Джиан эдебиятындан
Аджайип акъшамларнынъ биринде, генч къыраличе фесини ве аякъапларыны кийип дагъгъа бир озю кезмеге чыкъты, салкъын сувлы гольге кельди, шу гольнинъ ортасында гуль бар эди, генч къыраличе раатланмакъ ичюн гольнинъ янына отурды.
Апансыздан онынъ элинде алтын топ пейда олды, топ онъынъ севимли ойюнджагъы олды, топны о пек юксекке атты ве тутып етиштирамады, топ шу анъ голь ичине пек теренге тюшти. Къыраличе окюр-окюр агълап: «Эгер де бириси меним топумны чыкъарып олса эди, мен онъа дюньяда олгъан бутюн ильванларымны, аджайип кийимлеримни, бутюн варлыгъымны багъышлар эдим».
Лаф эткен арада гольден бакъачыкъ башыны чыкъарып: «Къыраличе, сен не ичюн ойле агълайсын?».
«Чокъ языкъ! Сен мен ичюн не япа билирсинъ бешарет бакъа? Меним алтын топым гольге тюшти».
Бакъа: «Манъа сенинъ не ильванларынъ, не зинетлеринъ, неде урбаларынъ кереги екъ, эгер сен манъа севда олуп, меннен яшамагъа ве сенинъ алтын тепсинден ашамагъа ве сенинъ кроватында ятмагъа разылыкъ берсенъ мен сени топунъы гольден чыкъарып беририм.»
«Сандракълай», - деп тюшюнди къыраличе. «Топны гольден чыкъарып олсада, гольден чыкъып, манъа келип оламаз, онынъ ичюн де мен онынъ айткъанынен разы олайым», - деди къыраличе.
«Эгер де меним топумны чыкъарып олсанъ истегенинъи япарым.»
Бойлеликнен, бакъа терен сугъа далып бир къач вакъыттан сонъ агъызында топу иле чыкъты ве топны ялыгъа ташлады.
Яш къыраличе топны корьгенинен, онынъ артындан чапты, топун кене элине алгъанынъа пек къуванды, шу арада бакъаны унутты, тезликнен эвге барып чыкъты.
«Токъта къыраличе, эвине мени де алып бар, сен манъа сёз берген эдин де», - деди бакъа.
Амма къыраличе токътамады.
Экинджи куни къыраличе уйле емегини ашамагъа отыргъанда, бирден худжурлы шамата эшитти: «Тыкъ-тыкъ, пыш-пыш» - бириси мермер мердвенинъ басамакъларындан котерильгени дуюлды, ве тезден къапы мукъайтлыкънен къакъылды, явашчыкътан сес эшитильди:
«Ач къапуны, меним къыйметли къыраличем,
Акъыкъий севгиге къапуны ач!
Ве бир-биримизге айткъан сёзлеримизни хатырла
Ешиль терек янындаки, салкъын сувлы чешмени.»
Къыраличе барып къапыны ачты, ве къапы огюнде о энди унутаяткъан бакъаны корьди.
Къыраличе бирден абдырады ве къапуны къапаты ве ерине барып отурды.
Бабасы къырал, къызы бир шейден къоркъаныны дуйды. «Не олды санъа къызым?», - деди къырал.
«Анда къапуда, саба манъа топны гольден чыкъарып берген титиз бакъа», - деди къыраличе. Мен онъа меннен яшамагъа разылыкъ бердим, лякин о гольден чыкъып мында келир деп умют этмедим. О къапы янында ве мында кирьмеге истей».
Къыраличе лаф эткен арада бакъа кене къапуны къакъты:
«Ач къапуны, меным къыйметли къыраличем,
Акъыкъый севгиге къапуны ач!
Ве бир - биримизге айткъан сёзлеримизни хатырла
Ешиль терек янындаки, салкъын сувлы чешмени.»
Къырал яш къыраличеге: «Эгер сёз берген олсанъ, берген сёзни тут, барып къапуны ач ве мусафирни эвге давет эт».
О барып къапуны ачты ве бакъа атылып эвге кирьди: «Тыкъ–тыкъ, пыш–пыш» ве къыраличе отургъан масагъа якъынлашты.
«Манъа сенинъ янъында масада отурмагъа мусаде эт.»
Масада отургъан сонъ. «Тепсини манъа якъынджа къой, менде ондан ашап олайым», - деди бакъа.
Къыраличе ойле де япты. Ве бакъа истегени къадар ашагъан сонъра. «Энди мен болдурдым, мени тепеге алыб бар ве озь ятагъына ерлештир», - деди бакъа. Къыраличе истемесе де, оны къолуна алып, ястыгъына къойды, ве ойле де бутюн гедже юкълады.
Танъ аткъанынен, бакъа ятакътан секирип, ашагъа тюшти ве одадан чыкъып кетти.
«Не де олса кетти, мен ондан къутулдым», – деп тюшюнди къыраличе.
Амма о янълыш тюшюнди, гедже олгъанынен кене шу сеслер эшитильди, ве бакъа къайтып кельди ве кене шу сёзлерни текрарлады:
«Ач къапуны, меним къыйметли къыраличем,
Акъыкъий севгиге къапуны ач!
Ве бир-биримизге айткъан сёзлеримизни хатырла
Ешиль терек янындаки, салкъын чешмени.»
Ве къыраличе къапуны ачкъанынен бакъа кирьди ве кене эвельси киби ястыкъкъа ерлешти ве сабагъадже юкълады. Учюнджи гедже де тамам ойле кечти. Саба къыраличе козьлерини ачты ве айретте къалды, бакъа ерине, къыраличеге муляйим, къансыджакъ, аджайип шахзаде, онъа дюньяда олгъан энъ дюльбер бакъышнен янында турып бакъа эди.
Шахзаде, оны залым джады этне япып бакъагъа чевиргенини анълатты. Аджайип къыраличе оны булмагъандже бойле алда сыфатта олмакъ керек эди, учь кунь ве учь гедже къыраличе оны озюнинъ тепсисинден ашатып, ястыгъында ятмагъа рухсет этти, бойле этип этне чезильди.
«Сиз, къыраличе, джады япкъан этнелерни эписини екъ эттинъиз ве меним даа бир арзум бар: сизге бабамны къыраллыгъына бармагъа риджа этем ве манъа эвленмеге ве мен сизни омюр биля севмеге сёз берем.»
Яш къыраличе, чокъ вакъыт созмады джевабнен сойледы: «Э», шахзадее ве яркая алтын файтон едыдане дюльбер атларнен алтын збруяда ве файтоннын артында кучер Генри.
Сонъ шахзаде ве къыраличе отырдылар файтона хуванып ве истейип эвленмее ве ходжая чыкъмая ве ойле да улар яшадылар чох йыл девамында.