«Къырымлылар» серлевасында бедий-публицистика фильми, кечкен юзйыллыкънынъ (ХХ-нджи асыр) сонъларында тасмагъа алынды. Кинофильмнинъ эсас макъсады, Ташкент шеэрининъ Бешагъач джаддесинде (Озьбекстан) яшагъан Къырым Миллий Арекети акъсакъалы - къырым интеллекти Мустафа Халиловны эм де онынъ азбарыны кино вастасы иле тарихта къалдырмакъ эди. Чюнки мезкюр азбарда Къырым ве онынъ эвлядлары къырымларнынъ келеджегини аль этиджи бир чокъ тарихий меджлислер – топлашувлар олып кечти.

Бу ерде шуны да сёйлемек лязим ки, къырымларнынъ бу тарихий азбарда олып кечкен сонъки меджлиси – топлашувы да, мезкюр фильмден ер алды.

Эбет, бойле алидженап фикирни амельге кечирмек ичюн иджадий группа мейдангъа кетирильди. Мейдангъа кельген иджадий группаны, озь зенаатларынынъ саиплери режиссёр-оператор Эльдар Муратов, рессам Рустем Эминов, оператор Мухаммед Нагъашев, консультантлар Мустафа Халилов, Иззет Хаиров, Мерьем Озенбашлы, Зоре Нагъашева киби шахслар тешкиль эттилер.

Юсуф Алиев («Къырымлылар»нынъ продюсери) тарафындан язылгъан киносценарие боюнджа ишленип чыкъарылгъан мезкюр фильмнинъ ильки темсили (презентациясы), Ташкент шеэринде ерлешкен мухтешем Кинолар Эвинде, сейирджилер иле рыкъма-рыкъ толу буюк залда олып кечти (1996 с.).

КЪЫРЫМЛЫЛАР сериясындаки «Юрек нагъмелери» серлевалы бедий-публицистика фильми кемане устасы Люман Сеитджелилев хусустадыр.

Омюрнинъ баягъы бир зорбалыкъларыны башындан кечирген бу заты алийлери сынмады, атта майышмады биле, аксине о даа зияде пишкинлешти. Люман Сеитджелилев эм белли кемане устасы, эм белли кемане иджраджысы, эм битмез-тюкенмез къырым халкъ тюркюлерининъ белли йырджысы, эм де гъает меракълы ве айны заманда аджайип субетдеш – икметли, ветанпервер шахс сыфатында озюнден из къалдырды.

Бу заты алийлери тарафындан къалдырылгъан излер, яъни онынъ яраткъан кеманелерни сейяренинъ чешит кошелеринде расткетирмек мумкюн. Иште мезкюр фильмнинъ эсас макъсады да, бири-биринден чокъ фаркъ этмеген юз бинълерле къырымларнынъ фаджиалы такъдирлерини иште Люман Сеитджелилев вастасы иле косьтермеге арекет япылды.

Юсуф Алиев тарафындан яратылгъан сценарие муджиби «Юрек нагъмелери» фильмини режиссёр-оператор Эльдар Муратов, режиссёр ассистенти Леонид Касьянов, оператор ассистенти Мухаммед Нагъашев, продюсер Иззет Хаиров, муаррир Гъани Мурат, идареджи Зера Сеитджелилева киби иджадий группа ишлеп чыкъардылар.

«Юрек нагъмелери» фильми Ташкент шеэрининъ Кинолар Эвинде ильки темсили олып кечти. Юзлерле адам топлангъан ве рыкъма-рыкъ толу залда къырымлы сейирджилер сырасында Озьбекстанда фаалиет косьтерген базы четэль мемлекетлери эльчиханелеринден де векиллер иштирак эттилер. Фильмден сонъ санада къызгъын мунакъашалар да олып кечти (1998 с.).

КЪЫРЫМЛЫЛАР сериясындаки эки фильм Озьбекстанда ишлеп чыкъарылгъан олса, энди «Кедай» серлевасыны ташыгъан бедий-публицистика кинофильми къырымларнынъ бешиги Къырымда чыкъарылды. Мезкюр сериядаки учюнджи фильм миллетнинъ даа бир интеллекти Аджи Нури Эфенди акъкъындадыр.

Сексен яшыны кечкен фильм къараманы Аджи Нури Эфенди, семетдешлери киби гъает мушкюль омюрни - аятны басып кечти. Яъни, Хакъ Тааля тарафындан берильген сынавны темиз-пак тарзында кече бильди – акълая бильди. Бунъа рагъмен оларакъ, Алланынъ икметиле бу заты алийлери Къырым Муфтиси вазифесинде фаалиет косьтерди.

Аджи Нури Эфенди мукъаддес Къырым топрагъында ислямни гъайрыдан джанландырув иле бир сырада о, шаир – кедай оларакъ да танылды. Албу исе, Буюк Мевлям тарафындан берильген даа бир багъшыш эди.

Иште, «Кедай» фильминде акъикъатта кедайнынъ шиирлери – йырлары вастасы иле бу къырымлы интеллектнинъ ички дюньясыны – фельсефесини – икметини айдынлатмагъа арекет этильди.

«Кедай» намыны ташыгъан бу кинофильмнинъ сценариесини Юсуф Алиев азырлады ве Эдем Абляев (режиссёр), Сеитмемет Кукчиев (оператор), Сеитислям Кишфеев (баш муаррир), Сейран Ибраимов ве Ленур Меметов киби Къырым Девлет Телерадиокомпаниясы хадимлеринден ибарет иджадий эйаты бирлигинде чыкъарылды.

КЪЫРЫМЛЫЛАР сериясындаки «Шаирнинъ къальби» кинофильмде халкъ арасындан чыкъкъан Къырым Миллий Арекетининъ фааль иштиракчиси Рефат Чайлакъ дженапларынынъ басып кечкен сексен йыллыкъ омюрини къаврап алмагъа арекет этиле. Башкъаджа сёйлениледжек олунса, Рефат Чайлакъ яшап кечирген аят, бу, къырымларнынъ яшап кечирген омюр тарзларындан ялынъыз бир парчасы денильсе, аслы да мубалягъа олмаз.

Бу ерде, мытлакъа шуны да къайд этмели ки, бутюн фильм девамында янъгъырагъан Рефат Чайлакънынъ шиирлери, шаирнинъ къальбинден янардакъ (вулкан) киби атылып чыкъкъан нида, бутюн бир къырым миллетининъ юреклеринден къайнап – фышкъырып чыкъкъан нидадыр, хитаптыр. Бу да акъикъат!

«Шаирнинъ къальби» бедий-публицистика фильмининъ дюнья юзюни корювде Къырым Девлет Телерадиокомпаниясы миллий яйынлары мудири ве айны заманда фильм муаррири Сеитислям Кишфеев, режиссёр Эрвин Сеттаров, оператор Эдем Кишфеев кенди исселерини къоштылар.

Фильм сценариесини несирджи, журналист, оджа Юсуф Алиев тарафындан яратылды.