Ветанымнынъ хош аэнки...



Рустем Джелиль

Догъды: 1951 сенеси,
январь 15-те

Догъгъан ери: Хакъульабад кою, Нарын районы (Озьбекистан)

Яшагъан ери: Теберти (Тургеневка) кою, Багъчасарай районы (Къырым)


Ветан... (Рустем Джелильнинъ назмиетинден нумюнелер)

Озь юртумда (Шиирлер. Сес язувы)


Озьгюн истидат

Йыллар иле келе икмет,
Келе акъыл-ферасет.
Озь халкъынъа этсенъ хызмет,
Хызметинъни элял эт.

Рустем Джелиль

Земаневий эдебиятымызда Рустем Джелиль энъ эвеля бир сыра эстрада йырларына сёзлерни язгъан ве «Къырым» газетинде мунтазам суретте озьгюн шиирлер бастыргъан бир муэллиф оларакъ белли. О бизим заманымызиынъ энъ корюмли шаирлеримизден биридир. Онынъ фикир юрсетюви мантыкьлы ве догьру, онынъ дуйгьулары терен ве кучьлю, тили зенгин ве анълайышлы, къафиелери, эксериетле, сагьлам ве тазедир.

Рустем Фахри-огълу Джелиль 1951 сенеси январь 15 куню Озьбекистанда Намангъан виляетининъ Нарын районында ерлешкен Хакъульабад коюнде ишчи къорантасында догъды. Орта мектепни битирген сонъ чиленгир олуп чалышты, эки йыл аскерликте олды, сонъра Фергъана Девлет педагогика институтынынъ рус трли ве эдебияты факультетине окъумагъа кирди. 1977 сенеси институтны имтиязлы дипломнен битирип оджальпсь япты.

Ильк шиирлерини рус тилинде язып башлады. 1982 сенесинден башлап, онынъ ана тилимизде язгьан ильк шиирлери «Ленин Байрагьы» газетинде басылып башлай.

Рустем эфенди онда эдебиятымызгъа севги ашлангьаныны бойле хатырлай:

«Мен догъуп оськен койде белли шаиримиз Ремзи Бурнаш яшай эди. Ветандашларымызнынъ чокъусы тойларыны Ремзи агъа ачып бере ве бу тойларда озюнинъ шиирперини окъуп, эр кесни мемнюн этер эди.

О кучьлю ве гурьдели сеснен окъугъан «Сакъавланма, эй, кадяй», «Утанмайсынъмы, утанмаз?», ве дигер шиирлери аля даа меним акъылымда тура. Ремзи агъаны тойда булунгъан бутюн джемаат сес-солукъ чыкъармай динълей эди. Мен Эшреф Шемъи-заде, Энвер Селямет, Ремзи Бурнаш киби шаирлернинъ эсерлерини окъуп, миллий эдебиятымызгъа севда олдум...»

Шаир 1989 с. Къырымгъа авдет олгъан сонъ онынъ яшайышында янъы бир девир башлана. О «Авдет» газетинде чалышып башлай ве журналистиканен берабер шиириетнен де джиддий суретте огьрашмакъны девам эте.

Рустем эфендининъ сиясий лирикасы – эдебий иджадынынъ энъ кучьлю бир тарафыдыр. Акъикъий ветанпервер, озь халкъыны ве ветаныны севген инсан «Улу халкъым» шиирининъ къараманы киби тюшюнмек, яшамакъ керек:

Меним халкъым - энъ улу халкъ,

Деп, саям мен халкъымны.

Истесенъиз, «миллетчи» деп,

Къойынъ меним адымны...

Рустем Джелил озь яшагъан кою – Тебертиге, Ветанымыз Къырымгъа, халкъымызгъа, ана тилимиз ве медениетимизге, белли эрбапларымызгьа багьышлап, бир сыра терен мундериджели, фельсефий фикирлернен ашлангъан шиирлер язды. («Улу халкъым», « Ильхамымнынъ чокърагьы», «Коюм», «Азизлерден деф олунъыз», «Ветан»...).

Къырымнынъ аджайип табиаты, дюльбер манзаралары, йылнынъ чешит мевсимлери Рустем Джелильнинъ эсерлеринде («Къыш сабасы», «Орман чокърагъы», «Левха», «Ягъмурдан сонъ», «Акъбардакълар»...) буюк усталыкънен ифаде этильген.

Шиириетте теджрибеси вира арткъан шаир 1999-2000 сенелери эки дефа Тюркиеде – Анкара шеэринде отькерильген Къутлу Догъум Афтасында шаирлер ярышында иштирак эте ве рагъбетлендириджи мукяфатлар къазана. Булар онъа яратыджылыкъ фаалиетинде буюк бир сильтем ола.

Рустем эфенди къыскъа колемли шиирлер – дёртлюклер ве секизликлернинъ, буюк устасыдыр. Бу эсерлерде сёзлер аз олса да, олар пек маналы ве мергинлер.

Муэллиф яшайышымызда расткельген чешит менфий алларны бедий суретте талиль этип, хасталыкъны деваламагъа истеген эким киби, вазиетни сагъламлаштырмагъа тырыша.

Фитне орьмек - иш сайыла,

Фитнеджилик—зенаат.

Яхшы фитне орьмек ичюн

Керек буюк истидат.


Истидатлы фитнеджилер

Арамызда аз дегиль,

Бизим халкънынъ болюнгени –

Бунъа энъ эсас делиль.

«Санатымыз – байлыгъымыз» адлы шииринде тойларымызда ят халкьларнынъ йьгр ве оюнлары кьарардан зияде иджра олунгьаны ве бу миллетимизни гъайып этеджегини яхшы анълагьан шаир бойле хитап эте:

Эвельки тойларгъа

Бенъзесин тойлар,

Чалынсын «Къайтарма»,

Достлар ве сойлар!


Байлыкътыр биз ичюн

Бу миллий санъат.

О иле халкьмыз биз,

Азиз джемаат!

Шаир озь эсерлерине буюк месулиетнен янаша. Ялангьа къаршы куреш алып бармакъ, къоркъмайып акъикъатны айтмакъ, булар Рустем Джелильнинъ шиары, кредосы демек мумкюн:

Ялан турмай аягъында,

Къолтукътаякъ олмаса,

Къолтукьтаякъ олса биле,

Онъа земин тапмаса.


Утанмайыкъ бу сакьатны урып,

Ерге йыкъмагъа,

Утанмайыкъ ве кьоркъмайыкъ

Акъикьатны айтмагъа!

Языджы, шаир бир миллетнинъ тербиеджисидир. 0 озь эсерлеринде халкъына онынъ ким олгъаныны косьтере, кечмишини хатырлата ве керек олгъанда халкънынъ хаталарыны, эксикликлерини де айтып бере.

Эгер халкъ азатлыкътан, сербестликтен марум этильсе, эзиетке, эсаретке къаршы алып барылгьан курешнинъ энъ илери сафларында акъикъий шаирлер ола. Халкъынынъ вуджуцьшы къаплап алгьан эсарет зынджырларындан насыл къуртулмакъ кереклигини акъикъий шаирлер яхшы билелер. Бойле ветанпервер шаирлеримиз Эскендер Фазыл ве Рефат Чайлакънынъ шерефлерине Рустем Джелил бойле сатырларны багъышлай:

Достлар, биз де унутмайыкъ

Миллетпервер шаирни.

Бу батырдай мерд олайыкъ,

Юртнен багълап такъдирни.

Онынъ омрю ве куреши

Олсун орьнек ве ибрет.

Сонъ юрюшир халкьнынъ иши

Ве сонъ енъер адалет.

(«Унутмайыкъ»)

Олсун пикет, олсун юрюш –

О биринджи сырада,

О бармагъан бир ер ёкътыр

Бизим Ешиль Адада.

Генералдай тута озюн,

Котектен де ич къоркъмай.

Миллетпервер инсанларны

Севе, сая, алгъышлай.

(«Эм сёзюнен, эм ишинен»)