Эр вакъыттакиси киби, бугунь де эрте уяндым. Азбаргъа чыкътым. Ватаннынъ темиз, нешэли авасы алгъышында ве дюльбер табиаты къучагъында бираз вакъыт беден тербиеси мешгъулиети иле огъраштым. Сонъра эвге кирдим, абдест алдым… дейджегим куньделик ишлеримле огърашып башладым. Куньделик ишлерге киришмезден эвель, бугунь декабрь дёртте япыладжакъ ишлер джедвелиме дикъкъат эттим. Назарым япыладжакъ ишлер арасындаки «Сабрие Эреджепова. Юбилей акъшамы. 17.00», деген языларгъа тюшти. Къысмет олса, севимли санъаткярнынъ юбилей акъшамына мытлакъа бармалы, дедим озь-озлюгимден…

Акъмесджид шеэрининъ меркезинде ерлешкен буюк театро бинасында оладжакъ тедбирге, баягъы эрте кельдим. Велякин, анълагъаныма коре, театронынъ къаидеси муджиби къапулар тедбирнинъ башланмасына отуз дакъкъа къалгъанда ачыла экен. Шимди исе, театро къапусы янында Сабрие Эреджепованынъ баягъы мухлислери топлангъан. Топлангъан адамлар арасында булунгъан энъ акъсакъал язарымыз, театрогъа кирмек макъсады иле къапугъа уджюм этмекте эди. Ичериде тургъан эсли-башлы незаретчи ханым, язарымыздан такъатлыджа олса керек, оны тышары уйтеп чыкъарды да, къапуны къапатты. Мен бойле уйгъунсыз арекетлерни корип, бираз чалымсызландым ве адамлар янындан кенаргъа чекильдим де, театро огюндеки мейдан боюны сейир этмеге тутундым. Тедбирге кельген базы адамлар иле къонуштым. Сабрие Эреджепованынъ акъшамына адамлар Къырымнынъ чешит нокъталарындан – Алуштадан, Сувдагъдан, Акъярдан, Кезлевден, Багъчасарайдан ве дигер ерлеринден кельгенлер.

Айны бойле вакъиа, кечкен асырнынъ башларында да олып кечкен эди. О заманлары пайтахт экранына чыкъкъан «Алим – Къырым йигити» фильми нумайышына да, ярымаданынъ чешит кошелеринден адамлар Акъмесджит шеэрине акъкъан эдилер. Демек халкъ, насыл бир девирде яшамасын, насыл бир вазиетте булунмасын о кенди парлакъ йылдызларыны унутмай, аксине эр вакъыт онынъле магърурлана, онъа догъру ынтыла, ондан гъыда ала. Бу да акъикъат!

Нейсе де вакъыт-сааты келип, театро къапулары ачылды. Ярыкъ, алекетли, зийнетли залгъа киргенде, аман-аман энди бутюн ерлер запт этильген эди. Бош ер къыдырып, басамакълардан ашагъы – санагъа догъру энип башладым. «Арагъан мевлямыны булур» дегенлери киби, санагъа якъын бир ер таптым, даа догърусы дёрдюнджи сыранынъ йигирми биринджи отургъычына ерлештим… Санада ерлештирильген буюк экранда – Сабрие Эреджепованынъ сымасы. Санъаткяр, шимди гуя озюнинъ гъам толы икметли, тюшюнджели ве айны заманда къуванчлы козьлери иле залдаки догъмуш халкъыны сейир этмекте.

Мен йырджынынъ дюльбер сымасыны дикъкъат этерек: «Къырым миллий медениети омюринде, акъикъатта буюк вакъиа юз бермекте. – деген фикирге кельдим. – 2012 сенени, акълы оларакъ, санъат дюньясынынъ энъ парлакъ йылдызларындан бири Сабрие Эреджепованынъ Йылы демек мумкюн…».

Ниает, девлет мыкъясында кечирильген тедбирлер черчивесинде, бугунь декабрь айынынъ дёрдинде, Акъмесджид шеэрининъ меркезинде ерлешкен мухтешем Украина Девлет драма театросында ХХ-нджи асыр йырджысы Сабрие Эреджепованынъ юз йыллыгъына багъышлангъан Хатыра Акъшамы буюк тантана иле башланды. Тедбирде Къырым Девлет Телерадиокомпаниясы миллий яйынлары муарририети хадимлери тарафындан асыр йырджысына багъышланып чыкъарылгъан весикъалы-публицистика фильми нумайыш этильди. Къырым укюмети башы муавини Азиз Абдуллаев ве Къырым Миллий Меджлис реиси муавини Рефат Чубаров санадан озьлерининъ атешин юрек сёзлерини изхар эттилер.

Сабрие Эреджепованынъ шегиртлери Зарема Алмазова, Рустем Меметов, Урие Керменчикли, Гулизар Бекирова репертуарындан сечилип алынгъан тюркюлерни йырладылар. Афизе Касара, Дилявер Османов, Оксана Аметова, Юнус Какура киби санъаткярлар Сабрие Эреджепованынъ тюркюлерини гъает юксек меаретликле иджра эттилер. «Хайтарма» ве «Къырым» оюн ве йыр миллий ансамбли артистлери, бу джумледен Сервер Какура кенди чыкъышлары иле хатыра акъшамынынъ ярашыгъына даа зияде ярашыкъ, мундериджесине даа терен мундеридже къоштылар.

Рустем Меметов иджрасында янъгъырагъан «Арабалар гелир де, гечер» халкъ тюркюси, эр кезни джоштырды.

Я, сеси де дюльбер, къальби де дюльбер, озю де дюльбер… Алладан берильген истидат саиби Эмине Мустафаеваны айтмайсынъызмы…

Халисе Зинединова, Элина Сосновская, Разие Сейдаметова киби генч къызчыкъларнынъ Къырым халкъ инджилерини – тюркюлерини иджра этюв меаретлери исе, валлаий ич бир тюрлю ольчю иле ольченильмейджек муджизелернинъ муджизеси олды.

Албу исе, Сабрие Эреджепованынъ бешигинде – Къырым диярында , сыры-сыра генч сабриелернинъ янъыдан филисленюв, осюп башлав джерьянынынъ инкяр япылмайджакъ исбаты эди…

Гулизар Бекирова иджрасында «Меджбур олдым мен бир гуле» тюркюсини динълегенде исе, бундан чокъ сенелер эвельси къырымлыларнынъ джеза (репрессия) ерлеринде олып кечкен бир вакъиа акъылыма тюшти…

Озьбекстан пайтахты Ташкент шеэрининъ меркези. Бир тарафында эр вакъыт толып-ташып-джошып акъкъан ве Анхор намыны ташыгъан озен олса, экинджи тарафында Ленин адыны ташыгъан мейдан (шимди Мустакъиллик Мейданы) арасында Бахор концерт залы. Буюк языджы, драматург, публицист Юсуф Болатнынъ юбилей акъшамы къайд этильмекте. Зал, Юсуф агъанынъ мухлислериле рыкъма-рыкъ толы…

Сёз келими шуны да сёйлеп кечмели ки, о заманлары советлер империясы черчивесинде ялынъыз Ташкентте, саф къырым тилинде нешир этильген екяне «Ленин байрагъы» газетасында чалышкъан, янъы генч хадимлер сырасында булунгъаным ичюн олса керек, манъа Бахор концерт залы фойесинде Юсуф Болатнынъ китапларындан – эсерлеринден тертип этильген серги тешкиль япмакъ авалеси юкленди. Эм ойле де яптым.

Дейжегим, тедбир башлайджакъта китап сергисини къапатып, мен де сейирджилерге къатылдым.

Бойлеликле, тарихий тедбир башланды. Санадан чешит юксек, алий мертебели шахслар тарафындан Юсуф Болат адына энъ эйи сёзлер, истеклер, тилеклер сёйленильди, дестеленген телеграммаларынынъ бир къысымы окъулды. Намлы эдип, Аскъад Мухтар Юсуф Болатнынъ шахэсерлеринден бирисини, яъни «Туфанда къалгъан къоюн сюрюси» икяесини озьбек тилине терджиме этип, актёрларгъа хас истидат иле агъыздан окъуды. Зал, Аскъад Мухтарны гурьдели эльчырпмаларле алгъышлады…

Сонъ… сонъ Бахор концерт залынынъ санасында, Къырым эфсанеси – Сабрие Эреджепова пейда олды.. Асыр бульбули шимди гульдестелер ичинде рефикъасы иле отургъан Юсуф Болатнынъ адына сыджакъ къальб сёзлерини сёйлеген сонъ, битмез-тюкенмез Къырым инджилеринден бирисини – мешур «Меджбур олдым мен бир гуле» халкъ тюркюсини иджра этип башлады:

Муджизе десенъ, муджизе. Шимди, адам иле рыкъма-рыкъ толы зал терен сукюнет ичине далды, даа догърусы насылдыр муджизевий хаял дерьясы алгъышында гъаркъ олды. Гуя, Сабрие Эреджепованынъ къудретли ве айны заманда тылсымлы сеси – юрек нидасы сукюнет къыршавында къалгъан бутюн джианны къаврап алды. Бу иляий сес, ялынъыз Бахор концерт залыны дегиль де, санки дерсинъ бу сес залдан чыкъты да, копюрип акъкъан Анхор озенини, Ленин мейданыны – чевре-четлерни, чёллерни, орманларны, дагъларны… запт этерек севимли Ватаны Къырымына, Къара денъиз ялыларына барып чыкъты. Гуя, бу юрек нидасы – бу тылсымлы сес бинълерле километр месафени басып кечерек, Меркезий Асия эм де Къырым арасында дюньяда энъ къавий, энъ буюк, энъ къудретли севги копюрини тикледи. Чюнки бутюн тюркю девамында, залда отургъан юзлерле сейирджилер шу муджизевий копюр вастасы иле, догъмуш Къырымында – онынъ ялылары, дагълары, чёллери, койлери, шеэрлери, ёллары бойлап сеяат эттилер, озьлерини мукъаддес Ватан кокюсинде, Ватан алгъышында, дуйгъан киби олдылар…

Эр шейнинъ башы олгъаны киби, сонъу да ола тургъан. Бойле дегенимнинъ себеби, ал-азырда залда булунгъанлар бу муджизеден айырылмакъ, яъни Къырымдан къайтмакъ истемей эдилер. Чюнки Сабрие Эреджепова мезкюр тюркюни, «Сардырмам сени ят-ябан эле…» киби сонъки тылсымлы сатырлар иле битирди. Битирди, амма, рыкъма-рыкъ толу зал але даа муджизевий тылсым къыршавында булуна эди. Арадан къач сание – некъадар вакъыт кечти бильмейим, зал бир кереден янардагъ киби патлады. Сейирджилер озьлерининъ гурьдели эльчырпмаларына къанаатленмеселер керек, олар аякъларына да сербестлик бердилер, яъни потюклерини полгъа токъундырып – урып, туташкъан асретли гонъюллерини къанаатлендирмеге арекет эттилер...

Мезкюр тюркюнинъ ве айны заманда Сабрие Эреджепованынъ иляий сеси тесиринден олса керек, о вакъытлары, тедбирден сонъ, уфакъ колемде бир макъале язып, «Ленин байрагъы» газетасына бастыргъан эдим. Бугунь исе, Ватан Къырымнынъ пайтахты Акъмесджид шеэри меркезинде – къадимий Салгъыр озени ве Ленин мейданы арасында ерлешкен Украина Девлет драма театросында буюк санъаткяр Сабрие Эреджепованынъ догъгъанына 100 йыл толувы мунасебетиле отькерильген невбеттеки тедбир мени джоштырды, ильхамландырды ве бундан къыркъ сене эвельси олып кечкен о тарихий вакъианы хатырламагъа давет этти.

Къыркъ сене эвельки тарихий тедбир ве бугуньки тарихий тедбир арасында фаркъ шунда ки, къыркъ йыл эвельси Ташкент санасында Сабрие Эреджепованынъ озю иштирак эткен олса, Акъмесджид санасында – Ватан санасында онынъ варислери иштирак япмакъталар. Санагъа ерлештирильген буюк экрандан исе, йырджынынъ шенъ ве айны заманда Ватаны Къырым киби нур толу дюльбер, айдын, ачыкъ сымасы бутюн театроны – бутюн ярымаданы яраштырып турмакъта…

Бугунь санъаткярнынъ сеси эп янъгъырамакъта, мухлислери эп чокълашмакъта, варислери эп догъмакъта… Демек, Сабрие Эреджепова «Меджбур олдым мен бир гуле» тюркюси киби менгу, яъни эбедий.