Ветанымнынъ хош аэнки...



⇦ Джафер Сейдаметнинъ саифесине къайтмакъ




«Нурлу къабирлер» сериясындан


Джафер Сейдамет
Мурат Баба
Тарихий несир

Мурат Баба Къарасув этрафында булунгъан ……… коюнинъ мезарлыгъындаки Нурлу къабир Мурат Батыр (Бахадир)нынъкидир. Бахытсыз Къырымда батырлар унутылды... Бунъа да Мурат Баба денильди ве бу ер эр дерт, эр сыкъынты ичюн бир зиярет ери олду. Бу ерге кельгенлер джан-гонъюльден ве ачыкълыкънен Фатихалар, Ясинлер окъуй, Къуръан хатим эте ве мурадларыны тилей эдилер.

Мурат Бабанынь ким олгъаныны бильмек истеген Къуртвелиге базылары онынъ буюк бир софу ве алим олгъаныны, базылары онынъ айны куньде ве айны саатта бир къач ерде бирден корюнгенини, гъайыптан хабер бергенини, келеджекни бильдиргенини, эренлерден олгъаныны сёйледилер. Факъат бир тесадюф онъа Мурат Бабанынъ ким олгъаныны бильдирди. Биз бу тесадюфни, онынь язгъаны киби узун этип анълатмайджакъмыз. Анджакъ шу къадарыны сёйлейим ки, Къуртвели экинджи кере Къарасувгъа кельген вакъытта бир ихтияр оны эвине алып баргъан ве онъа эски эльязма бир китап берген ве джанындан зияде севген ве сакълагъан бу китапны неден ве насыл Къуртвелиге бергенинден де баас этмеден, догърудан-догъру икяемизге кечеджекмиз.

1736 сенеси руслар Къырымгъа кирген эдилер. (Граф Миних команданлыгъындаки рус ордусынынъ Къырымгьа кирюви). Хан бутюн ордусынен берабер халифеге ярдымгъа кеткен эди. (Биринджи Султан Махмуд заманында Къаплан Герайнынь Къырым ордусынен Иран сеферинде иштирак этюви). Къырымда ялынъыз ихтиярлар, балалар, къадынлар ве къызлар къалгъан эди. Сиваштан Къырымгъа кирген руслар эр ерде койлерни якъа, бала-чагъаны ольдюре эди...

Агъыр хасталыгъындан себеп сеферге кеталмагъан, хан ордусынынъ козьде йигитлеринден олгъан Мурат агъа бу хаберни эшитир-эшитмез еринден тура ве ихтиярларны, балаларны ве атта къадынларны топлап, душмангъа къаршы чыкъмагъа азырлана... Ильк тедбир оларакъ, душманнынъ кечеджек ерлердеки зрзакъ ве экинлерни якътыра ве бир къач юз атлыны гизлиден Джанкой тарафларгъа кечире, белли бир куньде душманны аркъадан урмакъны къарарлаштыра...

Бу арада граф Миних башчылыгъындаки рус аскерлерининъ о заманлар Къырымнынъ энъ гузель шеэрлеринден бири олгъан Къарасувны якъкъаны бутюн Къырымнынь аякъкъа кьалкъмасына себеп олду...

Мурат агъанынъ этрафындаки адамлар он бинъни кечти... Бу буюк ве тертипсиз халкъ Къарасув этрафларында душманны къаршыларкен, озюне коре аскерий вазиетни алгъан алда булунмакъта эди... Огде атта къартлар, генчлер, алельхусус тюфеклилер, янашаларда къылычлылар ве балталылар, къадынлар ве къызлар да Текбир кетиререк, арттан келелер... Энъ огде ортада, беяз аты устюнде, сараргъан юзю ве шаин бакъышлары ве элиндеки къылычынен Мурат агъа илерилей ве гурь сесинен: «Айды батырлар! Намус огъруна, юрд ашкьына!..» деп багъыра, халкъны эеджанландыра, шевкълендире...

Тамам душманнен урушма башланыркен, бизимкилер узакътан, душманнынъ аркъасындан бир къач юз атлынынъ йылдырым киби душмангъа къаршы уруштырып кельгенини ве русларнынъ: «Хан Ордусы кельди!.. Хан Ордусы кельди!..» деп, дарма-дагъын олуп къачып башлагъаныны корьдилер... Бу эснада Мурат агъанынъ беяз атынынъ козь ачып юмгъандже йылдырым тезлигинен душман арасына киргенини корьгенлер олду... Мурат агъа душман къоманданынынъ ерини узакътан тайин эткенден сонъ, атыны огге догърултты ве бир къач къылыч дарбесинен оны ольдюрди... Бутюн халкъ сель киби джошкъан душмангъа къаршы уджюмге кетти. Эр кес: «Яша, Мурат батыр! Яша, Мурат батыр!..» — деп багъыра...

Душман чекильгенден сонъ бутюн джемаат козьяшлары арасында Мурат батырнынъ мубарек вуджудынынъ парчаларыны топлап, Текбирлерле бу койнинъ мезарлыгъына комдилер...

Арадан чокъ вакъытлар кечкен сонъ, Мурат батырнынъ къабири унутылды, ниает эренлерден бириси онынъ къабирининъ этрафына пармакълыкъ къойгъан, сонърадан джемааттан бир къачы да о ерден къач керелер буюк бир нурнынъ юксельгенини коререк, шимдики Дюрбесини яптыргъанлар...

Тарихларнынъ «Къырымда веба хасталыгъы чыкъувы себебинден ве Хан Ордусынынъ якъынлашувы акъкъындаки хаберни алгъаны ичюн Къарасувны якъкъан Москва ордусы Къырымдан чыкъып кетти», деп къайд эткен вакъианынь аслы, эсасы будыр...

Къуртвелини бу икяе зияде эеджанландыра. Онынъ бу икяенинъ сонъуна язгъан пек меракълы шейлерден бу ерде бир къач джумле алмакъны лязим таптыкъ:

«Мурат батыр заманынен Мурат Баба олду... Юрду огърунда шерефли, къараманджа къаныны тёккен бу буюк батыр къарынджа басмаз бир софугъа чевирильди. Миллетлернинъ истикълялларыны гъайып этювлери энь буюк фелякеттир. Факъат оларнынъ бу истикълялны аякъта туткъанларны унутувлары энъ аджджы фаджиадыр... Фаджиаларнынъ бешигидир…».