Раатлыкъ кунълери Беллисиз Аскер Къабирини зиярет этмек меним ичюн адет олып къалды. Мен шимди де, бир топ чечекни къабирге къойдым да, онынъ огюнде парылдап янгъан алевге тикильдим. Бираз вакъыттан сонъ бу ерден кетмеге тедарикленгенде, дикъкъатымны кенаргъа келип токътагъан устю ачыкъ «Чайка» машинасы джельп этти. Машинадан кийинген-къушангъан генчлер тюштилер. Оларнынъ арасында келиннен киев де бар.

Бахытлы генчлер джам киби йылтырагъан мермер тёшели ёлчыкътан юрип яваш-яваш къабирге келип башладылар. Энъ огде адымлагъан келин ве киевнинъ эллеринде бирер топ чечек… Юрегим бир кереден чапаланып башлады. Бутюн вуджудымны къалтырав сарып алды. Козъден эвель юрек коре, дегенлери акъиткъатта догъру экен…

Генчлер къабирге якъын кельдилер. Мен, шу арада келиннинъ таныш ве азиз сымасыны корип, буз-бузладым!.. Келин мени абайламады. О, эгилип элиндеки чечеклерни къабирге къойды. Янашадаки тазе чечек дестесинде (оны демин мен къойгъан эдим) тыпкъы озюнинъки киби бир дане къаранфильни коръди гъалиба, келиннинъ сия къашлары, шенъ череси сытылды. Кокюсининъ суръатнен котерилип энгени онынъ эеджанланып башлагъанындан хабер бере эди… Киев де чечеклерини къабир устюне къойгъан сонъ, келин торланып башлагъан козълерини чечеклерден киевге авуштырды да, онъа кетейик деп, ишмар этти. Къыз этрафкъа биле айланып бакъмады ве тез адымларле беклеп тургъан машинагъа ашыкъты.

«Чайка» еринден кочъти. Тек шундан сонъ келин башыны къабир тарафкъа чевирди. (О мени коръдими-ёкъмы – бу акъта бир шей деп оламайым). Машина тереклер артында гъайып олды. Мен исе, озюмнинъ яшлы козълеримни даа демин о эллер къойгъан чечеклерге тиктим. Козълериме къаранлыкъ чёккен киби олды. Багъырым озен киби толып ташмакъта, къутургъан денъизнинъ далгъасы киби сессиз окюрмекте, инълемекте. Эй, аят! Козюмни ачып, илькиде сени коръгенде, козълериме муджизевий бир барлыкъ олып корюнген эдинъ! Сенинъ дюльбер бааринъден, сыджакъ язынъдан, манзаралы алтын кузюнъден, мерджан къышынъдан къувет алдым, осьтюм, озюмни анълап башладым. Эр ерде ве эр вакъыт сен меним таянгъычым олдынъ. Я энди не ичюн менден юзюнъни чевирдинъ?..

Насылдыр сес мени абдыратты. Мен озюме кельдим. Джебимден явлыгъымны чыкъардым да, манълай теримни сюрттим. Шу вакъыт янымда кимнинъдир манъа дикъкъатле бакъып тургъаныны сездим. Сачларына чал тюшкен, ченъгесинде терен пычакъ изи олгъан, кенъ кокюсини орден планкалары яраштырып тургъан алтмыш яшларында бир адам озюнинъ мерамет толы козълерини манъа догърулткъан эди. Гуя бу козълер манъа укюм чыкъармакъталар: «Огълум, сен аятны нафиле ерде къабаатлайсынъ. Онынъ мында бир тюрлю къабааты ёкъ. Аксине, аят санъа ярдым этти, эр ерде къолтутты, сени парлакъ ёлгъа давет этти. Сен исе, эр шейге тюкюрген киби, озюнъе башкъа бир былашыкъ ёлны сечип алдынъ. Бу ёлнынъ сонъу бойле битмек керек эди. Илериде адымынъны билип бас!..»

- Санъа не олды я огълум? – деп сорады о яваштан.

- Ёкъ, эмдже, манъа бир шей олмады!

Мен таныш олмагъан бу адамдан афу истеп, ондан узакълашып кеттим. Лякин рухий тюшкюнликтен олса керек ки, расткельген биринджи скемлеге отурдым. Сигар якътым. Онынъ тютюнинден эфкярларым бираз дагъылгъан киби олды. Татлы хаялларгъа далдым. Козълерим огюнде бир десте къаранфильнен севимлим джанланды. (Энди о келин урбасында дегиль де, башкъа урбада эди). Дерсинъ, элиндеки чечеклерни манъа косътеререк: «Эюп, булар сенинъ манъа чешит вакъытларда такъдим эткен къаранфиллеринъдир, - демек истей. – Коресинъми, мен оларнынъ ич бирисини солдурмадан, тазеликте сакълап кельдим!..» Онынъ сим-сия къашлары ве козълери, далгъалы гурь сачлары, ал янакълары, гъондже назик дудакълары, элиндеки къаранфиль дестеси… - буларнынъ эписи мени бир анде тылсымлап, даа демин Беллисиз Аскернинъ къабири янында корип кечиргенлеримни унутмагъа меджбур этти.

… Ордудан къайтып кельген кунълерим мааллемизде яшагъан бир аркъадашымнынъ эвине тойгъа бардым. Тойнынъ саибини хайырлагъан сонъ, аякъчы мени скемлелерден бирине давет этти. Яныма бир къач таныш аркъадашлар да келип ерлештилер. Биз шакъалашып-кулюшип отургъанда, къаршымызгъа эки къыз келип отурды. Къызлардан бирисини бираз танысам да, дигерини сифте коре эдим… Эльмаз, таныш олмагъан о къыз сен эдинъ. О вакъыт мени бир кереден озюнъе джельп эттинъ. Арада-сырада бизим субетимизге къошулгъанда, сенинъ сют киби беяз янагъынъ азачыкъ аллана ве шу анъ, дюльбер черенъден эсип кечкен тебессюм ельчиги сени кене баштаки алынъа кетире эди… Акъылынъдамы, Эльмаз, чалгъыджылар оюн авасыны чалгъанда, мен сени оюнгъа теклиф эттим. Сен «ёкъ» демединъ, гуль киби ачыкъ черенъде къуванч аляметлери пейда олды.

Дюгюнден сонъ, ред эткенинъе бакъмадан, мен сени эвинъедже озгъардым. Бундан сонъ биз сыкъ-сыкъ корюшип башладыкъ. Корюшкенде мен санъа багъышлагъан чечеклернинъ арасында бир данечик къаранфиль де ола эди, чюнки экимиз де бу сой чечекни пек севе эдик.

Аля даа хатиремде, геджелернинъ биринде скемледе отурып, коктеки йылдызларны сейир этмектемиз. Тесадюфен, сен манъа бир кереден сарылдынъ да: «Эюп, сен эшиттинъми-ёкъмы! - дединъ буюк эеджаннен. - бир вакъытлары бу йылдызларнынъ эр бири бизим киби инсан олгъан эмишлер. Олар да бизим киби севген-севильгенлер, лякин бири-бирине къавушып, мурадларына иришип оламагъанлар. Бундан сонъ оларнынъ юреклери севги яныгъындан къоргъа чевирилип, кокте пейда олгъанлар, йылдызларнынъ сайысы да йыл-йылдан чокълаша эмиш…» Сен башынъны тёпеге котерип, бир анъ йылдызларгъа тикилип бакъкъан сонъ козълеринъни кене манъа авуштырып: «Бу эфсанени достум икяе эткен эди!» дединъ кедернен.

О вакъыт козълеринъден тамгъан буллюр тамчылары электрик ярыгъында инджи киби парылдагъаны аля даа акъылымдан чыкъмай. Биз бири-биримизге сарылдыкъ. Сен шу арада: «Эюп! Йылдызлар акъкъындаки бу эфсанеден юрегимни къоркъу сарып алды!» дединъ. «Екъ, Эльмаз! – дедим мен. – Ич бир кимсе, ич бир тюрлю къувет экимизни - айырып оламаз! Чюнки биз дюнъягъа тек бири-биримиз ичюн догъдыкъ! Сенсиз омюримни бир анъ биле тасавур этип оламайым…». О геджеси мен сенинъ къашларынъдан, козълеринъден, янакъларынъдан опъкенде, озюмни дюнъяда энъ бахытлы инсан сайгъан эдим!.. Эльмаз, акъылынъдамы, о геджеси биз омюримизнинъ сонъуна къадар бири-биримизге садыкъ олып къаладжагъымызгъа ант-емин эткен эдик! Лякин…

О алекетли вакъиадан сонъ… мен сени экинджи кере корип оламадым. Не ичюндир, сен махкемеге биле кельмединъ. Догърусыны сёйлесем, махкемеге келирсинъ деп озюм де къоркътым. Я барып да махкемеге кельген олсанъ, мен бир «джинаетчи» санъа насыл бакъар, козълеринъ къаршысында насыл къатланыр эдим…

Апсханеге кетирильген куним эр шейни тавфсилятлы суретте язып, санъа мектюп ёлладым. Мектюптен сонъ эр дакъкъа, эр сание сенден къаршылыкъ бекледим. Бельки ёллагъан мектюбимни алмагъандырсынъ беллеп, кене яздым. Сонъ арды-сыра санъа кене мектюплер ёлладым. Амма, файдасы олмады. Бундан сонъ мен текмиль шашмаладым. Башымны къайда ураджагъымны бильмедим. «Аджаба, не япмалы?» деп чокъ тюшюндим. Сенинъ о тылсымлы сыманъ, кескин бакъышларынъ бир анъ биле козълерим огюнден чекильмей эдилер…

Ниает, дёрт ай дегенде, сенден мектюп алдым. Титреген эллеримнен мектюпни ачтым. Козълеримден къуванч яшлары акъты. Анда шу сёзлер язылы эди: «Эюп, мен сенинъ киби инсанны севгеним ичюн бутюн омюр кендими багъышлап оламайджагъым! Сен манъа сёйле - джевап бер: бизим бойле алгъа тюшкенимизге ким къабаатлы?! Эюп, сен бу акъта тюшюндинъми?.. Бунъа сен кендинъ къабаатлысынъ. Не япсанъ да, тек кендинъе яптынъ. Лякин: «Къурунен берабер яш да янар», дегенлери киби, сен мени де якътынъ, Эюп! Аят экимизни де багъырына алып, бизге аджайип муджизелерини багъышлады. Сен исе, бу бахшышнынъ къадирине етмединъ, оны ичкиджилик ичинде гъаркъ эттинъ, джианаетчи сыфатында махкемеге тюштинъ. Шеэр ичинде юрьгенде, гуя адамлар мени пармакънен косътерип: «Мына о джинаетчининъ севген къызы! – дейлер. – Насыл ола да, сен ойле инсанны севдинъ? Аджеба, онынънен омюр къурмакъ мумкюнми! Бутюн омюринъ азап ичинде кечеджек…» Бойле вакъытларда адамларнынъ ортасына чыкъып: «Ёкъ! Ёкъ! Меним Эюбым ичкиджи де, джинаетчи де дегильдир! Бу ялан!» деп къычырмакъ истейим, бунъа кендим де инанмакъ истейим, амма…

Эюп, санъа язгъан биринджи ве сонъки мектюбимни битирем. Сен манъа артыкъ мектюп язма, чюнки мен оларны окъумайым.

Сагълыкънен къал,

Эльмаз».

Эльмаз, сенинъ азиз эллеринъ, назик пармакъларынъ туткъан о мектюпни юзюме, козълериме кетирип, сес-солукъсыз агъладым. Не себептен мектюп язмагъанынъны энди анъладым. Эгер де мектюплеримнинъ ич олмады бир данечигини окъугъан олсанъ, мени мытлакъа анълар ве багъышлар эдинъ, Эльмаз!..

Энди меним ичюн ялынъыз бир ёл – апсханеден къачып, санъа бутюн вакъианы анълатмакъ эди. Лякин буны япып олмадым. Сонъра, апсхане башына вазиетимни анълатып, бир къач саат сербестликке изин сорасам, о мени анълар ве ярдым этер деген хаялларгъа къапылдым. Бундан бир тюрлю файда чыкъмайджагъыны бильсем де, «не бермеген Алла» деп, ишке кириштим.

Кунълерининъ биринде апсханенинъ башы мени къабул этти. О сабырнен риджамны динълеген сонъ, дикъкъатнен мени баштан аякъ сюзди де, не ичюндир мыйыкъ астындан кулюмсиреди. Атъта манъа суаль биле бермеди. Тек тебессюм иле: «Яхшы, бир чарелер корерик», деди о. Акъшам яткъан еримден алып кеткенде, эеджанлы юрегим ойле урып башлады ки, дерсинъ кокюсимни ярып чыкъаджакъ. Бекчи мени догъру саба кирген одагъа алып кельди. Анда башлыкънен беребер беяз халатлы тазбаш бир адам да отура. Сонъ, анъласам, апсханенинъ башы мени невропатологкъа бакътырмакъ къарарына кельген…

Эльмаз, о куню насыл бир алгъа тюшкенимни сен корьсе эдинъ! Энди кимден имдат сорамалы?!. Гонъюлимде бинъ бир тюрлю суаллер пейда олды. Амма оларнынъ бирисине де джевап тапып оламагъанымдан, озъ-озюмден нефретлене эдим. Артыкъ меним ичюн яшамакъ я да ольмек бир эди. Акъылыны чылдыргъан инсан киби санъа эр кунъ мектюп язам. Ёллагъан мектюплеримнинъ эксериети озюме къайтып келе эди…

Муддетим битип, апсханеден чыкъкъан сонъ, дос-догъру сен къартананънен яшагъан эвге бардым. Анда мени ят адамлар къаршылап алдылар. Олар сизнинъ не ерге кочип кеткенинъизни сёйлеп оламадылар. Сен окъугъан институттан да ич бир шей билип оламыдым. Бойледже, мен сени пек чокъ арадым, сораштырдым. Лякин бу сораштырувлар нетидже бермеди. Энди менде ялынъыз бир умют къалгъан эди. Тесадюф! Сени тесадюфен расткетирмек!

Кунълер артындан айлар келип кечти. Дагъ дагънен корюшмей, амма инсан инсаннен корюше дегенлери киби, ниает биз бугунъ кене корюштик, Эльмаз!..