Къырым миллетининъ та джеза (репрессия) ерлеринден итибарен, манъа догъмуш олуп къалгъан гъает алидженап инсан – Маммет агъа Голованынъ агъыр хаста экенини анълап, сабадан ёлгъа чыкътым.

Автобускъа билет алдым да кенди еримге чыкъып отурдым. Автобус бираздан еринден кочьти ве Ички районынынъ Къиянлы коюне догъру ёл алды. Мен шимди автобус пенджереси артына козьэтерек, буюк суръат иле къаршыдан вызылдап кечип кетеяткъан чешит ренкте енгиль машиналаргъа, юк ташыгъан балабан самосвалларгъа, автобусларгъа… дикъкъат этерек, инсан аятыны да шу ёл арекетине бенъзеттим. Эм керчек, инсаннынъ омюри де бир ань киби суръатле вызылдап кечип кете. Велякин адам заты бу акъта аслы да ойланмай, затен бу акъта тюшюнмеге биле вакъыты олмай. Вакъыт исе, озь ишини япа… Иште санъа табиат къануны. Ич бир кимсе, ич бир илим-фен эхли Хакъ Тааля тарафындан ишленилип чыкъарылгъан мезкюр табиат къануныны денъиштирип оламай эм де ич бир вакъыт денъиштирип оламайджакъ.

Сёйлемек истегеним, эпимизнинъ омюримиз киби, энди докъсан яшыны кечип юзге догъру адым атып башлагъан Маммет агъанынъ омюрини де, шимди мен кеткен автобус пенджереси янындан вызнен отеяткъан машиналаргъа бенъзеттим…

Бутюн омюр бу фани дюньянынъ табиат къанунларыны текяранчыкъ олса да анъламагъа ынтылып яшагъан Маммет агъа иле экимиз кечкен йигирминджи юзйыллыкънынъ етмишинджи сенелери онынъ огълу, меним исе орду достум Ибраим эфендининъ себебиле таныш олгъан эдик. Бу заты алийлери Ташкент веляетининъ (Озьбекстан) Пскент шеэрчиги дживарындаки Вахрущев, (онъа не ичюндир Горняк да дей эдилер), кой ходжалыгъында яшай эди. Бу ходжалыкъ о заманлары эсасен багъ-багъчаджылыкъ ве балыкъасравджылыкъ иле огъраша тургъан.

Маммет агъа экинджи джиан дженки себебиле ве айны заманда джеза (репрессия) акъибетлери эснасында алий малюматлы олуп оламаса да, о кениш бильги саиби олмакъ иле бирликте аятны чокъ гузель огренген – бильген къырым эвляды экенини анъладым. Онынъ чокъ окъугъаныны, бу джумледен къырым тилинде нешир этильген екяне «Ленин байрагъы» газетасыны ильки санындан итибарен окъуп баргъаны анълашылды.

Иште о вакъыты, ильки танышув джерьянында догъгъан теэссуратымны, азачыкъ олса да, озюм чалышкъан «Ленин байрагъы» газетасында дердж эттим. О заманлары арбий-денъиз флотунда хызмет эткен Мудесер исимли огълу бунъа бир тютркюч олду.

Бу ерде, мен, о узакъ кечмиштен бир хабер сыфатында, «Ленин байрагъы» газетасынынъ 1976 сенеси, июль 24-те чыкъкъан 87-нджи (2565) санындаки «Денъизджи Мудесер» серлевалы мезкюр метнни сайгъылы окъуйыджыларгъа авале этмек истейим.

«Геми бельгиленген районгъа якъынлашкъанда рузгярнынъ къувети, япалакъ-япалакъ къарнынъ ягъмасы ве токътамадан арекетте олгъан гемининъ салланмасы арбий вазифени эда этмеге къыйынлыкъ догъурды. Уйкен матрос М. Доровских тюшюнджеге далгъан. Чюнки онынъ шегирти Мудесер Головагъа аванынъ бойле шараитында, омюринде биринджи кере минаны гъайып этмек вазифеси юкленди. Иш месулиетли олса да, Мудесер озюни пек тынч тута… Атеш ачмакъ эмирини алгъан Мудесер Голова автомат тезлигинде арекет этип тасдыкълангъан вакъыттан да тез, бельгиленген «минаны» гъайып этти…».

...Иште, бойле танышувдан сонъ, мен вакъыт-ара тапкъанда, бу гъает эмексевер ве айны заманда мусафирчен буюк къырым къорантасыны зиярет этип турдым. Догъма ускютли Маммет агъа омюр аркъадашы догъма буюк озенбашлы Фатиме апте иле берабер Ибраим, Сабрие, Мудесер, Зейнеп, Энвер, Гульнар, Сервер киби эвлятларны осьтюрип етиштирдилер. Эвлятларнынъ эписи ана-баба киби иманлы, намуслы, бильгили ве эмексевер олуп буюдилер, эр бири буюк къоранта саиплери олдулар.

Кечкен асырнынъ сексенинджи сенелери башында, энъ эвеля Къырымгъа къорантанынъ уйкени – Ибраим эфенди къайтты, сонъра арды-сыра бутюн Головалар сюлялеси келип чыкътылар. Кенди мукъаддес бешиклерине – Къырымгъа авдет олгъан Голова сойадлы къырым къоранталары коммунистлер къурумы – акимиети тарафындан мейдангъа кетирильген бутюн маниаларны-къыйнлыкъларны-зорбалыкъларны-гъарезликлерни… басамакъ-басамакъ енъдилер. Эбет, бойле гъалебени эльде этювде аналарнынъ анасы эсап этильген Къырым киби текрарланмаз догъмуш Ветанына, онынъ дагъларына, къырларына, ташларына, денъизлерине, кокюне, йылдызларына, айына, кунешине… олгъан къудретли севги гъыда берип барды, ильхамландырды, ярдымджы олду. Буларнынъ джумлеси мытлакъа Алланынъ икметиле садыр олду.

Бугуньде, ускютли Маммет агъанынъ ве озенбашлы Фатиме аптенинъ йигирми нуфуз торуны эм де отуз учь нуфуз торунчелери бар. Торунларынынъ ве торунчелерининъ эписи Маммет деде эм де Фатиме буюкана саесинде, яъни бу нураний ихтиярларнынъ ярдымы иле икметли, джесюр, къоркъубилмез эдждадларындан – къырымлардан гъыда алып, акъикъий къырым миллети оларакъ эп шекилленип бармакъталар. Бунынъле, бу яш несиль чокъбинъйыллыкъ къараманане тарихкъа малик магърур къырым миллетининъ гъает зенгин къадриетлерини – дегерликлерини козьбебеги киби асрайджакъларына-муафаза ве инкишаф япаджакъларына къавий эминлик догъуралар. Себеби, оларнынъ алайы кенди кечмишлериле, негизлериле,тамырлары иле меракъланмакъ иле бир сырада ана сютю иле ашлангъан къырым тилинде сербест сёйлешелер… Баба-деделеримизнинъ, эр къуш ювасында корьгенини кутер, дегенлеридай, Маммет деде ве Фатиме буюкана киби, Головалар аилелесининъ эр бири ана тильде нешир этильген матбуатны, бу джумледен догъмуш Ветан намы иле чыкъкъан «Къырым» газетасыны окъуйлар, оларнынъ эр бир саныны сыбырсызлыкъле беклейлер.

Мен, иште бинъ бир тюрлю тюшюнджелер-хаяллар-хатырлавлар алгъышында, нейсе де Маммет агъа яшагъан Къиянлы койге келип чыкътым…

Эски достум Хаджы Ибраим эфендиле берабер бабасына – Маммет агъанынъ эвине кельдик. Маммет агъа ве Фатиме апте кендже огъуллары Сервер ве келинлери Эльзара ханым эм де торунлары иле берабер яшайлар.

Бизлер хаста булунгъан одагъа кирдик. Беяз чаршафлы тёшекте яткъан Маммет агъа иле селямлашып элини опьтим, онынъ нурлу чехресине дикъкъат эттим, ал-хатыр сорадым. О козьлерини зар-зорле ачып къапатты, нелердир сёйледи… нефес алувы агъыр эди…

Мен онъа якъын отурдым да, сагъ элини авучларыма къойып эм сыйпадым, эм де Къуръан-ы Керимден бильген Суремни окъудым ве бир къач кере бойдан-бойгъа шуфледим. Муджизе десенъ, муджизе! Маммет агъа шимди козьлерининъ къапакъларыны бираз ачты да, меним окъувымнынъ девамы оларакъ о да Къуран-ы Керимден Сурелерни окъуп башлады. «Айетель Курси», «Амме» Сурелерини бири-бири артындан анълайышлы теляфузда эзберден окъуды… О бираз озюне кельген киби олду. Алланынъ икмети, муджизеси сонъсуз деп, иште бунъа айтылса керек…

Маммет агъа азачыкъ сукют сакълады, сонъ Къырымда олуп кечкен вакъиалар хусуста, эп якъаланылмакъта олгъан къырымларны, оларнынъ къоранталары хусуста, миллет ёлбашчыларнынъ-лидерлернинъ вазиетлерини-тюшюнджелерини… бир талай миллий меселелер узеринде бахс юрютип башлады.

Мен, шимди зар-зорле нефес алып джан иле курешкен бу нураний ихтиярны – азиз Маммет агъанынъ сагълам – мантыкълы фикирлерини эм динълейим, эм магърурланам, эм де даа зияде къанатланам….

Мен шимди, асырлар девамы несиль-несильден кечерек эп ашланып баргъан бутюн къырым миллетининъ – къырымларнынъ табиат чизгилери, миллетперверлик чизгилери, ветанперверлик чизгилери, алидженаплыкъ чизгилери, икмет чизгилери, иман чизгилери… буларнынъ эписи Маммет агъада акс олунгъаныны корьдим, буны бутюн барлыгъым иле дуйдым.

Эбет, Пейгъамберимиз Хазрети Мухаммед Алейхисселямнынъ «Ветанны севмек Имандандыр» дегени киби, Алла къысмет этсе Маммет агъа киби бойле къавий Иманлылар халкъымыз арасында кеттикче эп артар, вакъыт-сааты келир, иманлы къырымларнынъ сайысы бир къач юзбинъ нуфузгъа, бир къач миллион нуфузгъа барыр Иншалла.

Къара ве Азакъ денъизи саиллеринде биологик джерьяны эснасында пейда олгъан-догъгъан къырым миллетининъ – къырымларнынъ бугуньде Маммет агъа киби несиллери бар экен, демек бу халкъ, бу миллет менгу. Бу да инкяр этильмейджек акъикъат!

Сагълыкълашкъанда, хаста тёшегинде яткъан Маммет агъанынъ нурлу юзюнден, даа догърусы онынъ нурлу янагъындан эгилип опьтим. О да мени багърына кетирип, янагъымдан опьти. Бу аньде мен кендимни джумерт ве багъры бол-сал Ветаным Къырымнынъ къучагъында сездим… Гуя, шимди мени гъает къадимий ве айны заманда даима генч муджизевий Къырымым – Ветаным охшады… Эр алда, манъа шай кельди.