Omar Khayyam
Ruba'i
Şu Çölmekçi qafalarnı çanaqlarğa oşatqan,
Çereplikte çeberligin ustalığınen yapqan.
Dünyanıñ keñ sofrasını
Çanaqnen qapaqlağan,
Ve tübünde bar alemniñ kederini toplağan.
***
Ebediylikniñ sırları pek saqlıdır bizlerden,
Onıñ içün insanlar da habersiz er birinden.
Ama sırlarnı açmağa istekleri büyüktir,
Lâkin sırlar açılğance, bizlerden tek toz qalır.
***
Çomğanıñda bütüiley şerbet sevgi içine,
Açuvıñ iç çıqmasın dülberniñ cilvesine.
Özüñni aşağı al oña yalvaruvıñda,
Taqdirge teşekkür et böyle sevilgeniñe.
***
Bir de-bir sırnı bilseñ, saqlamağa da bil,
Sen alicenaplıqnı bekleme bu künde.
Saña eylik ile baqmazlar, yahşı bil,
Eger arsızlığıñnı körsetkeniñde.
***
Yüreçigimni qanğa bulğalağan şu birin
Er bir kününi saqlap, sen alğışla, ya Rabbim!
Bu güzelniñ sözleri tez ilindi qulaqqa:
"Eyiligin körsetken sevilmek içün doğa".
***
Ömür tırşavlarından qurtulış iç yoq,
Ayatıma da menim iç şadlığım yoq.
Edinip, alsam eger bilgim taqdirden,
Ama kene ahmaqlar sırasındam men.
***
Bugünde kene de bir pite qısmetim,
Suv berdiler – suvuq, üşüttiler betim.
Berdikleri içün isteyler bel egsem,
Egilüvden belim bükülir, bellesem.
***
Vefatımdan da soñra qabirim dürbesine
Tula, dep, işletirler ölgenler toprağını,
Soñra yañıbaşından daa bir digerine
Tulaçün işletirler menimkin birisine.
***
Zenginlikke, sözsüz, aqıl avuşılmaz,
Faqır içün ise Kürre de bastırıq,
Biçare melevşeye buña iç de qanmaz,
Gülniñse sepeti altıne rıqma-rıq.
***
Kök qubbesi bir kün maña: "Ey, adam, – dedi. –
Meni mecbur ete taqdir böyle çapuvğa.
Eger qolumda olsaydı emir quveti,
Yürüşimni mümkün olur edi toqtatmağa".
***
O bizmiz-kederniñ de, bahıtnıñ da negizi,
Bizmiz – adaletsizlik, aqiqatlıq çeşmesi.
Boydan yüksek, em naqıs, qara ve temiz yürekli,
Bizmiz – Camşid çanağı em beşaretliler betli.
***
Taqdirim artımdan tükürçeklerin yollay,
Yaptığım işlerni yaramaylıqqa yoray.
Öz yoluna azır canım kederli dey: "Men ketem,
Ne yapayım püsürlikke tolup-taşqan bu evde?"
***
Şarap ile pilâv zengin sofrasında,
Böyle ömür olur bilgisi ham zatta.
Türkiy közler ise dülberi dünyada,
Kimde böyle közler? Elbette qullarda.
***
Boldurtmasınlar seni taqdirniñ lânet yolları,
Efkârlatmasınlar iç yeñişleri, coyuqları.
Ne iş ettiñ, ne söylediñ, qalmazdır onıñ lekesi,
Dünyanı terk etkenden soñ, emiyetsiz bu episi.
***
Papiyden soradı balıq birazdan:
Siñgen suv kenede qaytırmı mında?
Qavursalar bizni, tava bilecek,
Vaqıtnıñçaltlığın tava kesecek.
***
Men müşterisi oldum meyhaneniñ çoqtan,
Açuvmı olsun, eyilik – menim içün beftan.
Sarhoş tilimnen derim men, dünya bile batsa,
Mençün: "Bu arpadanesi yuvarlandım, yoqsa".
***
Doğmadan, bir şeygesen muhtac olmadıñ,
Doğğan soñ, er şeyge muhtaclıqqa qaldıñ.
Eger sen qurtulsañ teniñ zorbasıvndan,
Zengin em de serbest olursıñ bundan.
***
Asılında içkenimiz quvanç içün degil,
Nişaretliklerni de biz saymaymız yol ve şart.
Şunıñçün şarapqa meyil beremiz, bunı bil,
Öz-özümizden bir ange qaçuv – bizçün murat.
***
Asılda alemniñ başlanğıçı olğanmı?
Allahnıñ bizlerge bergeni tapmaca.
İdrakli adamlar cevabını tapqanmı,
Birisi tapmadı cevabın aslınca.
***
Sen sabadan tur da, qadeñni toldur,
Doğrulıq dünyada olmadı, yoqtur.
Dünyada adalet olğanda qanunda,
Olmaz ediñ sen de sofrada eñ artta.
***
Allah Taalâğa er birimiz tabınamız özünce,
İsteymiz Cennetke kirmege, iç istemeymiz Ceennemge.
Yaradannıñ sırını ögrengen aqıldane bir kimse içün
Ceennem qorqunçsız, Cennetke de iç quvanmaz özünce.
***
İdrakli pek bile: olmaz alemde mücize,
Kök qatları yedimi, sekizmi, davasın etmez.
Alevli feraset ille ki sönecek ise,
Qarınca ya börümi seni yer, iç de farq etmez.
***
Episi bir şu ömür keçecek toqtavsız,
Böylece o keçsin qaarsiz, efkârsız.
Sen olsañ quvançlı, ömüriñ qandırır,
Ağlasañ toqtavsız, ömüriñ de dadsız.
***
Unutacaq oldum üstüme yürgenni,
Digerinen istepsevdalı olmağa.
Lâkin közyaşlarım yuvdular yüzümni,
Fursatnı bermeden digerge baqmağa.
***
Böyle eken başımız yazısı, bu ise
Bedenlerimiz qulu olmağa bizlerge.
İstegini qandırıp olamadı, bilseñ,
Soñsuz alemde doğup yaşağan iç kimse.
***
Quvan! Soñsu. bayram keldi bizçün kene de!
Sofra kümüş ve büllür, şarapnen toldu.
Ay yılbıraydı ve azıp , egildi kökte,
Soñsuz ziyafetlerden sañki toq oldı.
***
Allahım, asılında men tüñüldim faqırlıqtan,
Ümüt ve isteklerniñ olmağanı da bezdirici.
Yañı ayat ber maña er şeyni becergen olsañ.
Belki de, bugünkinden şu bergeniñ olur eyice.
***
Eger qulu olsañ ayvaniy duyğunıñ –
Qartlıqta taşlanğan ev kibi boşarsıñ.
Özüñe sen bir baq ve güzelce tüşün,
Kimsiñ sen, qaydasıñ ve qayerde soñuñ?
***
Üç yüz yıl ömür berilse bile –
Kene soñuna kelir bu ayat.
İster halif ol ya da fuqare,
Eñ soñunda – er keske bir fiyat.
***
Bilesiñmi neçün sabanıñ saarinde
Horaz öz yırını toqtamay tekrarlay?
Bizçün – körsünler, dey kün yarıq küzgüsinde
Daa bir gece keçti özüni duydurmay.
***
Adıñ zil ketse, bu açuv doğura,
Bir yerge barmasañ, şübeler doğura.
Eñ eyisi sençün sakince yaşasañ,
Kimsenen iş körmey, bir özüñ otursañ.
***
Açuv ve qurnazlıq saqlıdır er yerde,
Dost iç de tapılmaz bu yerniñ yüzünde.
Er biri özüni dost kibi kösterir,
Soñunda – hast duşman olğanı bilinir.
***
Seni ne mis, ne de malzeme qurtarmaz,
Dülber de, çirkin de ölümden qurtulmaz.
Künümiz kelgende, qoyarlar qabirge,
Ölüm epimizni tıqar qara yerge.
***
Dülberlikniñ ükümine men ziyade razım
Oña, sözsüz, boyun ege yüregimniñ sazı.
Ondan duyula bahıtnıñ soñsuz yazı,
Seniñ de buña, baq, canıñ ağırmasın.
***
Nurunı uzatsa sabanıñ küneşi,
Qadelerge tolsun şarapnıñ neşesi.
İnsanlar şarapqa: "O, zeerdir", - deyler,
Ama onı içken aqiqatnı söyler.
***
Eger künde yemek içün bir piteñ olsa,
Özüñ içün bir gügüm suv ketirip olsañ,
Olmaycaqqa hatir sayıp, namusı coyup,
Kerekmi iç ayaqastı özüñni qoyup?
***
Men talebem dünyalarnıñbirisinde bugünde,
Emegim ağırca: ocam da talapçan ziyade.
Çallanğanımce yürsemde yanında şegirtlikte,
Ustalarnıñ sırasına keçmedim kene de.
***
Saña sevgimde menden olmaz iç de bir öpke,
Davasını da etmem bilmegennen sevmege.
Çünki sevgi şaraptır, – erler içün ilâc,
Merdligi olmağanğa o, iç olmaz quvanç.
***
Eki çanaq şarap bulsam ketirsem,
Pite, kebap em qoy eti pişirsem,
Sevgilim ile bir çetke çekilsem,
Sultan yemegine beñzer, eger bilseñ.
***
Bu alem – muvaqqat, azır ol ölümge,
Şeylerniñ qurbanı olma sen bu yerde.
Bu yerde tek bir ruh pek yaqın göñülge,
Dünya maiyeti tam aciz şeylerge.
***
Yer asttan başlap, seyyarelergece
Men taptım cevapsırlarğa yetkence.
Tırşavlar qırdım,tüyümlerni çezdim,
Ölüm tüyümin iç çezemedim.
***
Maqtavğa yol berme, seni duymadan yuqlatır,
Başıñnıñ üstüne qılıçın köterir taqdir!
Bellilik pek tatlı, lâkin zeer de azır
Taqdirniñ qolunda baq, olma balğa nazir!
***
Cinayetiñizniñ soñu körünmezler,
Eylik beklemeñ Qıyamet kününde.
Eyilik yapqanlar bağışlansa eger,
Cinayet yapqannı Yaradan yoq eter.
***
Bahşışqa aqqı olğan olmaz onıñ saibi,
Böyle işçün bir şeyni acımaz menim qalbim.
Ceennem azabı barmı, bundan iç şübelenmem,
Olmaycaqnen yan-yanaşa yaşav – şudur Ceennem!
***
Müsür kibi qabarıp yürgenlerni çoq bilem,
Davul kibi boş olup, laf atqanlarnı bilem!
Yadıñ yañrasa eger, süyreklenmege azır,
Ögüñde böyleleri adıñ içün pek nazir.
***
Dünyada aqiqat filis iç atmağan,
Adalet alemdeşorbacı olmağan.
Belleme, sen bunıñçaresin bulursıñ,
Ey, adam, olarnıñpıtağı pıçılğan!