Эр сефер электричкагъа чыкъсам, тена ер къыдырам. Меним чыкъкъан вагонымда ойле ер олмаса, башкъа вагонгъа кечем. Арагъан мевлясыны булур, дегенлери киби, илле бойле тена ер тапам…

Бугунь де ойле яптым. Бир вагондан дигерине кечтим… Ниает, вагоннынъ орталарында истегеним киби ер таптым. Даа догърусы, отургъычта тек бир адам, пенджереге бакъып кете. Онынъ къаршысындаки отургъыч бош. Мен барып анда отурдым. Бу арада пенджереге бакъып кеткен банаки адам назарыны манъа тараф авуштырды. Козълеримиз бир ань олса да, бири-бирине чатышты, башларымызны акъырын къыбырдатып, селямлашкъан киби олдукъ. Онынъ къаверенки терен козьлери манъа таныш киби кельди. Лякин бунъа чокъ эмиет бермедим. О, назарыны кене пенджереге догърултты.

Мен чантамдан даа якъында сатын алгъан китапны чыкъарып, «Махульдюрге бардым. Агълап къайттым» серлева астындаки рахметли Шамилъ агъанынъ юрек нидасыны окъумагъа башладым: «Бир ай эвельси догъмуш коюм Махульдюрни зиярет эттим. Бу меним мукъаддес борджум эди…». Иште, эбедиеттен ер алгъан джумлелернинъ ичине далып башлагъанымда:

- Эфендим, афу этинъиз! – деген сес янъгъырады. – Элинъиздеки китап Шамилъ Алядиннинъ «Сайлама эсерлер»и дегильми?

Мен козьлеримни китаптан алдым. Суальни къаршыда отургъан банаки адам бере эди. Онынъ гурь чатма къашлары тюбюндеки ойчан ве айны заманда мерхаметли козьлерине дикъкъат эттим де:

- Эбет, Шамиль Алядиннинъ китабы! - дедим.

Мен китапны чевирип, онъа джылтыны косьтердим.

- Билесинъизми, мен китаптаки «Махульдюрге бардым. Агълап къайттым…» деген сатырларны эр сефер окъугъанда озюмни къоймагъа ер тапмайым! Юрегим сыкъыла! Себеби, Шамилъ Алядин нидже-нидже эджель дегирменлеринден сагъ чыкъты ве Алланынъ икметиле онъа кене догъмуш коюне бармакъ, догъмуш коюни корьмек насип олды, энъ эсасы догъмуш топрагъында рахметли олды – джыйылды…

Субетдешим, козьлерини бир ань пенджереге тараф чевирди де, сонъра манъа бакъып, фикирини девам этти:

- Я бойле алгъанда, нидже-нидже адамларымыз «Къырымым!», «Коюм!», «Ветаным!» - деп, бу фани дюньяны догъмуш топрагъындан иракъта терк эттилер, козьлери ачыкъ кетти…

Субетдешим сусты. Мен:

- Сиз акъикъатны сёйлейсинъиз! – дедим субетке къолтутаракъ. – Алла Тааля тарафындан Къырымнынъ эвлятларына, яъни бизге даа бир дефа фурсат берильди. Бу иляий фурсаттан файдаланып олунаджакъмы, ёкъса файдаланылып олунмайджакъмы, энди бу тарафы ялынъыз кендимизге – къырымлыларгъа багълы!..

- Эфендим, фикиринъизге юз файыз къошулам! – деди субетдешим. – Амма теэссюф ки, бунынъ маиетине даа барып чыкъкъанымыз ёкъ! Языкъ! Ашыкъмасакъ гъафлетте къала билирик. Вакъыт тез кече. Даа тюневин мында вазиет бам–башкъа эди…

Шимди субетдешим иле берабер экимиз де бир кереден пенджереге чевирильдик. Вагонымыз тоннель ичинден кетмекте.

Субетдешиме бакътым. Мен онынъ, толып-ташкъан юрегини текаранчыкъ олса да, бошатмакъ истегенини анъладым, фикирини больмемеге тырыштым. Бир къач саниеден сонъра о, фикирлерини бир ерге топласа керек, девам этти:

- Даа демичик сёйлегеним киби, бинълерле семетдешлеримизни – къырымлыларны Къырымдан узакъларда асретлик эджели алып кетти. Мен ойле битмез-тюкенмез фаджиаларнынъ шааты олам! Хайыр, ялынъыз менимми, аджеба!.. О фаджиаларны насыл унутырсынъ! Я бабамнынъ сонъки нефесини насыл унутайым?!

Субетдешим бойле деди де, текрар сусты. Сонъ деди:

- Эфендим, мусааденъизле, Шамилъ Алядиннинъ «Махульдюрге бардым. Агълап къайттым» икяесине акс – седа оларакъ сизге бир икяе тарифлейим!

- Сёйленъиз эфендим, меракъле динълерим!

Сёзлерим субетдешимнинъ къальбине уйды, гъалиба, онынъ арнаутларны анъдыргъан ачыкъ чересинде мемнюниетлик, миннетдарлыкъ къыгъылчымы янып сёнди. Сонъра о кечмишке далды.

- …Затен, бабам, рахметли, чокъ сагълам тендюрюст инсан олып, кейфи къачкъан вакъытлары пек аз ола эди. Амма беля корюнип кельмей дегенлери киби, корюнмей келип чыкъкъан дерт бабамны бир тамам юварлатты. Бабам хаста чокъ ятмады, эджель тез алып кетти. Бабам иле булунгъан сонъки геджеси козьлерим огюнден кетмей.

Мен о вакъытлары шеэрде – Ташкентте чалышам. Бабам исе, Ташкенттен сексен – юз километр месафеде яшай, агъам иле берабер. Эр кунь иштен сонъ хаста яткъан бабама келем ве саба танъда автобускъа минип, ишке етишип барам. Экимлернинъ тевсиелери иле бабам эвде ята. Агъам иле невбетчилик япамыз.

Бабам о куню меним босагъадан ичери киргенимни корип къуванды. Бабам иле селямлаштым, элини опьтим, ал-хатир сорадым…

Гедженинъ дер маали, эр кес юкъуда. Биз исе, бабам иле экимиз не акътадыр къонушамыз. Сонъра бекленильмеген бир вазиетте бабам деди: «Огълум, аву шыгъыры сёйле да! Сенден буны сонъки кере риджа этейим. Башха сорамам!» - деди. Мен бабамнынъ фикирине итираз этерек дедим: «Баба, не ичюн ойле дейсинъ! Мен санъа бу шиирни юз кере, бинь кере даа сёйлерим!..»

Бабамнынъ нурлу юзюнде тебессюм ойнагъан киби олды. Бабам «Алла разы олсун!» - деди де, сонъ: «Давран! Сёйле, огълум!» - деп къошты. «Баш устюнде баба», деп, догъмушым тарафындан язылгъан «Гельдим» адлы поэманы бир башындан башлап ве айны заманда бир нокътагъа тикилип сёйледим:

Дейджегим, эсернинъ сонъуна чыкъып, «Эшкъынъыза!» - дие бабама бакътым… Эйат! Бабамнынъ ачыкъ къалгъан козьлериндеки козьяшлар одадаки чыракънынъ ярыгъындан йылым-йылым парылдамакъталар. Бабамнынъ юреги артыкъ токътагъан эди…

Бу фаджиадан сонъ арадан куньлер, айлар, йыллар кечти. Амма бабамнынъ йылым-йылым парылдап тургъан ильки ве сонъки козьяшлары але даа козьлерим огюнде. О козьяшлар юрегимде бир тююм олып, мени эр вакъыт чекиштирип кельди. Бу девир ичерсинде эр сене бир чарелер булып, бабамнынъ догъмуш коюни зиярет этип турдым. Ве, ниает, якъынларда мен баба-деде Юртуна къайттым. Артымдан контейнерим де келип чыкъты. Андаки эшьяларны догъмуш топракъ узерине тюшюрдим. Эшьялар арасында бабамнынъ тюслери де бар. Оларны чокъ мукъайытлыкъле ерли-ерине къойдым…

Бутюн кунъ чапкъалап ёрулсам керек, бабамнынъ тюсю иле берабер Ветанымнынъ багърында татлы юкъугъа кеткенимни дуймай къалгъаным.

Не къадар вакъыт юкълагъанымны бильмейим, гедженинъ бир маалинде уяндым. Юкъу серсемиле озюмни Ташкентте сандым. Бир къач дакъкъа хаялымдан сонъки куньлер келип кечтилер. «Я сен Къырымдасынъ да! – дедим озь-озюме. – Сен энди эр вакъыттаки киби татилинъ биткен сонъра, кене Ташкентке къайтып кетмейджекъсинъ! Сен Къырымгъа энди темелли кельдинъ!..»

Мен бойле эфсаневий хаяллар алгъышында яткъан еримден къалкътым, бала-чагъаны уянтмамакъ макъсады иле мукъайытлыкъле адымлар атып, къаранлыкъ одадан азбаргъа чыкътым. Дюльбер Къырымнынъ дюльбер Айы озь шавлесини чевре-четке ойле сачмакъта эди ки, шимди бутюн этрафтаки Къырым дагълары корюнмекте! Кокте исе, Къырым йылдызлары йылым -йылым парылдамакъталар! Бу эфсаневий манзараны сейир этерек, козьлерим къаршысына кене бабамнынъ йылым-йылым парылдагъан козьяшлары кельди. Юрегим толып-ташты. Йыллар девамында эп ирилешип баргъан окюнч тююми, элем тююми, ниает, чезильди – янардагъ киби фышкъырды.

Эвдекилерни уянтмамакъ ичюн эвден бираз узакълаштым да, окюр-окюр агъладым, Ветанымнынъ багърына козьяшларымны тёктим. Бу козьяшлар окюнч козьяшларымы, элем козьяшларымы, къуванч козьяшларымы?! – озюм де бильмей эдим. Манъа ойле кельди ки, гуя шимди чевре-четимдеки дагълар ве джеми небадатлар, коктеки Ай ве йылдызлар… – бутюн бу дюльберлик мен иле берабер окюр-окюр агъламакъталар… Сонъ… Сонъ танъ атмагъа башлады. Бу Къырым Танъы эди! Бу Ветан Танъы эди! Меним ичюн бу янъы бир иляий Танъ эди!..

Субетдешим бу ерде токътады. О, еринден турды. Себеби электричка энди мензильге етип кельди.

- Эфендим, сизинъ вакъытынъызны алгъаным ичюн афу этинъиз! Шимди мен башкъа электричкъагъа авушмакъ кереким. Сагълыкъ иле къалынъыз, - деди ве элини узатты.

Биз бири-биримизнинъ эллеримизни сыкъкъан арада:

- Таныш олайыкъ, меним адым Осман! – дедим.

- Мен исе, Сеитбаттал! – деди субетдешим.

- Субетинъиз ичюн тешеккюр! Иляий Танъ сизге бахт-сеадет кетирсин, Сеитбаттал эфендим!

- Джумлемизге – бутюн къырымлыларгъа бахыт-сеадет кетирсин!

Амин, ЯРАББИ!

Козьлеримиз бири-бирине чатышты. О козьлерде окюнч, элем козъяшлардан къалгъан излерни корьмемек, дуймамакъ мумкюн дегиль эди. Алла бильсин, бу излер не вакъыт силинеджек…

Сеитбаттал эфенди алель-аджеле вагоннынъ къапусына тараф адымлады. Мен исе, але даа элимде тутып тургъан Шамиль Алядиннинъ «Сайлама эсерлер»ини чантама къойдым да еримден къалкъып, ёлума реван олдым.