Омар Хайям
Рубаи
Шу Чёльмекчи къафаларны чанакъларгъа ошаткъан,
Черепликте чеберлигин усталыгъынен япкъан.
Дюньянынъ кенъ софрасыны
Чанакънен къапакълагъан,
Ве тюбюнде бар алемнинъ кедерини топлагъан.
***
Эбедийликнинъ сырлары пек сакълыдыр бизлерден,
Онынъ ичюн инсанлар да хаберсиз эр биринден.
Ама сырларны ачмагъа истеклери буюктир,
Лякин сырлар ачылгъандже, бизлерден тек тоз къалыр.
***
Чомгъанынъда бутюилей шербет севги ичине,
Ачувынъ ич чыкъмасын дюльбернинъ джильвесине.
Озюнъни ашагъы ал онъа ялварувынъда,
Такъдирге тешеккюр эт бойле севильгенинъе.
***
Бир де-бир сырны бильсенъ, сакъламагъа да биль,
Сен алидженаплыкъны беклеме бу куньде.
Санъа эйлик иле бакъмазлар, яхшы биль,
Эгер арсызлыгъынъны корьсеткенинъде.
***
Юречигимни къангъа булгъалагъан шу бирин
Эр бир кунюни сакълап, сен алгъышла, я Раббим!
Бу гузельнинъ сёзлери тез илинди къулакъкъа:
«Эйилигин корьсеткен севильмек ичюн догъа».
***
Омюр тыршавларындан къуртулыш ич ёкъ,
Аятыма да меним ич шадлыгъым ёкъ.
Эдинип, алсам эгер бильгим такъдирден,
Ама кене ахмакълар сырасындам мен.
***
Бугуньде кене де бир пите къысметим,
Сув бердилер – сувукъ, ушюттилер бетим.
Бердиклери ичюн истейлер бель эгсем,
Эгилювден белим букюлир, беллесем.
***
Вефатымдан да сонъра къабирим дюрбесине
Тула, деп, ишлетирлер ольгенлер топрагъыны,
Сонъра янъыбашындан даа бир дигерине
Тулачюн ишлетирлер менимкин бирисине.
***
Зенгинликке, сёзсюз, акъыл авушылмаз,
Факъыр ичюн исе Курре де бастырыкъ,
Бичаре мелевшее бунъа ич де къанмаз,
Гульнинъсе сепети алтыне рыкъма-рыкъ.
***
Кок къуббеси бир кунь манъа: «Эй, адам, – деди. –
Мени меджбур эте такъдир бойле чапувгъа.
Эгер къолумда олсайды эмир къувети,
Юрюшимни мумкюн олур эди токътатмагъа».
***
О бизмиз-кедернинъ де, бахытнынъ да негизи,
Бизмиз – адалетсизлик, акъикъатлыкъ чешмеси.
Бойдан юксек, эм накъыс, къара ве темиз юрекли,
Бизмиз – Джамшид чанагъы эм бешаретлилер бетли.
***
Такъдирим артымдан тюкюрчеклерин ёллай,
Яптыгъым ишлерни ярамайлыкъкъа ёрай.
Озь ёлуна азыр джаным кедерли дей: «Мен кетем,
Не япайым пусюрликке толуп-ташкъан бу эвде?»
***
Шарап иле пиляв зенгин софрасында,
Бойле омюр олур бильгиси хам затта.
Тюркий козьлер исе дюльбери дюньяда,
Кимде бойле козьлер? Эльбетте къулларда.
***
Болдуртмасынлар сени такъдирнинъ лянет ёллары,
Эфкярлатмасынлар ич енъишлери, джоюкълары.
Не иш эттинъ, не сёйлединъ, къалмаздыр онынъ лекеси,
Дюньяны терк эткенден сонъ, эмиетсиз бу эписи.
***
Папийден сорады балыкъ бираздан:
Синъген сув кенеде къайтырмы мында?
Къавурсалар бизни, тава биледжек,
Вакъытнынъчалтлыгъын тава кеседжек.
***
Мен муштериси олдум мейханенинъ чокътан,
Ачувмы олсун, эйилик – меним ичюн бефтан.
Сархош тилимнен дерим мен, дюнья биле батса,
Менчюн: «Бу арпаданеси юварландым, ёкъса».
***
Догъмадан, бир шейгесен мухтадж олмадынъ,
Догъгъан сонъ, эр шейге мухтаджлыкъкъа къалдынъ.
Эгер сен къуртулсанъ тенинъ зорбасывндан,
Зенгин эм де сербест олурсынъ бундан.
***
Асылында ичкенимиз къуванч ичюн дегиль,
Нишаретликлерни де биз саймаймыз ёл ве шарт.
Шунынъчюн шарапкъа мейиль беремиз, буны биль,
Озь-озюмизден бир аньге къачув – бизчюн мурат.
***
Асылда алемнинъ башлангъычы олгъанмы?
Аллахнынъ бизлерге бергени тапмаджа.
Идракли адамлар джевабыны тапкъанмы,
Бириси тапмады джевабын аслынджа.
***
Сен сабадан тур да, къаденъни толдур,
Догърулыкъ дюньяда олмады, ёкътур.
Дюньяда адалет олгъанда къанунда,
Олмаз эдинъ сен де софрада энъ артта.
***
Аллах Таалягъа эр биримиз табынамыз озюндже,
Истеймиз Дженнетке кирмеге, ич истемеймиз Джеэннемге.
Яраданнынъ сырыны огренген акъылдане бир кимсе ичюн
Джеэннем къоркъунчсыз, Дженнетке де ич къуванмаз озюндже.
***
Идракли пек биле: олмаз алемде муджизе,
Кок къатлары едими, секизми, давасын этмез.
Алевли ферасет илле ки сёнеджек исе,
Къарынджа я борюми сени ер, ич де фаркъ этмез.
***
Эписи бир шу омюр кечеджек токътавсыз,
Бойледже о кечсин къаарьсиз, эфкярсыз.
Сен олсанъ къуванчлы, омюринъ къандырыр,
Агъласанъ токътавсыз, омюринъ де дадсыз.
***
Унутаджакъ олдум устюме юрьгенни,
Дигеринен истепсевдалы олмагъа.
Лякин козьяшларым ювдулар юзюмни,
Фурсатны бермеден дигерге бакъмагъа.
***
Бойле экен башымыз язысы, бу исе
Беденлеримиз къулу олмагъа бизлерге.
Истегини къандырып оламады, бильсенъ,
Сонъсуз алемде догъуп яшагъан ич кимсе.
***
Къуван! Сонъсу. байрам кельди бизчюн кене де!
Софра кумюш ве буллюр, шарапнен толду.
Ай йылбырайды ве азып , эгильди кокте,
Сонъсуз зияфетлерден санъки токъ олды.
***
Аллахым, асылында мен тюнъюльдим факъырлыкътан,
Умют ве истеклернинъ олмагъаны да бездириджи.
Янъы аят бер манъа эр шейни беджерген олсанъ.
Бельки де, бугунькинден шу бергенинъ олур эйидже.
***
Эгер къулу олсанъ айваний дуйгъунынъ –
Къартлыкъта ташлангъан эв киби бошарсынъ.
Озюнъе сен бир бакъ ве гузельдже тюшюн,
Кимсинъ сен, къайдасынъ ве къаерде сонъунъ?
***
Учь юз йыл омюр берильсе биле –
Кене сонъуна келир бу аят.
Истер халиф ол я да фукъаре,
Энъ сонъунда – эр кеске бир фият.
***
Билесинъми нечюн сабанынъ сааринде
Хораз озь йырыны токътамай текрарлай?
Бизчюн – корьсюнлер, дей кунь ярыкъ кузьгюсинде
Даа бир гедже кечти озюни дуйдурмай.
***
Адынъ зиль кетсе, бу ачув догъура,
Бир ерге бармасанъ, шубелер догъура.
Энъ эйиси сенчюн сакиндже яшасанъ,
Кимсенен иш корьмей, бир озюнъ отурсанъ.
***
Ачув ве къурназлыкъ сакълыдыр эр ерде,
Дост ич де тапылмаз бу ернинъ юзюнде.
Эр бири озюни дост киби косьтерир,
Сонъунда – хаст душман олгъаны билинир.
***
Сени не мис, не де мальземе къуртармаз,
Дюльбер де, чиркин де олюмден къуртулмаз.
Кунюмиз кельгенде, къоярлар къабирге,
Олюм эпимизни тыкъар къара ерге.
***
Дюльберликнинъ укюмине мен зияде разым
Онъа, сёзсюз, боюн эге юрегимнинъ сазы.
Ондан дуюла бахытнынъ сонъсуз язы,
Сенинъ де бунъа, бакъ, джанынъ агъырмасын.
***
Нуруны узатса сабанынъ кунеши,
Къаделерге толсун шарапнынъ нешеси.
Инсанлар шарапкъа: «О, зеэрдир», - дейлер,
Ама оны ичкен акъикъатны сёйлер.
***
Эгер куньде емек ичюн бир питенъ олса,
Озюнъ ичюн бир гугюм сув кетирип олсанъ,
Олмайджакъкъа хатир сайып, намусы джоюп,
Керекми ич аякъасты озюнъни къоюп?
***
Мен талебем дюньяларнынъбирисинде бугуньде,
Эмегим агъырджа: оджам да талапчан зияде.
Чаллангъанымдже юрьсемде янында шегиртликте,
Усталарнынъ сырасына кечмедим кене де.
***
Санъа севгимде менден олмаз ич де бир опьке,
Давасыны да этмем бильмегеннен севмеге.
Чюнки севги шараптыр, – эрлер ичюн илядж,
Мердлиги олмагъангъа о, ич олмаз къуванч.
***
Эки чанакъ шарап булсам кетирсем,
Пите, кебап эм къой эти пиширсем,
Севгилим иле бир четке чекильсем,
Султан емегине бенъзер, эгер бильсенъ.
***
Бу алем – мувакъкъат, азыр ол олюмге,
Шейлернинъ къурбаны олма сен бу ерде.
Бу ерде тек бир рух пек якъын гонъюльге,
Дюнья маиети там аджиз шейлерге.
***
Ер асттан башлап, сейярелергедже
Мен таптым джевапсырларгъа еткендже.
Тыршавлар къырдым,тююмлерни чездим,
Олюм тююмин ич чеземедим.
***
Макътавгъа ёл берме, сени дуймадан юкълатыр,
Башынънынъ устюне къылычын котерир такъдир!
Беллилик пек татлы, лякин зеэр де азыр
Такъдирнинъ къолунда бакъ, олма балгъа назир!
***
Джинаетинъизнинъ сонъу корюнмезлер,
Эйлик беклеменъ Къыямет кунюнде.
Эйилик япкъанлар багъышланса эгер,
Джинает япкъанны Ярадан ёкъ этер.
***
Бахшышкъа акъкъы олгъан олмаз онынъ саиби,
Бойле ишчюн бир шейни аджымаз меним къальбим.
Джеэннем азабы бармы, бундан ич шубеленмем,
Олмайджакънен ян-янаша яшав – шудур Джеэннем!
***
Мюсюр киби къабарып юрьгенлерни чокъ билем,
Давул киби бош олуп, лаф аткъанларны билем!
Ядынъ янъраса эгер, сюйрекленмеге азыр,
Огюнъде бойлелери адынъ ичюн пек назир.
***
Дюньяда акъикъат филис ич атмагъан,
Адалет алемдешорбаджы олмагъан.
Беллеме, сен бунынъчаресин булурсынъ,
Эй, адам, оларнынъпытагъы пычылгъан!