Пошта къутусындан газеталарны алдым да, барып, азбар кенарындаки буюк алма тереги тюбюнде ерлешкен сетке – тёшевли миндер узерине ерлештим. Газета саифелерини бирер-бирер козьден кечирип башладым. Меним назарыма таныш инсаннынъ фоторесими илишти. Ресимден алим, шаир, муаллим, муаррир, публицист, джемаат эрбабы… – аджайип инсан Бекир Мамут азретлерининъ тебессюмли козьлери бакъып турмакъта. Фоторесимде икметни, мераметни, алчакъгонъюлликни… инсан затына хас ола бильген джеми мусбет чизги нурларыны даркъатып тургъан кене о тюшюнджели ве джесюране козьлер…

Ресим астындаки языларны окъудым. Догърусы шашмаладым. Себеби, Бекир Мамут энди къыркътан кечип, элли яшкъа догъру ёл алса керек дие тюшюнип юре эдим… Албу исе, о энди мутебер алтмыш яшыны толдургъан… Иште, санъа, муджизе десенъ – муджизе!.. Назарламамакъ ичюн: «Машалла, назар олмаз Иншалла, Суфаналла Машалла!» – деп хитап этим… Нейсе де, мен андаки энъ эйи арзу-тилеклер иле суварылгъан сатырларны – фикирлерни окъудым. Джумерт юреклерден янардакъ киби фышкъырып чыкъкъан юбилей иле хайырлав язылардан гъыда алдым. Ильхамландым. Хаял дерьясына далдым. Догърусы, буны кендим де дуймай къалдым.

…Кечкен бинъ йыллыкънынъ сонълары, даа догърусы XX-нджи асырнынъ сексенинджи сенелерининъ сонъу, докъсанынджы сенелернинъ башы. Советлер империясында янъыдан къурув джерьяны эп сурьат алмакъта. Иште, мен, Алланынъ икметиле мезкюр тарихий денъишювлерден файдаланаракъ ве айны заманда Ташкентте языджылар Бирлиги идаресинде месуль вазифеде чалышкъан Березиков Евгений Ефимовичнинъ* косьтерген ярдымы саесинде чешит сахте – сунъий маниалардан кечип, квартира саиби олдум. Дейджегим, манъа квартира берильген Алгоритма массивинде янъы къурулгъан дёрт къатлы эвден даа беш иджадчы – озьбек шаирлер де квартира саиби олдулар. Бизлер – янъы эвге кочюп кирген иджад адамлары, эпимиз къоранталарымыз иле берабер бири-биримизге догъмушлар киби мунасебетте булунамыз. Яшымыз джеэтинден де, бири-биримизден козьге корюнеджек киби фаркъ этмеймиз.

Меним къапу къмшуларымдан бириси Тилак Джура** намында заты алийлери. Бу буюк инсан акъикъатта аятны, омюрни, дюньяны… бутюн барлыкъны ялынъыз озюне хас фельсефе ольчюсиле янашкъан, оны талиль эткен, севген ве бутюн барлыгъы иле янъыдан къурув джерьяны вастасы иле кирип келген сербестлик, мусавийлик елчигинден багърыны толдурып-ташырып нефес алгъан шаирдир. О бойле денъишювлер джерьянындан кенди ичине сыгъмай юре.

XX-нджи юзйыллыкънынъ отузынджы сенелери коммунистлер къурумынынъ эджель дегирменинде эляк олгъан ветанпервер къырым иджадчылары Асан Сабри Айвазовлар, Амди Герайбайлар, Джемиль Керменчиклилер киби озьбек иджадчылары Абдулла Къодирийлер, Чульпонлар, Фитратлар да айны шу эджель дегирменде эляк олдулар. Велякин, олар, шу кечкен асырнынъ отузынджы сенелери сачып-ташлап кеткен урлукълар, янъыдан къурув джерьяны тесиринден, бир кереден филисленип тюртип чыкътылар. Иште, бойле филислерден бириси Тилак Джура азретлеридир. Тилак Джура ве онынъ Бекир Мамут киби сафдашлары тоталитар-коммунистлер къурумынынъ сонъки баскъычындан аман-эсен кечип, янъыдан къурув джерьяны иле берабер кирип кельген иджадчылар сырасына къошулдылар…

Тилак Джура акъикъатта озьбекчиликнинъ – тюркчиликнинъ шанлы гъаеси ичюн бир сание биле тюшюнип-ташынып отурмадан къурбан кетмеге азыр олгъан шахслардан. Эм де, о, бойле иляий гъае ичюн къурбан кетювни буюк шереф деп таный…

Сёйлемек истегеним, темиз-пак ве айны заманда дев юрекли бу заты алийлери эм иджад иле огъраша, эм де Ташкент девлет университетинде муаллим чалыша. О эр вакъыт, манъа, озюнинъ чалышкъан журналистика факультетинде Бекир Мамут исимли чокъ аджайип къырым йигити декан вазифесинде фаалиет косьтергенини, о, адам затынынъ акъикъатта пири олгъаныны… мунтазам суретте текрарлай. Мени, онынъле мытлакъа таныш этеджегини сёйлей.

Велякин, теэссюф ки, бу дюнья бир тамам гъафлет дюньясы экен. О, мени Бекир Мамут иле таныш этип оламады. Амансыз эджель, энди къыркъ еди баарьни корюп етиштирген Тилак Джураны алып кетти. Шаирнинъ васиетиле, о озюнинъ догъгъан Сайёт коюнде дефн олунды. Алланынъ рахметинде олсун.

Бундан сонъ куньлер артындан айлар, атта, янълышмасам бир къач сене де кечип кетти.

Куньлернинъ биринде, рахметли Тилак Джуранынъ яшагъан эвинде тедбир-мерасим олду. Мерасим зарфында меним козьлерим огюнде, курпачада отургъан Тилак Джуранынъ сымасы джанланды. О, шимди тебессюм иле, манъа: «Мен сизни кърим авлоди – тюрк авлоди джонаджон Бекир билан тоништираман!» деген киби кельди…

Сёйлемек истегеним, тедбирден сонъ бир ара тапып, омузыма репортёрны астым да, (мен энди Озьбекстан девлет телерадиокомпаниясында чалышам), догъру озюм окъуп битирген бильги оджагъыма – университетке келип чыкътым. Журналистика факультети деканатына кирдим. Къабулханеде, язув машинканы тасырдатып, нелердир басып отургъан озьбек къызы иле – кятибе иле селямлаштым да: «Декан озюндеми?» деп сорадым. «Азачыкъ бекленъиз, – деди о. – Шимдичик келеджек».

Мен оданынъ дивар бою тизильген скемлелерден бирисине даа отурып етиштирмедим, къапы ачылды. Къабулханеге орта бойли, бираз толуджа кельген, корюништен эсмери бир адам кирип кельди. Бу адамнынъ декан олгъаныны анъладым. Амма, гонълюмнинъ бир кошесинде, онынъ Тилак Джура тарифлеген Бекир Мамут олгъанына не ичюндир шубе догъду. Бунынъ себебини бир кереден анъламадым.

Декан менимле самимий селямлашты – корюшти, эбет озьбек тилинде. Мен бунъа эмиет бермедим. Онынъ кабинетине кечтик. Къырым тилинде онъа озюмни такъдим этим. Ким олгъанымны, чалышкъан идаремни… даа не акътадыр нелердир сёйледим. Эбет, рахметли Тилак Джураны да анъып, онынъ, шимди къаршымдаки декан – Бекир Мамут хусуста айткъанларыны да хатырладым, икяе эттим. Велякин, декан мени дикъкъатле динълегенини ве меним сёйлегенлеримни анъламагъа тырышкъаныны сездим. Амма, не ичюндир о, ялынъыз динълей, бир сёз биле къатмай – лафэтмей. Бойле вазиет некъадар девам этти, бильмейим. Сонъ, о, яъни декан озьбек тилинде деди: «Мен сизинъ къырым тилинде айткъанларынъызны мирикъип динъледим. Ветанынъыз Къырым киби, тиллеринъиз де гъает дюльбер! – О шимди бираз токъталды, не акътадыр тюшюнди, сонъ сёзюни кене девам этти. – Сизинъ къырым тилинде радиояйынларынъызны – радиокомпозицияларынъызны меракъле динълейим! Эвалла, сизлерге!..». О кене нелердир сёйледи.

Велякин, мен шимди деканнынъ сёзлеринден бираз чалымсызландым. Къаршымдаки адам Тилак Джура тариф эткен Бекир Мамут олмагъаныны дуйдым. Кендимнинъ, бу кишиге мейиль берип, сербест лафэткениме озь-озюмден чекиндим. Декан меним вазитимни анъласа керек, деди: «Афу этинъиз! Мени Бекир иле адаштыргъанынъызны кечь анъладым. Амма кечь анълагъанымда да бир хайыр бар экен. Себеби сизинъ къырым тилинъизден леззет алдым!..».

Мен, ниает, бойле уйгъунсыз вазиеттен озюме кельсем керек: «Бекир Мамут не ерде я?» деп сорадым, кене озь ана тилимде. «Бекир иштен бошап, Къырымгъа кетти» деди декан тебессюмле…

Бойлеликле, Ташкентте Тилак Джуранынъ истегини амельге кечирип оламадым. «Кечь олса да – кучь олмасын» дегенлери киби, иште, мен эдждадларымнынъ бешигине – Къырымгъа къайткъан сонъ, Тилак Джуранынъ арзусыны ерине кетирдим. Даа догърусы омюрнинъ – аятнынъ кендиси бизлерни бири-биримизле корюштирди.

«Къырым» газетасында баш муаррир вазифесинде булунъан Бекир Мамут иле таныш олгъан сонъ, Тилак Джуранынъ бу заты алийлери хусуста сёйлегенлери керчек экенине дефаларджа эмин олдум. Акъикъатта, юкъарыда – языларымнынъ энъ башында къайд этип кечкеним киби, даима мусбет – позитив нурларны дагъытып тургъан бу заты алийлери мына энди аман-аман йигирми йылдыр ки, «Къырым» газетасына ве онынъ – муарриетнинъ юксек бильгили, теджрибели, ветанпервер журналист хадимлерине ёлбашчылыкъ япып кельмекте.

Бекир Мамут озь халкъына, озь миллетине, Ветаны Къырымына олгъан къудретли севгисини кенди иджады иле, кенди фаалиетиле ве айны заманда «Къырым» газетасы вастасы иле ифаделеп кельмекте. Бу да акъикъат!

Эгер де бизлер «Къырым» газетасынынъ энди дюнья юзюни корьген чокъ бинълерле саифелерине назар-дикъкъат этсек, мезкюр тарихий саифелернинъ эр биринде, андан ер алгъан эр бир сатырда Фитратларнынъ, Герайбаларнынъ, Тилак Джураларнынъ сафдашы – девамджысы Бекир Мамутнынъ джумерт ве айны заманда джесюране козь нурлары синъип къалгъан излерини сечмек-корьмек мумкюн…

Бу козь нурлары астындан чыкъкъан Къырымнынъ ве онынъ эвлятлары къырымларнынъ къадимий кечмишине, бугунине ве Иншалла, парлакъ келеджегине аит юзлерле, бинълерле тарихий метнлер дюнья юзюни корьди.

Бу козь нурлары астындан чыкъкъан юзлерле бедий эсерлер ве кеттикче эп къырым халкъ агъыз яратыджылыгъына – нджисине чевирилип баргъан бинълерле назмиет сатырлары дюнья юзюни корьди.

Бу козь нурлары синъип къалгъан «Къырым» газетасынынъ эр бир саны, эр бир саифеси, эр бир метни, эр бир сатыры гъает къарт – къадимий Ернинъ энъ къадимий халкълары сырасындан ер алгъан къырым халкъынынъ – къырымларнынъ невбеттеки къараманане саифесидир – йылнамесидир. Бу да инкяр этильмейджек акъикъат!..

Бекир Мамутнынъ сафдашы Тилак Джура «Дедемнинъ огюти» шииринде бойле дей:

Иште, къудретли тюрк эвляды эсап этильген дедемиз Аттиланынъ**** несили – Тилак Джуранынъ лирик къараманы тарафындан япылгъан ве айны заманда терен, зенгин фельсефе иле суварылгъан Мураджаатнамесини – Огютини дедемиз Аттиланынъ башкъа бир несили Бекир Мамут усанмадан эп амельге кечирмекте. Буны, онынъ темиз-пак юрегинден чыкъкъан иманлы – сагълам нефесинде… ифадениле.

Бекир Бейэфендиме хайырлы яшлар олсун!..

Къальбинъиз иман иле толуп-ташсын! Козьлеринъизден икмет нурлары эксильмесин! Къырым миллети ашкъына, къырым халкъы ашкъына, тюрк дюньясынынъ бир къысымы эсап этильген Ана-Къырым ашкъына усанмадан чалышкъан набызынъызгъа Буюк Мевлям ярдымджы олсун! Амин.