Илим-фен дюньясы ичинде булунгъан юксек бильгили бир танышым бойле деген эди: «Къырым, кяинатнынъ меркезинде – кобегинде ерлешкен олуп, бу ярымада догърудан-догъру феза иле – космос иле сыкъы багълыдыр…».

Мезкюр фикирлерден ойле бир хулясалар чыкъармакъ мумкюн ки, бу топракъ, яни Къырымымыз сейяремизнинъ уфакъ бир джогърафия нокътасында ерлешкен олса да, бу азиз ерден чыкъкъан сымалар – къырымлар дюньянинъ тарихына, дюньянынъ бутюн сааларына, онынъ инкишафына кенди исселерини къошып кельдилер ве ойле де эп девам этмектелер. Башкъаджа сёйлейджек олсакъ, сейяремизнинъ аман-аман эр бир кошесинде – чешит девирлерде, олсун арап дюньясында, олсун Османлылар империясында, олсун Русие, сонъра совет империяларында ве иляхре… ве иляхре…эр ерде къырымлынынъ тарихий изини расткетирмек мумкюн.

Айны заманда, бир тамам бу топракъта догъгъан я да бу топракъ иле, онынъ тамыр халкъы къырымларле сыкъы багъы олгъан миллий эдебият, миллий медениет, миллий санъат бутюн джиангъа озюнден хабердар этип кельмекте. Бундан гъайры Къырым асыл халкъынынъ – къырымларнынъ ялынъыз озюне хас дюльбер сеси ве тили иле, сийяремизнинъ чешит халкъларыны мефтюн этмекте.

Къырым халкъы насыл бир вазиетте олмасын, насыл бир сынавлар къыршавында булунмасын – о, эр вакъыт озюнинъ медениетли, джесаретли, юксек бельгили ве, айны заманда, интеллектуаль бир миллет экенини нумайыш япып кельмекте.

Мына энди аман-аман юз элли йылдан берли фаалиет косьтерип келген къырым миллий нешири – матбуаты да бу меселеде кенди иссесини къошып, гъает буюк роль ойнамакъта.

Эр кеске белли олгъаны киби, матбуат бар ерде, мытлакъа онынъ этрафында зиялылар – иджатчылар, интеллект саилери догъа. Иште, бойле нокътаи-назардан янашкъанда, сонъки йыллары нешир этилип келинген «Къырым», «Сувдагъ сеси» газетлери айрыджа ерни тута. Себеби, бу неширлер Къырым ве къырымларныъ зенгин, терен мундереджели кечмиши – чешит саалы тарихий вариетиле таныш япув иле бир сырада, иджат дюньясына кирмек истеген, я да энди бу муджизевий иджат дюньясына келип кирген эр бир окъуйыджы ичюн, яни эр кес ичюн мезкюр газет саифелеринден ер тапыла.

Меселя, о я да бу адам гонъюль джошкъунлыгъы эснасында элине къалем алмагъа джурьат эте. Нетиджеде гонъюлини раатсызлагъан ис-дуйгъуларыны кягъыткъа тёке – шиир яза, икяе яза, масал яза… Зар-зорле джурьатланып, бельки даа кереги киби пишмеген иджадий нумюнилерини – махсулыны газетке ёллай. Муарририет исе, оны чареси олдукъча мукъайытлыкъле бираз къувамына кетире ве кенди саифелеринден ер айыра.

Муэллиф бундан рухланып, кене ве кене яза. Вакъыт-сааты келе, о пишкинлеше ве атта халкъ шаирине – кедайгъа биле чевириле.

Дейджегим, бу меселеде, яъни мектеп талебелеринден тутып, уйкенлерге баргъандже иджатчыларны, халкъ шаирлерни догъурувда «Къырым», «Сувдагъ сеси» газетлери мисли ёкъ хызмет косьтерип кельмекте. Башкъаджа сёйледжек олсакъ, «Къырым», «Сувдагъ сеси» саифелеринде дюнья юзюни корьген о я да бу муэллифнинъ эр бир шиири, андаки эр бир сатыры догърудан-догъру халкъ агъыз яратыджылыгъына – къырымларнынъ фольклорына чевирилип баргъан, миллетнинъ инкяр этильмейджек весикъалы тарихыдыр. Бу да акъикъат!

Иште, шимди сёз бойле шерефли халкъ шаири – кедай адына «намзет» олгъан Рустем Джелиль акъкъында кетеджек.

Анълашылгъанына коре, Рустем Джелиль кенди къалемини илькиде рус тилинде тепреткен. Сонъра ана тильге кечкен. Догърусы, онынъ базы да, «Къырым» газетинде басылгъан эр бир шиирини дикъкъатле окъугъанда, андаки сатырларнынъ аэнкли авасындан, музыкасындан мельэм аласынъ:

«Ветан» шииринден алынгъан бу дёрт сатырда биле, лирик къараман буюк бир дюньяны къаврап ала…

Бу ерде бир шейни къайд этмели ки, Рустем Джелильнинъ ялынъыз озюне хас къалеми бар. Яъни о, кяинат киби буюк, къудретли иджат ёлунда кенди шахсий къалемини булды. Албу исе, ильхам периси иле достлашкъан иджат адамы ичюн буюк енъиш, буюк бахыт…

Даа якъынларда «Оджакъ» (Акъмесджид) нешрияты тарафындан басылып чыкъкъан «Озь юртумда султаным» джыйынтыгъы иле таныш олгъан эр бир окъуйыджы, даа демичик сёйленильген фикирге къошуладжагъына шубе ёкъ.

Энвер Мемет Озенбашлыныъ муаррирлиги алтында дюнья юзюни корьген бу китап «Сиясий шиирлер», «Озь юртумда султаным», «Севги, севги…», «Дёртлюклер ве секизликлер», «Тюркие дефтеринден», «Къытыкълы шиирлер» киби къысымларгъа болюнсе де, мезкюр шиирлер джыйынтыгъынынъ башындан сонъунадже ОЗЬ ЮРТУМДА СУЛТАНЫМ музыкасы гъает юксек сопранода янгъырай десек, акъикъаткъа догъру келир.

Джыйынтыкътан ер алгъан шиирлер бедий джеэттен аэнкли ве окъунакълыдыр. Муэллиф, сатырлардаки ибарелерни тек уйгъунлыгъы дегиль де, мана ве онынъ айны керекли ерде къулланувы иле бельгилей.

Даа догърусы терен мана ташыгъан сёзлерни сече билюви, шаирнинъ иджадий пишкинлигини акс эте. Албу исе, онынъ иджаткъа месулиетликле янашувынынъ махсулыдыр.

Иште, мезкюр «Янъы аят» серлевалы шиирде саде ибарелер вастасы иле, лирик къараманнынъ ички дюньясы, хаялы – фельсефий тюшюнджелери беян этиле.

Башкъа бир шиирде, лирик къараман кенди Ветанына, яни Къырымына беслеген къудретли ве айны заманда назик севгисини ифаделей:

Затен, джыйынтыкътан ер алгъан шиирлернинъ аман-аман эписи бойле терен фельсефий фикирлер иле суварылгъандыр.

Велякин, теэссюф ки, назмиет киби гъает назик, дюльбер, баарь киби аджайип вариетке ильхам перисини ынджыткъан «явур», «кельмешек»… киби серт сокъакъ ибарелери къулланылгъан бир къач сатырларгъа да расткелине.

Албу исе, шиирде янъгъырагъан музыка дюльберлигини алчакълата, акъаретлей… Илериде бойле къолайсызлыкълардан мукъайт олмалы, олардан къачынмалы.

Амма, бойле уйгъунсызлыкъларгъа бакъмадан, Рустем Джелильнинъ «Озь юртумда султыным» шиирлер джыйынтыгъы – китабы окъуйыджылар тарафындан буюк меракъ иле ве айны заманда сыджакълыкъле къабул этилиджегине ич де шубе ёкъ.