Цвет Родины моей...



Энвер Селямет

Родился: в 1917 г.

Место рождения: д. Чоткара, Бахчисарайский район (Крым)

Умер: в 1981 г.
(г. Чирчик, Узбекистан)


Сенинъ аятынъдам, Ватан (Избранные стихотворения Энвера Селямета)










Нефис сатырларнынъ муэллифи

Гъает джумерт ве айны заманда темиз къальп саиби Энвер Селямет азретлери, Къырымнынъ Багъчасарай районындаки Чоткъара коюнде догъды (1917 с.). Ильки мектеп тасилинден сонъ о, Ялта педагогика техникумы эм де Акъмесджид педагогика институты киби окъув юртларында бильги алды.

Экинджи джиан дженки иштиракчиси Энвер Селямет, юз бинълерле семетдешлери – къырымлар иле бир сырада, джеза (репрессия) ерлеринде омюрнинъ бутюн аджджысыны татты. Чырчыкъ шеэри (Озьбекстан) истисалларында чалышты. О чешит сааларда ишлемек иле бир сырада рессамджылыкъ зенаатыны да япты.

Энвер Селямет эм чалышты, эм де иджад иле огърашты. Даа догърусы о, озюнинъ терен фельсефий мана ташыгъан инджилери – шиирлери вастасы иле аяткъа нисбетен, омюрге нисбетен кенди мунасебетини изхар этти. Белли эдип Шамиль Алядин азретлери шаир хусуста, онынъ иджады акъкъында бойле дей: «Адамнынъ меселеге янашувында озюне аит назары ола. Бири бир шейни бегене. Дигери айни шейни бегенмей. Бунъа лезет деилеки, асылында догъру дегиль. Яхшы шей бегенильмек, фена шей бегенильмемек керек.

Энвер Селяметнинъ шиирлерини бегенмемек мумкюн дегиль, чюнки олар – яхшыдыр. Саделер. Зенгин мундериджели ве нефислер. Акъикъий поэзия ичюн зарур наз ве джазибеге саиптир…».

Энвер Селямет озюнинъ ильки эсерлерини дженктен эвель яратты. «Алтын балта», «Яланджы чобан» шиирий масаллар, «Ана», «Девирнен берабер адымлап», «Яралынынъ анты» ве дигер эсерлери иште о девирде Къырым матбуатында дюнья юзюни корьдилер.

Дженктен сонъра, шаирнинъ къалеми астындан «Аметхан акъкъында дестан»», «Ильки богъдай», «Чам тереги», «Ветан шеитлерине», «Ёкъ олмаз», киби сыра-сыра шиирлер ве поэмалар чыкъты. Бу назм эсерлернинъ эксериет къысымы «Ичкен сувларым», «Бильген олса Прометей», «Таян омузыма», «Эр шейинъдем Ватан» серлевалар астында чыкъкъан муэллифнинъ шахсий шиирлер джыйынтыкъларындан ер алдылар.

Энвер Селямет эдебият дюньясына озюнинъ аджайип терджиман олгъаныны да нумайыш япты. О, Шукрулло, Солоухин, Меджелайтис, Токъай, Дариенко, Саджад Захир ве дигер миллет векиллерининъ эсерлерини – шиирлерини ана тилине чевирип, къырымлы окъуйыджыларына эдие этти. Шаирнинъ къальбинден чыкъкъан ве кягъыткъа тюшкен назм сатырларына я да дюльбер терджимелерине дикъкъат этильсе, оларда муэллифнинъ набыз урувы сезиле, онынъ акъикъатта интеллектуаль бир сыма олгъанына эминлик беслейсинъ. Бу да акъикъат!

Бу ерде, мен, кечкен етмишинджи сенелерининъ экинджи ярысында – яз айларындан бирисинде олуп кечкен вакъианы хатырламакъ истедим. Ташкент шеэринде (Озьбекстан) буюк байрам. Себеби, мында чешит къытъа мемлектлеринден белли иджад адамлары, аньаневий Языджылар Симпозиумына топландылар…

Мен о девирде «Ленин байрагъы» газетасынынъ «Эдебият ве санъат» болюгинде чалышам. Уйле маалининъ этрафлары. Бир иш иле кабинеттен узун-узадие аяткъа чыкътым. Баш муаррир муавини Юсуф агъанынъ (Болатнынъ) кабинети янында Энвер Селяметни корип къалдым. О, муарририетке сыкъ-сыкъ келип тура эди. Бизлер самимий корюштик, ал-хатир сораштыкъ, бираз субетлештик. Ве ниает биринджи къаткъа тюшип, (муарририетимиз 9-нджы къатта эди), «Бар»да бирер фильджан къокъулы къаве ичмеге ниетлендик. Ниетимизни ерине кетирмек макъсадында, лифтке миндик. «Бар»гъа янашкъанда ниетимизден вазгечтик, даа догърусы ниетленильген къавени «Узбекистон» адына мусафирханенинъ «Бар»ында ичмек истедик. Себеби, Халкъара Симпозиум иштиракчилернинъ – языджыларнынъ эксериет къысымы анда ерлешкен эдилер. Энвер агъа да бойле иджадий байрам мунасебетиле, кийинип-къушанып кельген эди. Затен, о, эр вакъыт гузель кийине тургъан. Амма бугунь меним козьлериме башкъа тюрлю корюнди… Хусусан бойле тедбирлерде, девлет хафсызлыкъ хызмети идарелери алельхусус низамда (режимде) чалыша эдилер. Мусафирханелерни, бу джумледен «Узбекистон» мусафирханесини незарет этюв джерьяны исе, даа зияде къуветлеше эди.

Дейджегим, бизлер шеэрнинъ меркезиндеки Максим Горький адына истираат багъчасы (шимди Амир Темур адына) биткен ерден кенъ ёлдан кестирип кечтик де, мусафирханенинъ юксек басамакъларындан котерилип, буюк къапулардан ичери – балабан фойеге кирдик. Фойеде чешит урбаларгъа бурюнген инсанларнынъ чешит тильде лакъырдылары эшитиле. Образлы сёйлейджек олсакъ, Халкъара Симпозиумнынъ «эпицетри» мезкюр фойеден башлагъанына къани олдыкъ…

«Бар»гъа кирдик. Бизлерни ич бир кимсе токътатмады. Бу да, Алланынъ икмети…

Энвер агъа иле берабер къаве сымарладыкъ. Бу арада, о: «Юсуф, анавы тарафкъа бакъ! Бакъ! Давид Кугультин!..» деди, джошкъунлыкъле. Онынъ сесинде, насылдыр ифаде этильмеси кучь, буюк эеджан бар эди. Барнынъ къапыгъа якъын еринде бизлер олсакъ, экинджи ярысында къалмыкъ шаири Давид Кугультинов, балкъар шаири Къайсин Къулиев, янларында сырты чевирильген учюнджиси де бар эди, бесе-белли къыргъыз эдиби Чингиз Айтматов олмалы. Чюнки олар чокъусы учевлешип юре эдилер, кимерде дагъстан шаири Расуль Гамзат да къошула тургъан. Олар барнынъ къаршысында аякъ устюнде турып, лафэтмектелер. Эм керчек, бу шаирлер о девирнинъ гъает мешур шахслар сырасындан ер алгъан эдилер.

Мен Энвер Селяметке: «Энвер агъа, айдынъыз, янларына барайыкъ, кендимизни такъдим этейик…» деп, теклифте булундым. Бойле джесаретленгеним себеби, олар да, хусусан къалмыкъ ве балкъар халкълары да къырымлар киби джезагъа (репрессиягъа) огратылдылар. Велякин олар, энди озь Ветанларында яшамакъталар. Бизлерге – къырымларгъа исе, Ветанымызда яшамакъ даа ясакъ эди… Джесаретленгенимнинъ даа бир себеби шунда ки, Къайсин ве Давид агъалар бизим миллетимизге – къырымларгъа нисбетен, имкянларына коре гонъюльдешлик бильдирмеге арекет япып келе эдилер.

Дейджегим, Энвер агъа: «Ё-ёкъ!.. Олар къудретли иджад инсанлары!..» деп, теклифимни кесен-кес ред этти. Амма озюнинъ эеджанлы козьлерини сыкъ-сыкъ оларгъа тараф тике ве Давид Кугультиннинъ буюк фельсефеджи олгъаныны, онынъ фельсефий шиирлери хусуста ве даа нелернидир ургъулап, буюк бир джошкъунлыкъле тарифлей эди… Меним сёйлемек истегеним, экинджи джиан дженкиининъ къарсанбалы, алевли, афатлы, дешетли аят ве мемат ёлларыны басып кечкен, догъмуш халкъы иле бирликте джезанынъ (репрессиянынъ) бутюн фаджиаларыны башындан кечирген ве айни заманда, бельки Давид Кугультин киби, эбедиеттен ер аладжакъ сагълам фельсефели нефис сатырлар яратып кельген Энвер Селямет, озюнинъ къудретли бир интеллект сымасы олгъанындан бехабер эди. Онынъ о вакъыты «Узбекистон» мусафирханесиндеки «Бар»да сёйлеген фикирлери озю ичюн «керчек, акъикъат» эди.

Иште, сизге къырым сымасы, къырым шахсы, къырым зиялысы – къырым интеллекти!..

Энвер Селямет 1980 сенеси Чырчыкъ шеэринде (Озьбекстан) вефат этти.