Майе Сафет
Догъды: 1972 сенеси,майыс 21-де
Догъгъан ери: Акъшейх къасабасы (Къырым)
Яшагъан ери: Акъмесджид шеэри (Къырым)
Энъ муим шейлерни озюнде сускъунлыкъ сакълай.
Энъ муим козьяшлар – о ягъмур. О, сакин агълай…
Майе САФЕТ
Майе Сафет (Майе Саммер къызы Абдульгъаниева) эдждадларымыз юрдунда – Къырымда догъгъан иджадкярлар сафына кире. О, совет-коммунистлер къурумы тарафындан Къырым ве къырым миллетине нисбетен ат ойнаткъан бир девирде догъду. Майе ханым 1972 сенеси Къырымнынъ Акъшейх къасабасында дюньягъа кельди. Орта мектепте окъуды, Акъмесджид Девлет университетинде (шимди ТМУ) филология шубесининъ къырым ве рус болюгинде тасиль алды, аспирантурада окъуды, къырым миллий масалларынынъ къурулышы иле багълы мевзуда ильмий иш узеринде чалыша.
Майе ханым Таврия Миллий университетининъ къырым миллий эдебияты кафедрасы, «Таврия» ве «Тарпан» нешриятлары, Къырым Девлет Миллий академик музыкалы драма театрода эдебий-драматургия болюги киби идарелирде фаалиет косьтерип кельди.
Эбет, Майе ханым кенди аятыны – омюрини иджадсыз тасавур этип оламай. О бир ара тапар-тапмаз деръаль гъает татлы ве айны заманда гъает мешакъатлы лирика денъизине дала. Анда буюк, кучюк, къудретли далгъалар иле, фуртуналар иле куреше. Девамлы куреше… Акъибети, оларны енъе – олар узеринден гъалебе къазана. Эльде этильген гъалебелер-енъишлернинъ махсулаты эсап этильген денъиз инджилериле саильге чыкъа. Нетиджеде мушкюль ве айны заманда лезетли гъалебе махсулатыны – инджи сатырларыны окъуйыджылар дикъкъатына авале эте. Даа догърусы о озюнинъ тюшюнджелери, фикирлери иле окуйджыларле пайлаша. Эбет, шаире бундан лезет ала. Мезкюр лезет оны янъы иджадий уфукъларгъа – янъы куреш мейданларына чыкъмагъа рухландыра, джесаретлендире.
Шаире денъиз далгъалары иле курешеми я да онынъ дешетли фуртуналары иле беллешеми… о даима лирик къараманы иле бераберликте булуна. Олар бирлик олуп, арекет этелер, берабер фикир юрютелер, берабер эеджанланалар, берабер къуваналар… бир сёзле сёйлегенде шаире лирик къараманы иле бир якъадан баш чыкъарып, сырлы-тылсымлы аятнынъ къудретли фельсефий куреш мейданына чыкъалар. Къайда бирлик, анда тирилик дегенлери киби, олар енъелер… базы да енъилелер… кене енъелер…
Шиир язмакъ – ине иле къую къазмакътыр. Шаиренинъ эр бир яратылгъан шиири иште бойле ине иле къазылгъан къую демек мумкюн. Албу исе, табиат къануны муджиби эр анги «шаир»нинъ элинден кельмей, яъни истидат эр бир «шаир»ге берильмей. Бу да Алланынъ муджизелеринден бири олса керек.
Меним сёйлемек истегеним, занымджа, Майе ханым огюнде, шиириетнинъ алтын къапысы энди ачылгъан киби корюне. Буны онынъ шиирий сатырларындан да дуймакъ мумкюн.
Ал боруны, юр кетейик яйлаларгъа,
Чал бир ава, чал бир «Пешраф», бир «Къайтарма».
Чал бир нагъме, барсын, етсин йылдызларгъа,
Чал, акс сада берсин давуш далгъаларгъа…
я да:
Кокюс къафесимде кок парчасы, беяз булут иле.
Булут де ягъмурлы - кусе, агълай, де шакъылдап куле.
Кок сув ола, къабургъалар арасындан акъа.
Къанып нефес алам, ава олам, шеффаф, хафиф, юфкъа...
Шаиренинъ илки шиири (рус тилинде) «Авангард» адына Акъшейх (Раздольное) район газетасында (Къырым) басылды, 1992 сенеси. Ана тильде язылгъан илки шиири исе, 2004 сенеси «Къырым» газетасында дердж этильди. Бу девир ичерисинде онынъ эсерлери арты узюльмеден матбутта басылып келинмекте.
Шаиренинъ эдебий эсерлери ве ильмий макъалелери эсасен «Къырым», «Янъы дюнья», «Авдет» киби газета саифелеринде, «Йылдыз» ве «Днiпро» эдебий бедий меджмуаларда ве дигер матбуатларда дердж этильмекте.
Бу ерде бир шейни къайд этмели ки, Майе Сафет кенди иджадында шиириетнинъ верлибр* усулындан файдалана. Иджадындан баягъы ер алгъан верлибр усулында язылгъан эсерлеринде – шиирлеринде, шаиренинъ – лирик къараманнынъ тюшюнджелери, онынъ сырлы дуйгъулары, гъам-кедерлери… акс олуна. Базыда исе, лирик къараман котеринки рухта булунып, онынъ айдын-парлакъ уфукъларгъа догъру ынтылувлары ифаделене.
мен о ерде бир кере олгъан эдим.
аякъ тюбюнде къаянынъ кенары
огде буюктен-буюк дерья ачыла
ве бу ерде
къама киби уджлу
таш киби агъыр
зеэр киби агъу
къум киби къуру
акъикъат сёзлери айтыла…
яхуд:
Сен барсынъмы дюньяда –
Онъа разым.
Меним умютсиз севгим,
Меним арзум.
Яваш элинънен токъун
Омузыма…
я да:
Энъ муим шейлерни озюнде сускъунлыкъ сакълай.
Энъ муим козьяшлар – о ягъмур. О, сакин агълай.
Энъ муим дуйгъумны ошатырым къоргъа, бельким…
Атештен чыкъарсанъ да, къолда тутамаз ич ким…
2013 сенеси Майе Сафетнинъ биринджи китабы неширден чыкъты. «Ешиль кяинат» серлева астында дюнья юзюни корьген мезкюр джыйынтыкътан шаиренинъ чешит сенелерде язгъан шиирлери ер алды. 2015 сенеси исе, шаиренинъ муэллифдешликте «Гонъюллер джошкъанда» намы иле даа бир шиирлер джыйнтыгъы нешир этильди.
Бундан гъайры, Майе Сафет терджиманлыкъ иле де огъраша. О земане муэллифлернинъ эсерлерини ана тилине чевирип, оларле къырым окъуйыджыларыны таныш эте. О, украин шаири Борис Гуменюкнинъ «Вiршi з вiйнi» («Дженк шиирлери») китабына кирген эсерлерни украинджадан (2015 с.), Ренат Бекташевнинъ «Арслан ве мелек» пьесасыны русчадан къырым тилине чевирди. «Волшебный чарык» масаллар джыйынтыгъыны исе, къырымджадан рус тилине чевирювде муэллифдешлик япты. Бундан гъайры о Володимир Чернишенко ве Галина Михайловська иле бераберликте Номан Челебиджиханнынъ шиирлерини украин тилине терджиме этювде иштирак этти ве иляхре… ве иляхре.
Саналарда, радио далгъаларында, телевизион яйынларында окъулып келинген назм сатырларнынъ ве янъгъырагъан земаневий йырларнынъ муэллифи – Ильхам Периси иле достлашкъан Майе ханым Сафетке даа юксек иджадий мувафакъиетлер истеймиз, Ильхам Периси эр вакъыт ве эр ерде шаире иле берабер олсун, деймиз.
____________________________________
*Верлибр (vers libre (фран.) – сербест шиир). Верлибр усулында язылгъан эсерде энди назмиетте темеллешип къалгъан классика къаиделерине риает этильмей. Бойле шиирнинъ сатырлары арасында бири дигери иле узвий багъ олмай. Даа догърусы, эр бир сатыр чешит сайылы эджалар иле къурула биле. Шиирий сатырларда къафие олмая биле, я да къафие арада-сырада расткеле биле, мында не къафие, не де везин ёкъ эсапта. Велякин, верлибр усулда язылгъан шиирде де лирика, музыка… мытлакъа озь аксини тапмалы – кенди еринде булунмалы.