Vetanimnin hoş aenki...



Seitümer Emin

Doğdı: 1921 senesi,
mayıs 15-de

Doğğan yeri: Albat qasabası
(Bağçasaray, Qırım)

Vefat etti: 2004 senesi,
mart 21-de
(Novorossiysk şeeri, Rusiye)


Ana topraq (Seitümer Eminniñ nazmiyetinden nümüneler)


Sen olmasañ (Şiirler)
İcadiy ömüri qaramanane simfoniyanı añdırğan şair, nesirci, tercüman – Seitümer Emin


Seitümer Eminniñ ömür ve icadiy faaliyeti diqqatle ögrenilip barılsa – olsun basıp keçken zahmetli ayat yolu, ya da şu müdhiş ömür yollarında doğğan eserleri… episi biri-birine sarılıp, biri-birile sıqı bağlanılıp, olardan, güya qaramanane bir simfoniya yañğırağan kibi kele. Böyle mücizeni ise, yalıñız aqiqiy icadkâr yarata bile. Seitümer Emin ise, işte böyle şahslardan biridir.

Vetanperver şair, nesirci, tercüman Seitümer Emin azretleri Bağçasaray rayonınıñ (Qırım) Albat qasabasında doğdu, 1921 senesi, mayıs 15-te. Başlanğıç ve orta mekteplerde, bu cümleden namlı Divanköy oquv yurtunda, Orta Asiya universitetinde (Özbekstan) tasil aldı. Kuybışev rayonında (Qırım) çıqqan "Udarnik", soñra "Qızıl Qırım" gazetalırında edebiy hadim, mesül kâtip, muarrir çalıştı.

Ekinci cian denki yılları o eline silâ alıp, duşman ile amansız cenkleşti, arbiy mühbir oldu. Odessa, Aqyar (Sevastopol), Malaya Zemlâ kibi cenkâver ateş ocaqlarına desant tüşip, qattı uruşlarda iştirak etti. Defalarca yaralandı…

Ekinci cian cenkinden soñ, Seitümer Emin doğmuş halqı ile beraber ceza – repressiya yerlerine yollanıldı. O, Farhad GESi (Özbekstan) qurucılığında çalıştı, anda da meşur qırım milliy oyun ve yır Haytarma ansambliniñ temel taşını qoydı.

Seitümer Emin, aman-aman on yıl zarfında Taşkentte (Özbekstan) Ğafur Ğulam adını Edebiyat ve sañat neşriyatında "Qırım edebiyatı bölügi"nde muarrir, soñra Novorossiysk şeerinde (Rusiye) Devletkinoğa (Göskino) baqqan teşkilâtlarda faaliyet kösterdi.

Soñki nefesinece milletiniñ – Vetanınıñ taqdirini tüşüngen, yıllar zarfında facialı qurum ile küreş alıp barğan, er vaqıt ve er yerde Qırım Milliy Areketiniñ eñ ög saflarında bulunğan Seitümer Emin özünden ğayet zengin edebiy miras qaldırdı. Mezkür Qırım intellektiniñ edebiy mirası ile tanış olup barğanda, onıñ büyük şair, nesirci, tercüman olğanına tekrar-tekrar emin olasıñ. Seitümer Eminniñ qalemi astından "Bayırlar başında", "Eger men bilseydim", "Cenkçi qızlar", "Nesiller eşqına", "Men mavı tañlarda", "Askerniñ ayatından bir gece", "Meni yabaniy belleme", "Ateşli künler", "Adalet küneşi"… kibi sıra-sıra şiirleri ve poemaları, "Yapalaq-yapalaq qar yağa", "O, küz çeçekleri sever edi", "Hatırlav", "Sepet içinde qalğan çeçek", "Yavrum da Salğırnıñ boyu", "Bülbülniñ elâk oluvı"… serlevalı ikâyeleri ve povestleri, "İrade deryası" em de "Seniñ yıldızıñ" romanları daa demiçik söylenilgen fikirlerge açıq-aydın misal ola bilir. O, özbeklerniñ "Muqaddes qan" (Aybek) ve qaraqalpaqlarnıñ "Qaraqalpaq qızı" (Tulepbergen Qaipbergenov) romanlarını, İvan Turgenev, Mihail Lermontov kibi rus ve diger halq vekilleriniñ eserlerini ana tiline çevirip, qırımlı oquyıcığa taqdim etti.

Seitümer Eminniñ nazmiyeti "Beyaz çeçekler", "Ateşli künlr", qırım ve rus tillerinde çıqqan "Sen olmasañ…" serlevalı şiirler cıyıntıqlarından yer aldı.

Bu yerde bir şeyni daa urğulamaq lâzim ki, Seitümer Emin kendi icad qalemini em qırım tilinde, em de rus tilinde çalıştırdı. Onıñ "Jivıye volnı", "Dorogi", "Golosa", "Gorı" namında şiirler ve poemalar cıyıntıqları rus tilinde dünya yüzüni kördiler.

Mezkür eserlerde – olsun qırım tilinde, olsun rus tilinde… episi İnsan denilgen ulu zatnıñ taqdiri, onıñ bitmez-tükenmez enişli-yoquşlı ve aynı zamanda qarsanbalı ömür yolu bediy reñkler – yüksek bediy obrazlar ile ifadelenile.

Özüniñ bu fani dünyada atqan sağlam adımları ile, qaldırğan sağlam izlerile doğmuş qırım milletiniñ qalbinden yer alğan Seitümer Emin 2004 senesi, mart 21-de Novorossiysk şeerinde (Rusiye) 83 yaşında vefat etti. Allanıñ Rahmetinde olsun.

EDEBİYAT:
  1. Seitümer Emin. Beyaz çeçekler. Taşkent. 1968.
  2. Seitümer Emin. Ateşli künler. Taşkent. 1969.
  3. Seitümer Emin. Şiirler. "Yıldız". 1983. № 5.
  4. Vetanperver cenkçi şair. "Yıldız". 1991. № 6.
  5. Seitümer Emin. Men kimim? "Yıldız" jurn. 1996. № 4.
  6. "Sen olmasañ". "Yıldız". 2001. № 3.