Qartlıq –âşlıqnıñ devamıdır
Atalar sözü
Kırım milletiniñ ta ceza (repressiya) yerlerinden itibaren, maña doğmuş olup qalğan ğayet alicenap insan – Mammet ağa Golovanıñ ağır hasta ekenini añlap, sabadan yolğa çıqtım.
Avtobusqa bilet aldım da kendi yerimge çıqıp oturdım. Avtobus birazdan yerinden köçti ve İçki rayonınıñ Qiyanlı köyüne doğru yol aldı. Men şimdi avtobus penceresi artına közeterek, büyük surat ile qarşıdan vızıldap keçip keteyatqan çeşit renkte yengil maşinalarğa, yük taşığan balaban samosvallarğa, avtobuslarğa… diqqat eterek, insan ayatını da şu yol areketine beñzettim. Em kerçek, insannıñ ömüri de bir an kibi suratle vızıldap keçip kete. Velâkin adam zatı bu aqta aslı da oylanmay, zaten bu aqta tüşünmege bile vaqıtı olmay. Vaqıt ise, öz işini yapa… İşte saña tabiat qanunı. İç bir kimse, iç bir ilim-fen ehli Haq Taalâ tarafından işlenilip çıqarılğan mezkür tabiat qanunını deñiştirip olamay em de iç bir vaqıt deñiştirip olamaycaq.
Söylemek istegenim, epimizniñ ömürimiz kibi, endi doqsan yaşını keçip yüzge doğru adım atıp başlağan Mammet ağanıñ ömürini de, şimdi men ketken avtobus penceresi yanından vıznen öteyatqan maşinalarğa beñzettim…
Bütün ömür bu fani dünyanıñ tabiat qanunlarını tekârançıq olsa da añlamağa ıntılıp yaşağan Mammet ağa ile ekimiz keçken on doquz yüzyıllıqnıñ yetmişinci seneleri onıñ oğlu, menim ise ordu dostum İbraim efendiniñ sebebile tanış olğan edik. Bu zatı aliyleri Taşkent velâyetiniñ (Özbekstan) Pskent şeerçigi civarındaki Vahruşçev, (oña ne içündir Gornâk da dey ediler), köy hocalığında yaşay edi. Bu hocalıq o zamanları esasen bağ-bağçacılıq ve balıqasravcılıq ile oğraşa turğan.
Mammet ağa ekinci cian cenki sebebile ve aynı zamanda ceza (repressiya) aqibetleri esnasında aliy malümatlı olup olamasa da, o keniş bilgi saibi olmaq ile birlikte ayatnı çoq güzel ögrengen – bilgen qırım evlâdı ekenini añladım. Onıñ çoq oquğanını, bu cümleden qırım tilinde neşir etilgen yekâne "Lenin bayrağı" gazetasını ilki sanından itibaren oqup barğanı añlaşıldı.
İşte o vaqıtı, ilki tanışuv ceryanında doğğan teessuratımnı, azaçıq olsa da, özüm çalışqan "Lenin bayrağı" gazetasında derc ettim. O zamanları arbiy-deñiz flotunda hızmet etken Müdeser isimli oğlu buña bir tütrküç oldu.
Bu yerde, men, o uzaq keçmişten bir haber sıfatında, "Lenin bayrağı" gazetasınıñ 1976 senesi, iyül 24-te çıqqan 87-nci (2565) sanındaki "Deñizci Müdeser" serlevalı mezkür metnni sayğılı oquyıcılarğa avale etmek isteyim.
DEÑİZCİ MÜDESER
“Mammet ağa azbarğa kirdi de, yüzüm kütükleriniñ tübündeki stol başına oturdı. O nasıldır oylarğa daldı. Mammet ağa bugün işten biraz yorulıp qaytqan. Çünki gece olup keçken yel yüzümcilerge bayağı iş açqan edi.
Ta yaşlıqtan özüniñ sevimli zenaatına göñül qoyıp kelgen bu adam, mına endi 27 yıldır ki, Pskent rayonındaki Vahruşçev adına sovhoznıñ bag-bağçacılıq brigadasında çalışa. O şimdi bugün yapılıp bitirilgen ve yarın yapılacaq işlerni hayalından keçirmekte.
Mammet ağanıñ hayalını azbarğa kirgen ömür arqadaşı Fatma apte böldi: "Aqay! Bilesiñizmi, sizge men nasıl quvançlı haber aytacağım!" – dep, oña yaqınlaştı. Mammet ağa ise, taacipnen qarısınıñ quvançlı qiyafetine tikildi de, onıñ qolundaki gazeta ve konvertke köz taşladı.
- Mına, oğlumıznı gazetağa maqtap yazğanlar. Bu mektüpnen gazetanı oğlumız hızmet etken arbiy qısımnıñ komandiri yollağan – dep, Fatma apte olarnı Mammet ağağa tuttırdı. Onıñ yorulğanı şu an darqap ketti. O deñizci oğlu aqqında gazetada yazılğan maqaleni büyük bir quvançnen tekrar-tekrar, eyecanlanıp oqudı.
"Gemi belgilengen rayonğa yaqınlaşqanda ruzgârnıñ quveti, yapalaq-yapalaq qarnıñ yağması ve toqtamadan arekette olğan geminiñ sallanması arbiy vazifeni eda etmege qıyınlıq doğurdı. Üyken matros M. Dorovskih tüşüncege dalğan. Çünki onıñ şegirti Müdeser Golovağa avanıñ böyle şaraitında, ömürinde birinci kere minanı ğayıp etmek vazifesi yüklendi. İş mesülietli olsa da, Müdeser özüni pek tınç tuta… Ateş açmaq emirini alğan Müdeser Golova avtomat tezliginde areket etip tasdıqlanğan vaqıttan da tez, belgilengen "minanı" ğayıp etti…".
Qısım komandiriniñ imzasınen yollanılğan mektüpte ise, Fatma apte ve Mammet ağanıñ adlarına çoq eyi sözlernen birlikte, böyle aqiqiy insannı, deñizcini östürgenleri, terbiyelegenleri içün olarğa sıñırsız teşekkürler bildirilgen.
Aqiqaten de bu ana ve babağa neqadar eyi sözler aytılsa da aqlı. Çünki Mammet ağanen körüşkende, o bir qaç mektüp daa kösterdi. Bular onıñ üyken oğlu hızmet etkende kelgen teşekkür mektüpleri edi.
- Üyken oğlum İbraim, – dey Mammet ağa, – ordudan qaytqan soñ Taşkentteki alâqa institutına oqumağa kirdi. Şimdi o, üçünci kursta oquy. Müdeser de özüniñ Vetan ögündeki borcunı eda etip qaytqan soñ, Yañıyerdeki avtoyolları tehnikumında öz oquvını devam ettirecek. O orduğa ketmezden evel anda oquy edi. Diger balalarımız orta mektepte oquylar. Eñ küçügi – yedinci oğlançığımız bu yıl sentâbrden birinci sınıfqa baracaq.
Keçenlerde qoranta azaları kene bir yañı quvançlı vaqianı qayd ettiler. Deñizci oğulları Müdeser evlerine otpuskağa keldi. Onı quçaq kerip qarşılap aldılar, oña eñ lezetli aşlar pişirildi.
Biz bu qorantağa ileride de çoqtan-çoq yañı quvançlı künler, uzun ömürler tileymiz!
...İşte, böyle tanışuvdan soñ, men vaqıt-ara tapqanda, bu ğayet emeksever ve aynı zamanda musafirçen büyük qırım qorantasını ziyaret etip turdım. Doğma üskütli Mammet ağa ömür arqadaşı doğma büyük özenbaşlı Fatime apte ile beraber İbraim, Sabriye, Müdeser, Zeynep, Enver, Gülnar, Server kibi evlâtlarnı östürip yetiştirdiler. Evlâtlarnıñ episi ana-baba kibi imanlı, namuslı, bilgili ve emeksever olup büyüdiler, er biri büyük qoranta saipleri oldular.
Keçken asırnıñ sekseninci seneleri başında, eñ evelâ Qırımğa qorantanıñ üykeni – İbraim efendi qayttı, soñra ardı-sıra bütün Golovalar sülâlesi kelip çıqtılar. Kendi muqaddes beşiklerine – Qırımğa avdet olğan Golova soyadlı qırım qorantaları kommunistler qurumı – akimiyeti tarafından meydanğa ketirilgen bütün manialarnı-qıynlıqlarnı-zorbalıqlarnı-ğarezliklerni… basamaq-basamaq yeñdiler. Ebet, böyle ğalebeni elde etüvde analarnıñ anası esap etilgen Qırım kibi tekrarlanmaz doğmuş Vetanına, onıñ dağlarına, qırlarına, taşlarına, deñizlerine, köküne, yıldızlarına, ayına, küneşine… olğan qudretli sevgi ğıda berip bardı, ilhamlandırdı, yardımcı oldu. Bularnıñ cümlesi mıtlaqa Allanıñ ikmetile sadır oldu.
Bugünde, üskütli Mammet ağanıñ ve özenbaşlı Fatime apteniñ yigirmi nufuz torunı em de otuz üç nufuz torunçeleri bar. Torunlarınıñ ve torunçeleriniñ episi Mammet dede em de Fatime büyükana sayesinde, yani bu nuraniy ihtiyarlarnıñ yardımı ile ikmetli, cesür, qorqubilmez ecdadlarından – qırımlardan ğıda alıp, aqiqiy qırım milleti olaraq ep şekillenip barmaqtalar. Bunıñle, bu yaş nesil çoqbiñyıllıq qaramanane tarihqa malik mağrur qırım milletiniñ ğayet zengin qadriyetlerini – degerliklerini közbebegi kibi asraycaqlarına-muafaza ve inkişaf yapacaqlarına qaviy eminlik doğuralar. Sebebi, olarnıñ alayı kendi keçmişlerile, negizlerile,tamırları ile meraqlanmaq ile bir sırada ana sütü ile aşlanğan qırım tilinde serbest söyleşeler… Baba-dedelerimizniñ, er quş yuvasında körgenini küter, degenleriday, Mammet dede ve Fatma büyükana kibi, Golovalar ailelesiniñ er biri ana tilde neşir etilgen matbuatnı, bu cümleden doğmuş Vetan namı ile çıqqan "Qırım" gazetasını oquylar, olarnıñ er bir sanını sıbırsızlıqle bekleyler.
Men, işte biñ bir türlü tüşünceler-hayallar-hatırlavlar alğışında, neyse de Mammet ağa yaşağan Qiyanlı köyge kelip çıqtım…
Eski dostum Hacı İbraim efendile beraber babasına – Mammet ağanıñ evine keldik. Mammet ağa ve Fatime apte kence oğulları Server ve kelinleri Elzara hanım em de torunları ile beraber yaşaylar.
Bizler hasta bulunğan odağa kirdik. Beyaz çarşaflı töşekte yatqan Mammet ağa ile selâmlaşıp elini öptim, onıñ nurlu çehresine diqqat ettim, al-hatır soradım. O közlerini zar-zorle açıp qapattı, nelerdir söyledi… nefes aluvı ağır edi…
Men oña yaqın oturdım da, sağ elini avuçlarıma qoyıp em sıypadım, em de Quran-ı Kerimden bilgen Suremni oqudım ve bir qaç kere boydan-boyğa şüfledim. Mücize deseñ, mücize! Mammet ağa şimdi közleriniñ qapaqlarını biraz açtı da, menim oquvımnıñ devamı olaraq o da Quran-ı Kerimden Surelerni oqup başladı. "Ayyetel Kürsi", "Amme" Surelerini biri-biri artından añlayışlı telâfuzda ezberden oqudı… O biraz özüne kelgen kibi oldu. Allanıñ ikmeti, mücizesi soñsuz dep, işte buña aytılsa kerek…
Mammet ağa azaçıq suküt saqladı, soñ Qırımda olup keçken vaqialar hususta, ep yaqalanılmaqta olğan qırımlarnı, olarnıñ qorantaları hususta, millet yolbaşçılarnıñ-liderlerniñ vaziyetlerini-tüşüncelerini… bir talay milliy meseleler üzerinde bahs yürütip başladı.
Men, şimdi zar-zorle nefes alıp can ile küreşken bu nuraniy ihtiyarnı – aziz Mammet ağanıñ sağlam – mantıqlı fikirlerini em diñleyim, em mağrurlanam, em de daa ziyade qanatlanam….
Men şimdi, asırlar devamı nesil-nesilden keçerek ep aşlanıp barğan bütün qırım milletiniñ – qırımlarnıñ tabiat çizgileri, milletperverlik çizgileri, vetanperverlik çizgileri, alicenaplıq çizgileri, ikmet çizgileri, iman çizgileri… bularnıñ episi Mammet ağada aks olunğanını kördim, bunı bütün barlığım ile duydım.
Ebet, Peyğamberimiz Hazreti Muhammed Aleyhisselâmnıñ "Vetannı sevmek İmandandır" degeni kibi, Alla qısmet etse Mammet ağa kibi böyle qaviy İmanlılar halqımız arasında kettikçe ep artar, vaqıt-saatı kelir, imanlı qırımlarnıñ sayısı bir qaç yuzbiñ nufuzğa, bir qaç million nufuzğa barır İnşalla.
Qara ve Azaq deñizi saillerinde biologik ceryanı esnasında peyda olğan-doğğan qırım milletiniñ – qırımlarnıñ bugünde Mammet ağa kibi nesilleri bar eken, demek bu halq, bu millet mengu. Bu da inkâr etilmeycek aqiqat!
Sağlıqlaşqanda, hasta töşeginde yatqan Mammet ağanıñ nurlu yüzünden, daa doğrusı onıñ nurlu yanağından egilip öptim. O da meni bağrına ketirip, yanağımdan öpti. Bu ande men kendimni cümert ve bağrı bol-sal Vetanım Qırımnıñ quçağında sezdim… Güya, şimdi meni ğayet qadimiy ve aynı zamanda daima genç mücizeviy Qırımım – Vetanım ohşadı… Er alda, maña şay keldi.