"Qırımlılar" serlevasında bediy-publitsistika filmi, keçken yüzyıllıqnıñ (HH-nci asır) soñlarında tasmağa alındı. Kinofilmniñ esas maqsadı, Taşkent şeeriniñ Beşağaç caddesinde (Özbekstan) yaşağan Qırım Milliy Areketi aqsaqalı - qırım intellekti Mustafa Halilovnı em de onıñ azbarını kino vastası ile tarihta qaldırmaq edi. Çünki mezkür azbarda Qırım ve onıñ evlâdları qırımlarnıñ kelecegini al etici bir çoq tarihiy meclisler – toplaşuvlar olıp keçti.

Bu yerde şunı da söylemek lâzim ki, qırımlarnıñ bu tarihiy azbarda olıp keçken soñki meclisi – toplaşuvı da, mezkür filmden yer aldı.

Ebet, böyle alicenap fikirni amelge keçirmek içün icadiy gruppa meydanğa ketirildi. Meydanğa kelgen icadiy gruppanı, öz zenaatlarınıñ saipleri rejissör-operator Eldar Muratov, ressam Rustem Eminov, operator Muhammed Nağaşev, konsultantlar Mustafa Halilov, İzzet Hairov, Meryem Özenbaşlı, Zore Nağaşeva kibi şahslar teşkil ettiler.

Yusuf Aliyev ("Qırımlılar"nıñ prodüseri) tarafından yazılğan kinostsenariye boyunca işlenip çıqarılğan mezkür filmniñ ilki temsili (prezentatsiyası), Taşkent şeerinde yerleşken mühteşem Kinolar Evinde, seyirciler ile rıqma-rıq tolu büyük zalda olıp keçti (1996 s.).

QIRIMLILAR seriyasındaki "Yürek nağmeleri" serlevalı bediy-publitsistika filmi kemane ustası Lüman Seitcelilev husustadır.

Ömürniñ bayağı bir zorbalıqlarını başından keçirgen bu zatı aliyleri sınmadı, atta mayışmadı bile, aksine o daa ziyade pişkinleşti. Lüman Seitcelilev em belli kemane ustası, em belli kemane icracısı, em bitmez-tükenmez qırım halq türküleriniñ belli yırcısı, em de ğayet meraqlı ve aynı zamanda acayip subetdeş – ikmetli, vetanperver şahs sıfatında özünden iz qaldırdı.

Bu zatı aliyleri tarafından qaldırılğan izler, yani onıñ yaratqan kemanelerni seyyareniñ çeşit köşelerinde rastketirmek mümkün. İşte mezkür filmniñ esas maqsadı da, biri-birinden çoq farq etmegen yüz biñlerle qırımlarnıñ facialı taqdirlerini işte Lüman Seitcelilev vastası ile köstermege areket yapıldı.

Yusuf Aliyev tarafından yaratılğan stsenariye mücibi "Yürek nağmeleri" filmini rejissör-operator Eldar Muratov, rejissör assistenti Leonid Kasyanov, operator assistenti Muhammed Nağaşev, prodüser İzzet Hairov, muarrir Ğani Murat, idareci Zera Seitcelileva kibi icadiy gruppa işlep çıqardılar.

"Yürek nağmeleri" filmi Taşkent şeeriniñ Kinolar Evinde ilki temsili olıp keçti. Yüzlerle adam toplanğan ve rıqma-rıq tolu zalda qırımlı seyirciler sırasında Özbekstanda faaliyet köstergen bazı çetel memleketleri elçihanelerinden de vekiller iştirak ettiler. Filmden soñ sanada qızğın munaqaşalar da olıp keçti (1998 s.).

QIRIMLILAR seriyasındaki eki film Özbekstanda işlep çıqarılğan olsa, endi "Keday" serlevasını taşığan bediy-publitsistika kinofilmi qırımlarnıñ beşigi Qırımda çıqarıldı. Mezkür seriyadaki üçünci film milletniñ daa bir intellekti Aci Nuri Efendi aqqındadır.

Seksen yaşını keçken film qaramanı Aci Nuri Efendi, semetdeşleri kibi ğayet müşkül ömürni - ayatnı basıp keçti. Yani, Haq Taalâ tarafından berilgen sınavnı temiz-pak tarzında keçe bildi – aqlaya bildi. Buña rağmen olaraq, Allanıñ ikmetile bu zatı aliyleri Qırım Müftisi vazifesinde faaliyet kösterdi.

Aci Nuri Efendi muqaddes Qırım toprağında islâmni ğayrıdan canlandıruv ile bir sırada o, şair – keday olaraq da tanıldı. Albu ise, Büyük Mevlâm tarafından berilgen daa bir bağşış edi.

İşte, "Keday" filminde aqiqatta kedaynıñ şiirleri – yırları vastası ile bu qırımlı intellektniñ içki dünyasını – felsefesini – ikmetini aydınlatmağa areket etildi.

"Keday" namını taşığan bu kinofilmniñ stsenariyesini Yusuf Aliyev azırladı ve Edem Ablâyev (rejissör), Seitmemet Kükçiyev (operator), Seitislâm Kişfeyev (baş muarrir), Seyran İbraimov ve Lenur Memetov kibi Qırım Devlet Teleradiokompaniyası hadimlerinden ibaret icadiy eyatı birliginde çıqarıldı.

QIRIMLILAR seriyasındaki "Şairniñ qalbi" kinofilmde halq arasından çıqqan Qırım Milliy Areketiniñ faal iştirakçisi Refat Çaylaq cenaplarınıñ basıp keçken seksen yıllıq ömürini qavrap almağa areket etile. Başqaca söylenilecek olunsa, Refat Çaylaq yaşap keçirgen ayat, bu, qırımlarnıñ yaşap keçirgen ömür tarzlarından yalıñız bir parçası denilse, aslı da mubalâğa olmaz.

Bu yerde, mıtlaqa şunı da qayd etmeli ki, bütün film devamında yañğırağan Refat Çaylaqnıñ şiirleri, şairniñ qalbinden yanardaq (vulkan) kibi atılıp çıqqan nida, bütün bir qırım milletiniñ yüreklerinden qaynap – fışqırıp çıqqan nidadır, hitaptır. Bu da aqiqat!

"Şairniñ qalbi" bediy-publitsistika filminiñ dünya yüzüni körüvde Qırım Devlet Teleradiokompaniyası milliy yayınları müdiri ve aynı zamanda film muarriri Seitislâm Kişfeyev, rejissör Ervin Settarov, operator Edem Kişfeyev kendi isselerini qoştılar.

Film stsenariyesini nesirci, jurnalist, oca Yusuf Aliyev tarafından yaratıldı.