Мухаммед (Махмуд) Къырымлы XII-нджи юзйыллыкъта (хиджри эсап иле VII-нджи асырда) догъуп, яшап, иджат эткен мешур Къырым сымасыдыр. Къырым халкъынынъ – къырымларнынъ буюк эдиби эсап этильген Мухаммед (Махмуд) Къырымлынынъ зенгин эдебият мирасындан бугуньде, ялынъыз «Икяет-и Юсуф ве Зулейха» серлевалы ... (Продолжение...)

Тарих менбаларына базанып асырлар къатламларына далгъанда, бизлер XIII-нджи юзйыллыкътан итибарен баягъы бир девир зарфында, Къырымдан чыкъкъан къырымлы Бейбарс ве онынъ сюлялеси, джиан медениетининъ ильки оджагъы эсап этильген арап дюньясынынъ меркези... (Продолжение...)

Бора Гъазы Герай 1501 сенеси догъду. О Къырым девлети тахтында 1588 сенеден та 1607 сенесине къадар булунып, мемлекетни идаре этти, яъни падишалыкъ япты. Бора Гъазы Герайнынъ падишалыгъы девиринде, Къырым девлети эм икътисадий джеэттен, эм ичтимаий-сиясий джеэттен баягъы илериледи.... (Продолжение...)

Къырымлы эдебиятшнас алим ве айны заманда шаир Усеин Кефевий XVI-нджы юзйыллыкънынъ биринджи ярысында Къырымнынъ Кефе (Феодосия) шеэринде догъду. О, о заманлары кенди бильги оджакълары иле мешур олгъан Къырым Медреселеринде тасиль алды. ... (Продолжение...)

Озь девирининъ белли муневвери Мухаммед Шефикъ Кефевий Къырым падишалыгъынынъ шаркъ къысымында ерлешкен Кефе (Феодосия) шеэринде догъду, XVI-нджы юзйыллыкънынъ сонъунда. Балалыкъ чагъындан бильгиге меиль Берген Мухаммед, ильки тасильни догъмуш топрагъында, даа догърусы илим-фен ве айны заманда... (Продолжение...)

"Нидже джанлар вардыр ляилядж ятур, Земине гъаркъ олмыш, сувсыз, ач ятур, Дюньядан эль чекмиш, ихтиядж ятур Алемде сагъларнынъ бир дуасына. Мезкюр сатырларнынъ муэллифи къырымлы саз шаири Ашыкъ Умэрдир. Халкъ тарафындан о, «Эвлия Умэр», «Девлетли Умэр»… киби фахрий адлар иле де анъылып келинди... (Продолжение...)

Тюрк эдебияты тарихында Ашыкъ Умэрден башкъа Мустафа Джевхерий исиминде дигер бир къырымлы шаирге даа расткелемиз... (Продолжение...)

IV Софу Мухаммед Герай Хан 1610 сенеси Багъчасарайда догъду. Бабасы I Селямет Герай Хан 1608 – 1610 сенелери Къырым девлети тахтына минип, падишалыкъ япты. Огълунынъ, яъни IV Софу Мухаммед Герай Ханнынъ падишалыгъы исе, эки девирге болюне. Биринджи падишалыкъ девири 1641 – 1644 сенелерине догъру кельсе... (Продолжение...)

Буюк къырым шаири Джанмухаммеднинъ омюр ве иджадий ёлу хусуста бугунь де бугунь элимизде ич бир тюрлю малюмат булунмай. Шаирнинъ тек бир эсери – «Тугъай бей» эсери сакъланылып къалынды. Базы тедкъикъатчыларнынъ фикирлерини козь огюне аладжакъ олсакъ... (Продолжение...)

Тюрк дюньясында Къырымлы Мустафа Рахми намы иле белли олгъан эм тарихчи, эм шаир, эм де девлет эрбабы Мустафа Рахми Эфенди XVII-нджи юзйыллыкънынъ экинджи ярысында Къырымнынъ къадимий Багъчасарай шеэринде догъду. Тасилининъ эсас къысымыны Тюркиеде алды... (Продолжение...)

Абдулла Рамиз Паша Къырымда 1765 сенеси догъду. Тасильни эм догъмуш Ветанында, эм де Тюркиеде алды. О юксек девлет вазифелеринде, бу джумледен махкеме – адлие идарелеринде хызмет этти. Бу, гъает буюк бильгили къырым эвляды, Османлы Императорлыгъы огюнде косьтерген хызметлери – ярарлыкълары ичюн... (Продолжение...)

Буюк къырым зиялысы Алим Герай Султан, 1772 сенеси Багъчасарай шеэринде (Къырым) догъду. Къырым падишасы Шахбаз Герай Ханнынъ огълу Алим Герай Султан ильки тасильни ана юрдунда алгъан сонъ, Истанбулгъа (Тюркие) кетип, окъувны анда девам этти... (Продолжение...)

Къырым та къадим замандан озюнинъ медениети иле бутюн джиангъа белли эди. Бунъа пек чокъ тарихий менбалар шаатлыкъ япып кельмекте. Бу мукъаддес топракъта мытлакъа эдебият, бу джумледен зенгин халкъ агъыз яратыджылыгъы да инкишаф этип барды... (Продолжение...)

Исметий намы иле, эдебят тарихында из къалдыргъан мезкюр шахс, къарарле XVIII-нджи юзйыллыкънынъ экинджи ярысында ве XIX-нджы асырнынъ биринджи ярысында яшап иджат этти. Шимдики ал, шаирнинъ аяты хусуста малюмат пек аз олса да... (Продолжение...)

Къырым халкъынынъ ве айны заманда бутюн тюрк дюньясынынъ гъает къавий иманлы эвляды – маарифчи, муаллим, нашр, языджы, публицист, джемаат эрбабы Исмаиль бек Гаспралы 1851 сенеси март 8-де Ялта шеэрине якъын Авджыкойде (Къырым) догъду. Бабасы Мустафа Алиев догъма (1815 с.) Гаспра коюнден олуп... (Продолжение...)

Маарифчи, несирджи, драматург, атешин публицист Асан Сабри Айвазов Къара денъиз саилинде ерлешкен дюльбер Алупка коюнде (Къырым) догъду, 1878 сенеси майыс 6-да. О ильки тасильни иптидаий мектепте алды. Медреседе окъуды. Медреседе окъувыны битирип, мектеплерде муаллимлик япты... (Продолжение...)

Юкъарыда анъып кечкенимиз киби, четэль Къырым миллий эдебиятынынъ энъ айдын векиллеринден бири, 1878 сенеси Румыниянынъ Мангалай шеэрине якъын Ашчылар коюнде догъгъан Мемет Ниязий акъикъатта эдебият алеминде озюне хас буюк из къалдырды... (Продолжение...)

Эдип, этнограф, археолог, тарихчи, фольклорджы, хаттат, эдебиятшнас, терджиман Осман Нури Акъчокъракълы Къырымнынъ къадимий Багъчасарай шеэринде догъды (1879 сенеси, январь 3-те). О иптидаий мектепте, Багъчасарайдаки «Къайтаз агъа мектеби»нде, Акъмесджид гимназиясында окъуды. ... (Продолжение...)

Къырым топрагъынынъ миллетпервер, ветанпервер эвляды Усеин Шамиль Токътаргъазы азретлери, къадимий Айпетри дагъы этегинде ерлешкен манзаралы Коккоз коюнде догъду, 1881 сенеси. О Коккоз мектебинде, Медреседе, Акъмесджид шеэри Оджалар семинариесинде тасиль алды.... (Продолжение...)

Кечкен юзйыллыкънынъ биринджи черигинде мейдангъа кельген Къырым Халкъ Республикасы укюмети Реиси, Къырым, Польша, Литва мусюльманлары Муфтиси ве айны заманда озюнден аджайип эдебий мирас къалдыргъан Челебиджихан азретлери Джанкойге якъын Сонакъ коюнде (Къырым) догъды, 1885 сенеси ... (Продолжение...)

Къырым миллий шаири Шевкъий Бектёре 1888 сенеси Добруджа веляетининъ (Румыния) Къавлакълар коюнде догъды. Онынъ эдждадлары он докъузынджы асырнынъ экинджи ярысында Къырымдан Румыниягъа иджрет олдылар... (Продолжение...)

Буюк миллетпервер, халкъпервер, ветанпервер…… бир сёзле сёйлегенде къырымпервер ве айны заманда белли девлет эм де джемаат эрбабы, буюк эдип, публицист Джафер Сейдамет 1889 сенеси, сентябрь 1-де Къырымнынъ Ялта шеэри янында ерлешкен манзаралы Къызылташ коюнде дюньягъа келе... (Продолжение...)

Джемиль Керменчикли 1891 сенеси Къырымнынъ манзаралы Керменчик коюнде догъды. Бабасы Сеитабла Ибраим ве анасы Авашерфе ханым озь девирининъ окъумышлы, бильгили зиялылары олуп, эвлятларынынъ бешевини де, бильгили ве айны заманда ветанпервер оларакъ тербиеледилер. ... (Продолжение...)

Амет Озенбашлы 1893 сенеси февраль 10-да Багъчасарайда (Къырым) драматург, публицист, халкъ шаири Сеид-Абдулла Озенбашлынынъ къорантасында догъду. Акъмесджид (Къырым) шеэринде Исмаиль бек Гаспралы тасиль алгъан гимназияда окъуды, Новороссийск (Русие) университетининъ тыббыят факультетинде бильги алды (1915 с.) ве бир къач вакъыттан сонъра о тасилини Къырымда – Акъмесджид шеэриндеки медицина институтында девам этти... (Девамы...)

Несирджи, шаир, драматург, публицист, режиссёр, киносценариеджи, актёр, терджюман Умэр Ипчи Къырымнынъ къадимий Багъчасарай шеэринде догъду, 1897 сенеси. О башта Исмаиль бек Гаспралы тарафындан мейдангъа кетирильген Янъы Усул мектебинде, сонъра Тавдайыр ве Гъалия Медреселеринде тасиль алды.... (Продолжение...)

Йигирми докъуз баарьни корюп етиштирсе де, озюнинъ дюльбер назм сатырлары иле къырым миллий эдебиятындан корюмли ерни ишгъаль эткен буюк къальбли шаир, публицист Амди Герайбай Кефеге якъын Енъи-Къале коюнде (Къырым) догъду, 1901 сенеси февраль 14-те... (Продолжение...)

Зиядин Менълиазиз Огълу (Джавтобели) Къырымнынъ Керич бетинде ерлешкен Джавтобе коюнде догъду, 1905 сенеси. О, Джавтобе иптидаий ве рушдие мектеплеринде окъуды. Акъмесджид оджалар техникумында, Къырым педагогика институтынынъ ичтимаий-икътисадий болюгинде, аспирантурада бильги алды... (Продолжение...)

Къырым миллий эдебиятынынъ корюмли эрбабы – языджы, драматург, публицист Юсуф Болат 1909 сенеси март 16-да Къырымнынъ Алушта шеэринде догъды. Иптидаий мектепни битирген сонъ Ялта педагогика техникумында, Акъмесджид (Симферополь) педагогика институтында, сонъра аспирантурада тасиль алды... (Продолжение...)

Белли кинорежиссёр, языджы Эмир Ибраим огълу Фаикъ Къырымнынъ къадимий Багъчасарай шеэринде догъды (1909 сенеси, майыс 9-да). Эмир Фаикъ орта мектепте, Акъмесджид (Къырым) педагогика институтында, Москадаки, ВГИК ады иле белли олгъан Бутюниттифакъ Девлет кинематография институтында тасиль алды... (Продолжение...)

Къырымнынъ эфсаневий йырджысы Сабрие Эреджепова 1912 сенеси июль 12-де къадимий Багъчасарай шеэринде дюньягъа кельди. Бабасы Керим Джемиль оджа олып чалыша, анасы исе, эв бикеси эди. Сабрие 1926 сенеси мектепни битирген сонъра окъувыны девам этмек макъсады иле... (Продолжение...)

«Аятта ойле адамлар бар ки, оларны корьгенде къальбинъиз нурлана, юзюнъиз айдынлана. Оларнынъ шахсиетинде инсаниетлик, алидженаплыкъ атеши янып тура. Бойле адамлар аятнынъ эр бир саасында – эмекчилер арасында олсун, зиялылар арасында олсун – эр ерде расткелелер... (Продолжение...)

Гъает джумерт ве айны заманда темиз къальп саиби Энвер Селямет азретлери, Къырымнынъ Багъчасарай районындаки Чоткъара коюнде догъды (1917 с.). Ильки мектеп тасилинден сонъ о, Ялта педагогика техникумы эм де Акъмесджид педагогика институты киби окъув юртларында бильги алды... (Продолжение...)

Джынгъыз Дагъджы 1919 сенеси Къырымнынъ Гъурзуф шеэрине якъын, Къызылташ коюнде догъду. Акъмесджиттеки Нумюне мектебини битирген сонъра, о Къырым Педагогика институты тарих болюгинде тасилини девам этти (1937 с.)... (Продолжение...)

Бутюн омюр халкъына хызмет этип кельген шаир эм де муаллим Ремзи Бурнаш Акъмесджид районынынъ Тавдайыр коюнде (Къырым) догъду, 1920 сенеси, июнь 17-де. О, Тавдайыр кой мектебинде, Акъмесджид шеэрининъ 13-нджи нумюне мектебинде ве Ялта педагогика техникумында (Къырым), Саратов университетинде (Русие) тасиль алды... (Продолжение...)

Сеитумер Эминнинъ омюр ве иджадий фаалиети дикъкъатле огренилип барылса – олсун басып кечкен захметли аят ёлу, я да шу мудхиш омюр ёлларында догъгъан эсерлери… эписи бири-бирине сарылып, бири-бириле сыкъы багъланылып, олардан, гуя къараманане бир симфония янъгъырагъан киби келе... (Продолжение...)

Белли къырым миллий шаири Джемиль Керменчиклининъ огълу Эрдживан Керменчикли Гезлеве (Кезлев) районынынъ Къызыл-Чолпан коюнде (Къырым) догъду, 1924 сенеси январь 28-де. О, иптидаий – башлангъыч тасильни бабасынынъ сыныфында алды. Сонъра бильги алув джерьяныны гъайры мектепте девам япты... (Продолжение...)

Хаджы Нурий Мустафа Буюк Озенбаш (Къырым) коюндендир. Мында зюмрют ешиль къырлар куньдогъуш ве дженюп куньдогьушкъа догьру невбетлешип котериле. Къырлар узакълашып юксельдикче, сыкъ, юксек орманлыкъкъа чевириле. Терен вадийлердеки чокъракъларнынъ копюрип чыкъкъан салкъын сувлары йылгьалар бою джем олуп, Бельбек... (Девамы...)

Шаирлер индже дуйгъулы адамлар оларакъ, этрафымыздаки яшайышкъа озьджесине къыймет кеселер ве бу яшайыш даа да яхшы олмасыны истеп, оны шиирлер вастасынен денъиштирмеге тырышалар. Бойле шаирлерден бири, Абилькерим Эбубекир огълу Велиля 1934 сенеси март 21 куню Къырымнынъ Къарасувбазар районы... (Продолжение...)

Шаир, публицист, журналист Билял Мамбет (Билял Бекир огълу Мамбет) Къырымнынъ Сувдагъ районы, Къоз коюнде догъду, 1935 сенеси, февраль 2-де. О Самаркъанд веляети, Къарадарья районы, Каттаминг колхозында (Озьбекстан) ерлешкен орта мектепте, сонъра Самаркъанд Кооператив институтында тасиль алды... (Продолжение...)

Рустем Али… Бу заты алийлернинъ исмини анъгъанда, Къырымнынъ къараманьане ве къоркъубильмез эвлятлары иле бир сырада бу азиз топракънынъ тылсымлы чёллери, текрарланмаз манзаралы дагълары, къаялары, дерелери, къобалары, багъ-багъчалары, денъизлери, сырлы кокю, парылдагъан йылдызлары... (Продолжение...)

Юсуф Али 1949 сенеси, июль 11-де, Озъбекстаннынъ Самаркъанд виляети, Каттакъургъан районы, Каттаминъ колхозына бакъкъан Валиджан коюнде догъды. Бабасы Али Драгон, анасы Айше Керим бала-чыгъалары иле о дешетли 1944 сенеси Къырымнынъ Сувдагъ районы, Хапысхор коюнден... (Продолжение...)

«Отелло», «Макбет», «Къырал Лир», «Ромео ве Джульетта»… киби эбедиеттен ер алгъан эсерлернинъ муэллифи Уильям Шекспирнинъ: «Дюньягъа кельген эр бир шаир кенди къалемини илькиде аджайип севги козьяшына батыра!..» дегени киби, джумерт къальбли Ибраим Сейтабла да, озюнинъ иджадыны юрегинден... (Продолжение...)

«Отелло», «Макбет», «Къырал Лир», «Ромео ве Джульетта»… киби эбедиеттен ер алгъан эсерлернинъ муэллифи Уильям Шекспирнинъ: «Дюньягъа кельген эр бир шаир кенди къалемини илькиде аджайип севги козьяшына батыра!..» дегени киби, джумерт къальбли Ибраим Сейтабла да, озюнинъ иджадыны юрегинден... (Продолжение...)

Земаневий эдебиятымызда Рустем Джелиль энъ эвеля бир сыра эстрада йырларына сёзлерни язгъан ве «Къырым» газетинде мунтазам суретте озьгюн шиирлер бастыргъан бир муэллиф оларакъ белли. О бизим заманымызиынъ энъ корюмли шаирлеримизден биридир. Онынъ фикир юрсетюви мантыкьлы ве догьру,.. (Продолжение...)

Миллетпервер, ветанпервер шаир Шукри Аппаз, 1951 сенеси март 18-де Озьбекстаннынъ Самаркъанд веляетиндеки Акъташ къасабасында догъды. Онынъ ана-бабалары да, догъмуш къырым миллети киби джезагъа (репрессиягъа) огъратылып, о фаджиалы омюрнинъ бутюн аджысыны таттылар... (Продолжение...)