Мында раатланмагъа кельгеним энди бир къач кунь олду. Бу ерлерге келип ерлешкенимден берли, эр вакъыт танъда уянам, саиль боюны сейир этем. Бугунь де ойле яптым. Тёшегимден къалкъып, ювундым, енгильдже кийиндим. Ашханеге кирип, газ собасында бир фильджан къаве пиширип ичтим, сонъра азбаргъа чыкътым. Эр кес даа татлы юкъуда, яъни, кой насылдыр муджизели сукюнет ичинде. Тек дженюп беттен серин ельчик эсмекте, октемли далгъаларнынъ сеси эшитильмекте. Ачыкъ пенджереден ичериге элимни узатып, маса устюнде яткъан тютюн къутусындан бир сигар алдым, оны иче-иче сокъакъкъа чыкътым ве денъиз бетке кеттим.

Бир къач дакъкъада искелеге келип чыкътым. Денъиз ичерисине баягъы кирген искеледен юрип, онынъ четинде токътадым. Мен бу ерден уджсюз-буджакъсыз денъизни, онынъ къудретли беяз-ешиль далгъаларыны, койни, дагъларны, къаяларны… - этрафтаки муджизевий дюльберликни сейир этмекни севем. Шимди де ойле яптым…

Чевре-чет эп ярыкъланмакъта, танъ атмакъта. Искеледен бираз авлакъта, денъиз кенарында башларыны магърур котерип ян-янаша эки къая тура. Манзаранынъ даа дюльбер олмасына, дерсинъ шимди бу эки къая да озьлерининъ исселерини къошмакъталар. Къаяларны козьэткен вакъытта, яныма сыджакъ чехрели, сагълам мучели къартий кельди. Биз селямлаштыкъ, ал-хатир сораштыкъ, таныштыкъ. Заде къартанай (ады ойле экен) мында Чарх коюне огълу Мухаммеднен кельгенини бильдирген сонъ, къаяларгъа дикъкъатле бакъты да, менден сорады:

- Заур, огълум, сен бу Хаяларнынъ адларыны билийсинъми?

- Ёкъ, къартана, бильмейим, - дедим.

- Олара Пананья-Зейтун Хаялары дениле. Истесен мен сана бу Хаялар хусуста бир икяе сйлейим.

- Сёйленъиз, къартана, мен сизни эшкъ иле динълерим! – дедим къуванчле ве кене Къаяларгъа бакътым…

- Бу икяейи манъа, Алла рахмет эйлесин, дедем сёйлемиш эди! – деди о эеджанланып.

Заде къартанай озюнинъ терен, ири козьлерини Пананья-Зейтун Къаяларына тикти, бираз сукют сакълады, сонъра эсрарлы далгъаларнынъ шувултысы алгъышында сёзюни башлады.

… Къадимий заманда, бу койнинъ еринде буюк, зенгин, дюльбер, эр вакъыт ешилликлер ве чечеклерге бурюнген шеэр олгъан. О заманлары денъиз суву тузлу дегиль де, о шербет киби татлы экен. Тюрлю мемлкетлерден кельген сеяатчылар, базиргянлар шеэрнинъ, бу мемлекетнинъ дюльберлигине мефтюн олуп, дюньяларыны унутып, мында эбедий къалып кете экенлер.

Бу ерлерден узакъта, сырт мемлекетлернинъ биринде Пананья адлы яш йигит укюмдарлыкъ япа. О, яш олса да, омюрни дженксиз тасавур этип оламай. Пананья пек чокъ мемлекетлерни кендине таби эте. Куньлернинъ биринде Пананья тюш коре. Тюшюнде денъиз боюндаки аджайип шеэрни, шеэр ичерисинде акъкъан мисгъамбер къокъулы буллюр ирмакъларны, ирмакълар ичинде сюрю-сюрю алтын балыкъларнынъ ялдап юргенлерини коре. Ирмакълардан бирининъ боюнда исе, тарифке ве къияскъа кельмейджек дюльбер къызнынъ сейир этип кезгенини коре, онъа ашыкъ ола. Пананья къызгъа янашып:

- Эй, дюльбер! - деп хытап эте. - Меним адым Пананья, я сенинъ адынъ не?!

- Зейтюн! – дей къыз ве къаршысында тургъан йигитке бакъып къала – таш кесиле.

Пананья иште бу вакъытта уянып кете. Корьгенлери тюш олгъаныны анълагъан сонъ, яныкътан окюр-окюр агълай. Иште, бу куньден башлап, онынъ козьлерине тюшюнде корьген къыздан гъайры ич бир шей корюнмей, аштан-сувдан кесиле. Ич бир вакъыт дженк япмайджагъына ант-емин ичип, Хакъ Таалядан имдат сорай.

Бир кунь, Пананья кимсеге, атта къадынына биле ич бир шей сёйлемеден гемиге мине де, Зейтун яшагъан мемлекетни – шеэрни араштырып ёлгъа чыкъа. О, дерьяларны, денъизлерни, тюрлю мемлекетлерни кечип, нидже олюмлерден къуртулып, ниает бир куню тюшюнде корьген о эфсаневий шеэрнинъ ялысына келип чыкъа. Гемиден ялыгъа тюшкенинен о, ёлда чеккен бутюн мешакъатларны унута…

Пананья тюшюнде корьген о ирмакъны барып тапа. Зейтунны раскетирмек ашкъында эр кунь сабадан акъшамгъадже ирмакъ башында отура. Къыз исе, эп корюнмей. Пананья энди умюдини кесип башлагъан бир вакъытта, Зейтуннынъ ирмакъ башына кельгенини коре. Эеджанлангъанындан тили тутула. О селямлашмакъ ичюн къызгъа якъынлаша, лякин лафэтип оламай.

Зейтун кимнинъдир якъынлагъаныны дуйып, артына чевириле. Къаршысында… Мегер Пананья корьген тюшни, айни бир вакъытта Зейтун да коре. О да тюшюнде, Пананьягъа ашыкъ ола. Уянгъан сонъ, гедже-куньдюз йигитни тюшюне, Пананьянынъ сымасы козьлери огюнден кетмей. Сонъки вакъытлары о, хасталангъаны себеп, ирмакъкъа келип оламай…

Зейтун шимди къаршысында Пананьяны корюп, пек эеджанлана, онынъ да тили тутула. Эки генч къальблериндеки буюк севгини тильнен тариф этип оламасалар да, буны юреклеринен ис этелер, бири-бирининъ козьлеринден билелер, дуялар, окъуйлар… Бойледже, тильден махрум къалгъан севдалар эвленелер, бахытлы яшап башлайлар.

Арадан йыллар кече. Пананья кенди мемлекетинден гъайып олгъан сонъ, тахткъа къадыны мине. О да ходжасы киби, дженк этип, бир талай мемлекетлерни басып ала. Онынъ мемлекети кет-кете даа зияде буюклеше ве Пананья-Зейтун яшагъан эфсаневий мемлекетке-шеэрге якъынлай.

Укюмдар къадын бу шеэр хусуста базы бир малюматлар эшитип башлай. Бир кунь о, тахты узеринде юкъугъа дала, тюш коре. Тюшюнде эфсаневий шеэрни, шеэр ичинде кезинген ходжасы Пананьяны ве онъа сарылгъан бир дюльберни корюп бир кереден сескенип уяна. О тезликнен узурына табирджини чагъыртып, онъа тюшюни сёйлей. Табирджи балабан китабыны ачып, укюмдар къадынгъа бойле дей: «Сен тюшюнъде корьген шеэрни ве къызны бир вакъытлары ходжанъ да тюшюнде корьген. Ходжанъ къызгъа ашыкъ олгъан. О, тюшюнде корьген бу шеэрни араштырып тапкъан ве къызгъа эвленген…».

Укюмдар къадын табирджининъ сёзлерини эшитип, куньджюликтен дешетли гъазапкъа келе. Бутюн ордусыны топлап сеферге чыкъа. Ёлунда расткельген мемлекетлерни къыйыр-чыйыр этип, нейсе де, о эфсаневий мемлекетке – шеэрге келип ете ве оны чевре-четтен сарып ала.

Иште тамам бу вакъыты денъизде ювунгъан Пананьянен Зейтун Каматра Дагъынынъ тёпесинден кокни гудюрдетип кельген ордуны корьгенлеринен олардан гизленмек ичюн Айфока Дагъына чапалар. Лякин Айфока тарафтан да къара булут киби орду келе экен… Эки тильсиз севда не япаджакъларыны бильмей тёпеге бакъып инълейлер, къальблеринен – козьлеринен Аллагъа ялваралар, Хакъ Таалядан имдат истейлер. Аллахнынъ мерхамети уджсюз-буджакъсыздыр. Хакъ Тааля бу эки къулуны аджыгъан, оларгъа: «Сизлер, шимдики ал Эки Къаягъа дёнеджексинъиз!» деген. Бу арада Пананья ве Зейтун гъайып олуп, олар тургъан ерде Эки Къая пейда ола.

Шеэрде исе, къиямет къопа. Къыскъа вакъыт ичинде дженнет киби мемлекет – шеэр къанлы бир мейдангъа чевириле. Дагълар, ташлар, къаялар, орманлар инълейлер, ферьяд-фигъан къопаралар. Бунъа денъиз биле даянып оламагъан. Денъиз къудретли сеснен окюрген, къутургъан, ернен-кок титреген, бутюн дюнья сарсылгъан. Денъиз ялыларындан чыкъып, шеэрни якъып-йыкъкъанларны далгъаларынен шыбалап денъизге алып кельген ве оларны анда батыргъан, анда гъаркъ эткен. Иште, бундан сонъ, денъизнинъ шербет киби сувы тузлу сувгъа чевирильген…

Шимди, Заде къартанай бир ань сусты, сонъ деди:

- Заур, огълум, ойле кунь келеджек, о эфсаневий шеэр – мемлекет янъыдан тикленеджек, янъыдан догъаджакъ, кене кенди урбасына бурюнеджек. Иште о заман Пананья ве Зейтун – эки севдалы генч де текрар аяткъа къайтаджакълар. Чюнки Алланынъ икмети болдыр!..

Заде къартанай кене сусты. О озюнинъ терен, икмет толу зейтюн тюсте козьлерини Пананья-Зейтюн къаяларына догърултты. Мен де Къаяларгъа бакътым. Эеджанландым. Шимди къаршымда башларыны магърур котерип тургъан Эки Къая – эки севдалы генч Пананья ве Зейтун, гуя къартанайнынъ сёйледиклери акъикъат экенини тасдыкълаяракъ, козьлериме бир дефа къыбырданып алгъан киби корюльдилер…

Мен назарымны койге авуштырдым. Кой искеледен башлай… Тааджип… Кой шимди зеинимде о эфсаневий шеэрге чевирильген киби олду. Бир ань олса да, мен де Пананья киби бутюн дюньямны унуттым. Мына, къаршымдан яваш адымларле кулюмсиреп Пананья кельмекте. О манъа якъынлашты.

- Селям алейкум! – деп элини узатты…

Мен онынъ элини алгъанымле, огюмде Пананья дегиль де, Заде къартанайнынъ огълу Мухаммед агъа тургъаныны анъладым.

Денъиз исе, эп окюрмекте, ири-ешиль далгъалары эп искелеге, эп ялыгъа урулмакъталар. Дерсинъ денъиз де, нелердир сёйлемек истей, гуя Заде къартанайнынъ сёйледиклерине – юрек нидасына зиль тутмакъ истей.