгъа – ёлгъа

тонъаман – ушюйим (ушюмек)

онъаман – ишим юрюше

аллары – вазиетлери

сыймай – сыгъмай

яв – душман

хатындан – къадындан (омюр аркъадашы манасында)

откъа – атешке; алевге

ялынгъач – чыплакъ; зыр-зыбылдакъ

къарагъачы – бакъ; бакъчы

уйим – эвим

сыйгъан – сыгъгъан

тыймады – токътатмады; дуймады, сезмеди

орюшке – отлакъкъа; яйлягъа

этик – чызма

арув – яхшы; гузель

сыкътырмач – чар акимиетининъ арбий кийими

эльвермий – эльверишли дегиль

джалтырап – йылтырап; парылдап

талеке – араба (экипаж)

шалтырап – саллан-суллан юрьмек

забитлернинъ - офицерлернинъ