Мухтерем достлар, 1944 сенеси къырымларнынъ сюргюнликте – джезагъа огъратылгъан ерлерде, Алланынъ икметиле бир сыра миллий медениет оджакълары догъды. Иште о заманлары совет империясынынъ тюрлю ерлерине сепилип ташлангъан къырымлар ичюн, о миллий медениет оджакълары маневий емек сыфатында хызмет этип барды. Бойле маневий емеклерден бириси Озьбекстан девлет Радиосында чалышып башлагъан къырым тилинде яйынлары муарририетидир.
Бу медениет оджагъы, яъни радио, Ветанындан бинълерле километр месафеде – резервацияларда эп къырылып эляк олуп баргъан къырымларны мисли ёкъ маневий емек иле теминлеп башлады. Бу маневий емек исе, аман-аман эр бир къырымлыгъа барып чыкъа эди. Себеби, экинджи джиан дженки девиринде совет империясы ичерисиндеки джеми койлерде ве шеэрлерде диреклерге (столбаларгъа) энди радиоузеллер ерлештирильген олуп, ондан мунтазам суретте джебэ хаберлери окъула эди. Сёйлемек истегеним, джезагъа огъратылгъан къырымларгъа да (хусусан Озьбекстангъа тюшкенлерге) мезкюр радиоузеллернинъ файдасы буюк олду.
Озьбекстан радиосында къырым тилинде ильки яйынлар бир къач дакъкъа девам этилип, озьбек дикторы эшиттириледжек тюркюнинъ серлевасыны ве артистнинъ адыны озьбек тилинде окъуй эди. Сонъра, кеттикче, «мустакъиль» къырым тилинде яйынлары муарририети чалышып башлады.
Озьбекстан Телерадиокомпаниясы къырым тилинде яйынлары муарририетинде бир сыра хадимлер чалышып кельди. Бу ерде оларнынъ адларыны анъып кечмек истедим. Фатма Аметова, Амет Мефаев, Тимур Дагъджы, Сервер Арифов, Диляра Сеитджелилева, Джевдет Аметов, Сервер Бекиров, Къуртумер Шакиров, Зера Рустамова, Фикрие Джемалединова, Февзие Хайбуллаева, Леонора Нуриева ве бу сёзлернинъ – метннинъ муэллифи Юсуф Али Озьбекстан Радиосы къырым тилинде яйынлары муарририетинде фаалиет косьтердилер…
Бу ерде, меним бала къальбимде бир омюр синъип къалгъан бир левханы икяе этмек истейим... Мен, къарарле алты – еди яшларында, уфакъ балайым. Яз куньлери. Эвимизнинъ артындан балабан ташёлы кече. Мен акърандаш балаларле ойнап тойсам керек, ёл бою эвимизге таба догърулдым. Эвнинъ артында сыртыны эв диварына таяндырып, тизлерине чёккен анамгъа козюм тюшти. Анамнынъ дюльбер козьлеринден чыпыр-чыпыр яшлар тамлай. Мендеки бала юречиги раатсызланып – чапаланып башлады. Шу ань къулагъыма къырым тилинде янъгъырагъан йыр эшитильди. Йыр нагъмелери бизден эки – учь километр месафеде ерлешкен «МТС» денильген къасабадан памукъ занларындан кечип кельмекте. Радиоузелден къадын иджрасында халкъ тюркюси янъгъырай эди. Алланынъ рахметинде олсун анам Айше Керим къызы, иште о вакъыты тюркюнинъ тесиринден агъламакъта эди…
Бу вакъиадан сонъ чокъ йыллар келип кечти. Алланынъ икметиле, такъдир мени айны шу Радиогъа (энди о, Озьбекстан девлет Телерадиокомпаниясы, дениле эди) кетирип къойды. Даа догърусы, Озьбекстан Телерадиокомпаниясы къырым тилинде яйынлары муарририетинде башта диктор, сонъра муаррир, даа сонъра мудир вазифелеринде чалыштым.
Озьбекстан девлет Телерадиокомпаниясында аман-аман он сене черчивесинде фаалиет косьтерген олсам да, бутюн вакъыт – хусусан эр кересинде студияда микрофон къаршысына отургъанымле, Озьбекстаннынъ кенар бир буджагъында ерлешкен Каттаминъ кою, ташёл, эвимизнинъ артына – диваргъа таянып отургъан анамны, анамнынъ козьяшларыны, узакътан эшитильген бесе-белли Сабрие Эреджепова иджрасында олса керек, тюркю нагъмелери… кинотасма киби арды-сыра козьлерим огюнден кече. Азиз Анамнынъ Азиз Рухы менимле берабер студияда – янашамдаки скемледе отургъаныны бутюн барлыгъымле сезем. Бу да табиатнынъ битмез-тюкнмез сырларындан бири олса керек…
Бизим сайтымызнынъ азиз мухлислери, айдынъыз, энди кечмишке дёнген мезкюр радиоархивине далайыкъ ве андаки сакъланылып къалынгъан базы бир радиояйынларны динълейик. Занымызджа, мындаки, яъни архивдеки яйынлар ве илериде ерлештириледжек язылар ич биримизни лякъайд къалдырмаз Иншалла!
Тарихий радиояйынларына кечмезден эвель, бу ерде бир шейни даа къайд этмели ки, Озьбекстан девлет Телерадиокомпаниясы къырым тилинде яйынлары муарририетининъ, (образлы айткъанда), алтын девири, кечкен бинъ йыллыкънынъ сонъки сенелерине догъру келе. Себеби, бу девирде, Советлер Бирлиги черчивесинде башлангъан янъыдан къурув (перестройка) джерьяны энди баягъы суръат алгъан эди.
Бу тарихий джерьяндан махсулдарлы файдалангъан къырым тилинде яйынлары муарририети гъайры зенаатдаш муарририетлерге нисбетен баягъы фаркълы эди. Бу фикирнинъ керчек – акъикъат олгъанына, келинъиз берабер эмин олайыкъ!
Бойлеликле, ВЕТАНЫМНЫНЪ ХОШ АЭНКИ сайтында Озьбекстан девлет Радиосы, къырым тилинде яйынлары муарририети архивинден яйынлар…
|
Софра башында. Гъани Мурад. Куньлемек кереким. Пьеса.
Радиоинсценировка
(Эфирге 1993 с. июнь 19-да саат 21.00-де чыкъты)
|
|
|
|
Софра башында. Айше Акъчокъракълы.
Радиокомпозиция
(Эфирге 1995 с. январь 7-де саат 14.30-да чыкъты)
|
|
|
|
Софра башында. Решид Мурад 80 яшында.
Радиожурнал
(Эфирге 1995 с. апрель 4-те саат 14.30-да чыкъты)
|
|
|
|
Софра башында. Черкез Али Аметов.
Радиожурнал
(Эфирге 1995 с. майыс 20-де саат 14.30-да чыкъты)
|
|
|
|
Софра башында. Мухаммед Харахалиль.
Радиокомпозиция
(Эфирге 1995 с. сентябрь 9 ве 16-да саат 14.30-да чыкъты)
|
|
|
|
Софра башында. Гъани Мурад.
Радиожурнал
(Эфирге 1995 с. сентябрь 23-те ве сентябрь 30-да чыкъты)
|
|
|
|
Софра башында. Гъани Мурад. Эки джанбаз – бир йипте ойнамаз.
Радиокомпозиция
(Эфирге 1995 с. октябрь 21 ве октябрь 28-де чыкъты)
|
|
|
|
Софра башында. Барот Исроиль. Йылын керамети.
Радиокомпозиция
(Эфирге 1995 с. ноябрь 4-те ве ноябрь 11-де саат 14.30-да чыкъты)
|
|
|
|
Софра башында. Февзи Алиев.
Радиокомпозиция
(Эфирге 1997 с. январь 4-те саат 14.30-да чыкъты)
|
|
|
|
Софра башында. Ахмет Шарк.
Радиокомпозиция
(Эфирге 1997 с. февраль 8-де ве 15-те саат 14.30 чыкъты)
|
|
|
|
Софра башында. Гъани Мурад.
Радиожурнал
(Эфирге 1997 с. март 1-де саат 14.30-да чыкъты)
|
|
|
|
Софра башында. Халиль Садыкъов.
Радиожурнал
(Эфирге 1997 с. майыс 16-да саат 14.30-да чыкъты)
|
|
|
|
Софра башында. Энвер Озенбашлы. Урал дагъы.
Радиожурнал
(Эфирге 1997 с. июнь 18-де саат 20.30-да чыкъты)
|
|
|
|
Къайнар чокъракъ. Сметанин Владимир Ильич. Субет.
Музыкалы информацион радиояйыны
(Эфирге 1997 с. август 20-де саат 14.30-да чыкъты)
|
|
|
|
Къайнар чокъракъ. Азатлыкъ радиосы.
Музыкалы информацион радиояйыны
(Эфирге 1997 с. ноябрь 5-те ве 6-да саат 20.30-да чыкъты)
|
|
|
|
Софра башында. Энвер Озенбашлы. Ветан дедим къайта-къайта, асрет кеттим айта-айта!
Радиокомпозиция
(Эфирге 1998 с. июнь 17-де саат 20.30-да чыкъты)
|
|
|
|
Софра башында. Гъани Мурад. Къарасувбазарым озь базарым.
Радиокомпозиция
(Эфирге 1999 с. январь 31-де саат 20.30-да чыкъты)
|
|
|
|
Софра башында. Рустем Али: «Мутант биле этрафындакилерни сечип зеэрлей...»
Радиожурнал
(Эфирге 1999 с. февраль 20 ве 27-де саат 20.30-да чыкъты)
|
|
|
|
Къайнар чокъракъ. Зекирья Тохтаров иле субет
Музыкалы информацион радиояйыны
(Эфирге 1999 с. март 17-де саат 20.30-да чыкъты)
|
|
|
|
Софра башында. Юсуф Болат. Туфанда къалгъан къоюн сюрюси. Икяе.
Радиокомпозиция
(Эфирге 1999 с. апрель 17-де ве 24-те саат 20.30-да чыкъты)
|
|
|
|
Софра башында. Юсуф Али 50 яшында.
Радиокомпозиция
(Эфирге 1999 с. июль 17-де саат 20.30-да чыкъты)
|
|
|
|
Софра башында. Юсуф Али. Тильсиз шаатлар.
Радиокомпозиция
(Эфирге 1999 с. июль 24-те саат 20.30-да чыкъты)
|
|
|
|
Къайнар чокъракъ. 91 яшында къырымлы ихтияр Асан Биляловнынъ юрек нидалары.
Музыкалы информацион радиояйыны
(Эфирге 2000 с. январь 1-де саат 20.30-да чыкъты)
|
|
|
|
Къайнар чокъракъ. Сизинъ хатиренъиз эбедийдир.
Музыкалы информацион радиояйыны
(Эфирге 2000 с. майыс 8-де ве 13-те саат 20.30-да чыкъты)
|
|
|
|
Софра башында. Зульфие Османова.
Радиокомпозиция
(Эфирге 2000 с. майыс 27-де саат 20.30-да чыкъты)
|
|
|
|
Софра башында. Муаджирлик.
Радиожурнал
(Эфирге 2000 с. июль 1-де саат 20.30-да чыкъты)
|
|
|
|
Къайнар чокъракъ. Вели Ибраимов.
Музыкалы информацион радиояйыны
(Эфирге 2000 с. июль 26-да саат 20.30-да чыкъты)
|
|
|
|
Къайнар чокъракъ. Мерзие ханымнынъ юрек нидасы.
Музыкалы информацион радиояйыны
(Эфирге 2000 с. август 2-де саат 20.30-да чыкъты)
|
|
|
|
Къайнар чокъракъ. Андрей Сахаровнынъ Михаил Горбачёвкъа мураджааты.
Музыкалы информацион радиояйыны
(Эфирге 2000 с. август 2-де саат 20.30-да чыкъты)
|
|
|
|
Софра башында. Рефат Чайлакъ. Базы тюшюнджелер.
Радиожурнал
(Эфирге 2000 с. ноябрь 11-де саат 20.30-да чыкъты)
|
|
|
|
Къайнар чокъракъ. Джевер къартанайнынъ хатырлавлары. 1-джи къысым.
Музыкалы информацион радиояйыны
(Эфирге 2000 с. декабрь 6-да саат 20.30-да чыкъты)
|
|
|
|
Къайнар чокъракъ. Джевер къартанайнынъ хатырлавлары. 2-джи къысым.
Музыкалы информацион радиояйыны
(Эфирге 2000 с. декабрь 13-де саат 20.30-да чыкъты)
|
|
|
|
Софра башында. Насыл дюльбер Ветанымсынъ, эй гузель Къырым!
Радиокомпозиция
(Эфирге 2000 с. декабрь 16-да ве 23-те саат 20.30-да чыкъты)
|
|
|
|
XX-нджи асыр тюркюлери
Радиокомпозиция
(Эфирге 2000 с. декабрь 30-да ве 2001с. январь 6-да саат 20.30-да чыкъты)
|
|
|
|
Софра башында
Радиожурнал
(Эфирге 2001 с. майыс 19 ве 26-да саат 20.30-да чыкъты)
|