Yarı gece. Kameranıñ içi sukünet ve qaranlıq alğışında. Tek sofa boyu yurgen bekçiniñ adımları eşitile. Birazdan ay bulutlar içinden çıqıp, nurlarını etrafqa saçtı. Bu nurlar ufaq pencereni yarıqlattı. Kamera içinde nasıldır "cesed" yata. "Cesed" birden özüne keldi. Biraz qıbırdanğan kibi oldı, soñra kene esini coydı. Bayağı vaqıttan soñ, tekrar ayındı. Yumulıp qalğan kozlerini açacaq oldı, açamadı. Qanlı kirpikleri biri-birine yapışıp qalğanlar. Yapışıq kirpiklerini ellerinen ayırmaq istedi, lâkin elleri saibine tabi olmadılar. Ayaqlarını qıbırdatacaq olıp urundı, lâkin…

Mabüs oz teninde alâ daa can barlığından ayretke keldi. Bundan soñ ayattan ümüdini uzmege istemedi. Aksine, yaşamaq… daa çoq yaşamaq istedi. "Ebet, olmege kim ister?" dep oylandı o. Altmış yaşını keçken babası da ağır hastalıqtan soñ tüzelgen edi. "Ali, oğlum! Hasta yatqan vaqıtımda ölerim dep pek qorqtım!.." degen edi. Babası uzun ömür körüp, oz ecelinen vefat etti. Ya o, ne içün erte ölmek, oz ayatından erte ayırılmaq kerek? Bazı insanlar biri-birlerine niçün qast duşman olalar?! Olarğa bu düñyada ne yetişmey, aceba. İnsanlar biri-birinen niçün daimiy sürette muabbet yaşamaylar?

Mabüsni böyle fikirler çekiştire ediler. "İnsanlar! Söyleñiz, ne içün?!." dep qıçırmaq istedi mabüs, lâkin qıçırıp olamadı…

Uzaqlardan maşina davuşı eşitildi. Bu ses anda, tışta ayat barlığını hatırlatıp, ömürden ümüdini kesken mabüsni eyecanlandırdı. Ebet, şu ayatta onıñ Ayşesi, oğlu, qızı bulunmaqtalar! Ölgen taqdirde bile, olar onı iç de unutmaycaqlar! Böyle qaviy eminlik mabüsniñ ruhına ruh, iradesine irade qoştı. Vetan eşqına qurban ketmek muqaddes şey dep bildi. Soñra… Mabüs doğğan köyini, tuvğanlarını, Ayşesini, balalarını tekrar hatırladı.

…Ali on eki yaşında ekende, babasına yaqından yardım ete başladı. O vaqıtları babası Dragon adlı pomeşçikniñ bağlarını idare ete edi. Eşitkenine köre, qartbabasınıñ ömüri de şu pomeşçikniñ bağında keçken.

Aliniñ babası oğluna emekni yaşlıqtan sevdirmege tırıştı. Ali, pomeşçikniñ bağında çalışqan ırğatlarnı körip, bu qadar ırğat bir adamğa çalışqanınıñ sebebini añlap olamay edi. Bir kuñ ekindi maalinde babasınen bereber işten qaytqanda:

- Baba, ne içün pomeşçik çalışmay da, er kesten zengin yaşay? Irğatlar sabadan aqşamğace çalışsalar da, bir pula muhtaclar? – dep soradı Ali.

- Ya, oğlum, pomeşçikniñ toprağı, bağı-bağçası var. Irğatlarnıñ iç bir şeyi yoh.

- Ne içün onda er şeyi bar da, ırğatlarda yoq?

- Alla onı zengin, ırğatlarnı fuhare yarattı, oğlum. Bu düñyada kim emek hoyıp çalışsa, o bir düñyaya varanda zevh-sefa sürip yaşaycah! – dedi dinge itaatı büyük qart.

Ali bu cevaplarğa qanmasa da, yorulğan babasınen davalaşmağa istemedi. Bunıñ üstüne, Qadıramet molla da mektepte er sefer babasınıñ aytqan sözlerini tekrarlap, "Quran"da yeri bar" degeni esine tüşti.

Bu laqırdıdan soñ eki yıl keçti. Petrogradda padişa tahttan endirildi, muvaqqat ükümet devirildi, halq akimiyeti quruldı. Bu haber deñiz boyındaki Çarh köyine de yıldırım tezliginen yetip keldi. Çoq keçmeden fuqareler, yañı ükümet fermanı esasında zenginlerniñ topraqlarını tutıp aldılar. Dragonnıñ bir bolme toprağı Aliniñ babasına berildi. Böyle quvançlı küñlerniñ birinde endi bir çoq meselelerniñ maiyetini añlap başlağan Ali, babasından:

- Endi biz de zengin oldıq… Alla buña razımı eken?! – dep soradı, aselet.

Qart oğlunıñ şaqa etkenini añlamadı ğaliba

- Tövbe, de oğlum! – dedi baba. – Sizge mollahay, taşa sürünseñ de, Alladan gor, degenlerini söylemegen edimi? Biz Allanıñ ikimetinen toprah saibi oldıh.

Ali onıñ sözlerine razı olmadı.

- Baba, siz ne söyleysiñiz? Bizlerni, fuqarelerni topraq saibi etken – revolütsiya! Sovet akimiyeti!

- Estahfirulla!.. – dep bir qaç kere tekrarladı qart. – Sen Ali, ne degeniñi bilesiñmi? Allautaalâ seniñ söylegen inhilâbıña, akimiyetke göñül verip, bizi zengin etti…

Babasınıñ lafları Aliniñ oşına ketse kerek ki, o zevqnen kuldi. Qart ise, oğlunıñ şeñ çeresine diqqatnen baqtı.

- Seni, oğlum, şeytanlar yoldan çıhardı, ğaliba! Mollaya ohunmah gereksiñ! – dedi…

Aliniñ babası dindar adam. Eskilik aqibeti. Halq: "Tende bitken teneşirde keter", dep nafile aytmağan. Göñülinde bir türlü iylekârlıq olmağan bu sade qart er vaqıt namazlıq başında yüksek sesle inqilâpqa, yañı ükümetke uzun ömürler istey edi... Qart, köyde kooperatsiya teşkil olunğanda da birinciler sırasında kolhozğa kirdi. Ali şeerge ketip oqudı. O, tasilni bitirgen soñ oz köyine kelip, kolhoz partiya yaçeykasınıñ sekretarı olıp çalıştı. O, şeerden ilki qaytıp kelgen küñlerinde Ayşege rastkeldi.

Vaqia şöyle olıp keçti. Ekindi maalinde Ali, kolhoz reisi Memetnen körüşmek içün idarege bardı. Anda oña reis yañçıq çıqıp ketkenini ayttılar. Belki, evine kirgendir, dep oylandı Ali, idareden bir qaç adım avlaqtaki qapığa doğruldı.

Araba qapını taqıldattı. Bosağada orta boylu, ince belli qız peyda oldı. Ali qıznıñ dülber çeresine baqıp qaldı. Özüniñ mında ne maqsadnen kelgenini unuttı.

- Sizge kim kerek? – dep soradı qız.

Qıznıñ tatlı sesi Alini daa ziyade eyecanlandırdı. O bu sesni ebediy diñlep oturmağa azır edi, lâkin…

- Oğlum, ne içün bosağada turasıñ, evge buyur! – degen ses Alini seskendirdi.

O özüne keldi. Qız dersiñ, yer yarıldı da, yerge kirdi… şimdi qıznıñ yerinde Memet ağa turmaqta edi. Alige bu saniyelerde olıp keçken şey tüş kibi köründi. Olar körüştiler, soñra büyük azbar boyu keçip, evge kirdiler. Ekisi de minderge oturıp, divar yastıqlarğa yaslandılar.

- Soñ, oğlum, sağlığıñ nasıl? Oquvıñnı yahşı bitirdiñmi? – dep soradı reis.

- Sağ oluñız, Memet ağa! – dedi Ali eyecanlı alda, (deminki qız alâ onıñ hayalından ketmegen edi). – Oquvnı bitirdim. Meni mında köyimizge işke yolladılar!

- Maşalla, oğlum! Çoq yahşı! Demek, beraber çalışacaqmız! – dedi reis quvançnen.

Olar çoq vaqıt subet etip oturdılar.

- Ayşe, qızım! Qaydasıñ? – dep qıçırdı baba.

Odağa demin araba qapını açqan qız kirdi. Endi onıñ başındaki fırlantası çeresiniñ yarısını ortken edi. Ali, qız kirgen soñ tekrar eyecanğa keldi. Qız ise, onıñ yüreginiñ düküldisini eşitken kibi, koz qıyığınen Aliniñ çeresine bir baqtı da, deral babasına çevirildi.

- Qızım, Ali ağañnen ekimizge birer filcan qave pişirip ketirse! – dedi Memet ağa.

- Şimdi, baba! – dep, Ayşe odadan çıqtı.

Şu aqşam sofra başında Ali ve Memet ağa bayağı maalgece kolhoz işleri aqqında lafetip oturdılar…

Ondan soñ Ali, qıznen çoq kereler rastkelişti. Ali, qıznı korgende yüregi çapalansa da, oña yüregindeki arzını söylep olamadı. Er vaqıt: "Mıtlaqa bir daa korgende lafeterim!" dep oz-özüni tınçlandıra, rastkelişkende kene evelki al tekrarlana. "Ne yapmalı?.." dep çoq tüşündi. Soñra özüniñ sırlarını kâğıt üzerine yazıp añlatmaq qararına keldi. Öyle de yaptı.

Kâğıtnı Ayşeniñ eline tuttırdı. Qız kâğıtnı oquğan soñ çoq küñlergece Aliniñ közüne körünmedi. Ondan gizlenip yurdi. Alini ise, raatsızlıq bastı, başını qayda uracağını bilmedi. Tekmil şaşmaladı.

"Qız mektübime ne içün cevap yazmay aceba? Yoqsa, menim sevgime inanmaymı?" degen hayallarnen aqşamlarnıñ birinde idareden çıqıp keteyatqanda tanış araba qapınıñ qarşısında toqtadı. "Kireyimmi, yoqsa, kirmeyimmi?" dep oylandı.

"Kirsem, Memet ağağa ne derim? Onıñnen daa bir qaç daqiqa evelsi sağlıqlaşqan edim de. Şimdi artından kirip barsam aqılına bir şeyler kelmezmi eken?.." Niayet o: "Aqılına ne kelse kelsin!" dep oz-özüne yürek berdi ve qapığa doğruldı. Lâkin qapığa barıp yetiştiralmadı. Ögüne uç köşeli beyaz bir şey kelip tüşti. Bu mektüp edi. Egilip mektüpni aldı, acele sürette açtı. Andan dülber ornekli yavluq çıqtı. Yavluq üstünde şu sözler nağışlı edi:

Ali bu satırlarnı tekrar ve tekrar oqudı. Keşfiyatçılar kibi o er bir arifni, er bir sözni birer-birer kozden keçirdi.

Bundan soñ, çoq vaqıt keçmeden, olar evlendiler. Biri-birine qavuşqanlarına asıl inanıp olamadılar. Ali ve Ayşe içün er kuñ bir mücize kibi keldi.

Küñler, aylar keçti. Eki gençniñ bahıtına bahıt qoşuldı. Ayşe eki egiz bala doğurdı, adlarını İlimdar ve Gülizar qoydılar. Lâkin, er şeyniñ soñu olğanı kibi, olarnıñ bahtı da bir mecağa kelip toqtadı. Bunıñ sebebi cenk oldı. İşte, Ali Vetanını, saadetini, sevgisini, evlâtlarını qorçalamaq içün cenkke ketti. Onıñ bahtını taptamaq, ezmek istegen duşmannen küreşti, qan berip can aldı. Ayşeniñ evakuatsiyadan yazğan er bir mektübi Aliniñ quvetine quvet, iradesine irade qoştı.

O duşman qoluna esirlikke, bu apshanege nasıl etip tüşkenini hatırlamaq içün çoq çekişti. Niayet…

Duşman yalığa desant artından desant tüşürmekte. Tıpqı masalda yazılğanı kibi, kesilgen bir baş yerine on baş peyda ola. Böyle amansız uruşta qurşunları bitken ve ağır yaralanğan Ali duşman qamaçavında qaldı. Ayaqları üstünde zar-zornen turğan Ali, mına-mına yerge serilecem degende, canavarlarnıñ Ayşege qılınacağını bir añ tasavur etti, onda yañı kuç-quvet peyda oldı. O, quturğan yırtıcalarnıñ ustlerine atıldı, avtomatınıñ qundağınen bir qaç askerni urıp, yerge serdi. Lâkin arqa taraftan başına engen ağır darbe onıñ özüni de yerge yıqtı…

O apshane hastahanesinde özüne keldi. Duşman esirni tedaviyledi, özüniñ ciyrenç maqsadı içün ondan faydalanmaq istedi. Ali olarnıñ talaplarına tabi olmadı. Duşman onıñ oz Vetanına sıñırsız sadıq olğanını añlap, oña yapmağan vahşiyligi qalmadı. Ali, degeninden dönmedi. Bugün ise, oña soñki kere satqınlıq ayatını, yahut ölümni teklif ettiler. Esir ekincisini sayladı. Ondan soñ cellâtlar aqılğa sığmaycaq usullarnen mabüsni çekiştirdiler. Cesedni saba çıqarırmız dep, Alini ölüler kamerasına ketirip taşladılar…

Mabüs kene Ayşeni tüşündi. Ayşeniñ dülber, aqıllı kozleri, tañda açılğan çeçek kibi, tendürist ve hoş çeresi onıñ zeininde canlana başladı. Qalbiniñ ne yerindedir gizlengen kozyaşları telgendi. Onıñ biri-birine yapışıp qalğan kirpikleri şu kozyaşlar sayesinde açıldı.

Ortalıqnı saar qaplap alğan edi. Ufaq pencereniñ demir parmaqlığı arasından kirgen serin yel kameranı dört dolandı. Mabüs kozlerini şu demir parmaqlıqlarğa doğurttı. Onıñ artında, bu yerden uzaqta, serbestlikte onıñ Ayşesi, oğlu İlimdar, qızı Gülizar yaşaylar. Qapı artında eşitilgen ağır ayaq sesleri onıñ hayalını boldi. Soñra sesler yavaş-yavaş qapıdan uzaqlaştı.

Mabüs qaburğasına çevirilecek oldı, özünden bir adım çette yavluqnı körip, ayretke keldi, kozlerine inanıp olamadı, çünki tintüv vaqıtında onda bir şey qaldırmağan ediler. Soñ aqılına keldi. Bir vaqıtları asker kolmeginiñ iç yaqında ufaçıq cepçik tikken edi. İtimal onı kamerağa süyreklep alıp kirgende, yavluq yırtılğan kolmeginden tüşip qalğandır. Şimdi qan lekeli bu yavluq yerde öyle bir alda yata ki, güya saibi korsin, üstündeki sadıq sevgi hususındaki sözlerni oqusın dep sergenler.

… Artıq mabüsniñ yüregi urmasa da, onıñ açıq qalğan yaşlı kozleri yavluqqa, ondaki nağışlı satırlarğa doğrulğan edi.