Er sefer elektriçkağa çıqsam, tena yer qıdıram. Menim çıqqan vagonımda öyle yer olmasa, başqa vagonğa keçem. Arağan mevlâsını bulur, degenleri kibi, ille böyle tena yer tapam…

Bugün de öyle yaptım. Bir vagondan digerine keçtim… Niayet, vagonnıñ ortalarında istegenim kibi yer taptım. Daa doğrusı, oturğıçta tek bir adam, pencerege baqıp kete. Onıñ qarşısındaki oturğıç boş. Men barıp anda oturdım. Bu arada pencerege baqıp ketken banaki adam nazarını maña taraf avuştırdı. Kozlerimiz bir an olsa da, biri-birine çatıştı, başlarımıznı aqırın qıbırdatıp, selâmlaşqan kibi olduq. Onıñ qaverenki teren közleri maña tanış kibi keldi. Lâkin buña çoq emiyet bermedim. O, nazarını kene pencerege doğrulttı.

Men çantamdan daa yaqında satın alğan kitapnı çıqarıp, "Mahuldürge bardım. Ağlap qayttım" serleva astındaki rahmetli Şamil ağanıñ yürek nidasını oqumağa başladım: "Bir ay evelsi doğmuş köyüm Mahuldürni ziyaret ettim. Bu menim muqaddes borcum edi…". İşte, ebediyetten yer alğan cümlelerniñ içine dalıp başlağanımda:

- Efendim, afu etiñiz! – degen ses yañğıradı. – Eliñizdeki kitap Şamil Alâdinniñ "Saylama eserler"i degilmi?

Men közlerimni kitaptan aldım. Sualni qarşıda oturğan banaki adam bere edi. Onıñ gür çatma qaşları tübündeki oyçan ve aynı zamanda merhametli közlerine diqqat ettim de:

- Ebet, Şamil Alâdinniñ kitabı! - dedim.

Men kitapnı çevirip, oña cıltını kösterdim.

- Bilesiñizmi, men kitaptaki "Mahuldürge bardım. Ağlap qayttım…" degen satırlarnı er sefer oquğanda özümni qoymağa yer tapmayım! Yüregim sıqıla! Sebebi, Şamil Alâdin nice-nice ecel degirmenlerinden sağ çıqtı ve Allanıñ ikmetile oña kene doğmuş köyüne barmaq, doğmuş köyüni körmek nasip oldı, eñ esası doğmuş toprağında rahmetli oldı – cıyıldı…

Subetdeşim, közlerini bir an pencerege taraf çevirdi de, soñra maña baqıp, fikirini devam etti:

- Ya böyle alğanda, nice-nice adamlarımız "Qırımım!", "Köyüm!", "Vetanım!" - dep, bu fani dünyanı doğmuş toprağından iraqta terk ettiler, közleri açıq ketti…

Subetdeşim sustı. Men:

- Siz aqiqatnı söyleysiñiz! – dedim subetke qoltutaraq. – Alla Taalâ tarafından Qırımnıñ evlâtlarına, yani bizge daa bir defa fursat berildi. Bu ilâiy fursattan faydalanıp olunacaqmı, yoqsa faydalanılıp olunmaycaqmı, endi bu tarafı yalıñız kendimizge – qırımlılarğa bağlı!..

- Efendim, fikiriñizge yüz fayız qoşulam! – dedi subetdeşim. – Amma teessüf ki, bunıñ maiyetine daa barıp çıqqanımız yoq! Yazıq! Aşıqmasaq ğaflette qala bilirik. Vaqıt tez keçe. Daa tünevin mında vaziyet bam–başqa edi…

Şimdi subetdeşim ile beraber ekimiz de bir kereden pencerege çevirildik. Vagonımız tonnel içinden ketmekte.

Subetdeşime baqtım. Men onıñ, tolıp-taşqan yüregini tekarançıq olsa da, boşatmaq istegenini añladım, fikirini bölmemege tırıştım. Bir qaç saniyeden soñra o, fikirlerini bir yerge toplasa kerek, devam etti:

- Daa demiçik söylegenim kibi, biñlerle semetdeşlerimizni – qırımlılarnı Qırımdan uzaqlarda asretlik eceli alıp ketti. Men öyle bitmez-tükenmez facialarnıñ şaatı olam! Hayır, yalıñız menimmi, aceba!.. O facialarnı nasıl unutırsıñ! Ya babamnıñ soñki nefesini nasıl unutayım?!

Subetdeşim böyle dedi de, tekrar sustı. Soñ dedi:

- Efendim, musaadeñizle, Şamil Alâdinniñ "Mahuldürge bardım. Ağlap qayttım" ikâyesine aks – seda olaraq sizge bir ikâye tarifleyim!

- Söyleñiz efendim, meraqle diñlerim!

Sözlerim subetdeşimniñ qalbine uydı, ğaliba, onıñ arnautlarnı añdırğan açıq çeresinde memnüniyetlik, minnetdarlıq qığılçımı yanıp söndi. Soñra o keçmişke daldı.

- …Zaten, babam, rahmetli, çoq sağlam tendürüst insan olıp, keyfi qaçqan vaqıtları pek az ola edi. Amma belâ körünip kelmey degenleri kibi, körünmey kelip çıqqan dert babamnı bir tamam yuvarlattı. Babam hasta çoq yatmadı, ecel tez alıp ketti. Babam ile bulunğan soñki gecesi közlerim ögünden ketmey.

Men o vaqıtları şeerde – Taşkentte çalışam. Babam ise, Taşkentten seksen – yüz kilometr mesafede yaşay, ağam ile beraber. Er kün işten soñ hasta yatqan babama kelem ve saba tañda avtobusqa minip, işke yetişip baram. Ekimlerniñ tevsiyeleri ile babam evde yata. Ağam ile nevbetçilik yapamız.

Babam o künü menim bosağadan içeri kirgenimni körip quvandı. Babam ile selâmlaştım, elini öptim, al-hatir soradım…

Geceniñ der maali, er kes yuquda. Biz ise, babam ile ekimiz ne aqtadır qonuşamız. Soñra beklenilmegen bir vaziyette babam dedi: "Oğlum, avu şığırı söyle da! Senden bunı soñki kere rica eteyim. Başha soramam!" - dedi. Men babamnıñ fikirine itiraz eterek dedim: "Baba, ne içün öyle deysiñ! Men saña bu şiirni yüz kere, bin kere daa söylerim!.."

Babamnıñ nurlu yüzünde tebessüm oynağan kibi oldı. Babam "Alla razı olsun!" - dedi de, soñ: "Davran! Söyle, oğlum!" - dep qoştı. "Baş üstünde baba", dep, doğmuşım tarafından yazılğan "Geldim" adlı poemanı bir başından başlap ve aynı zamanda bir noqtağa tikilip söyledim:

Deycegim, eserniñ soñuna çıqıp, "Eşqıñıza!" - diye babama baqtım… Eyat! Babamnıñ açıq qalğan közlerindeki közyaşlar odadaki çıraqnıñ yarığından yılım-yılım parıldamaqtalar. Babamnıñ yüregi artıq toqtağan edi…

Bu faciadan soñ aradan künler, aylar, yıllar keçti. Amma babamnıñ yılım-yılım parıldap turğan ilki ve soñki közyaşları ale daa közlerim ögünde. O közyaşlar yüregimde bir tüyüm olıp, meni er vaqıt çekiştirip keldi. Bu devir içersinde er sene bir çareler bulıp, babamnıñ doğmuş köyüni ziyaret etip turdım. Ve, niayet, yaqınlarda men baba-dede Yurtuna qayttım. Artımdan konteynerim de kelip çıqtı. Andaki eşyalarnı doğmuş topraq üzerine tüşürdim. Eşyalar arasında babamnıñ tüsleri de bar. Olarnı çoq muqayıtlıqle yerli-yerine qoydım…

Bütün kuñ çapqalap yorulsam kerek, babamnıñ tüsü ile beraber Vetanımnıñ bağrında tatlı yuquğa ketkenimni duymay qalğanım.

Ne qadar vaqıt yuqlağanımnı bilmeyim, geceniñ bir maalinde uyandım. Yuqu sersemile özümni Taşkentte sandım. Bir qaç daqqa hayalımdan soñki künler kelip keçtiler. "Ya sen Qırımdasıñ da! – dedim öz-özüme. – Sen endi er vaqıttaki kibi tatiliñ bitken soñra, kene Taşkentke qaytıp ketmeyceqsiñ! Sen Qırımğa endi temelli keldiñ!.."

Men böyle efsaneviy hayallar alğışında yatqan yerimden qalqtım, bala-çağanı uyantmamaq maqsadı ile muqayıtlıqle adımlar atıp, qaranlıq odadan azbarğa çıqtım. Dülber Qırımnıñ dülber Ayı öz şavlesini çevre-çetke öyle saçmaqta edi ki, şimdi bütün etraftaki Qırım dağları körünmekte! Kökte ise, Qırım yıldızları yılım -yılım parıldamaqtalar! Bu efsaneviy manzaranı seyir eterek, közlerim qarşısına kene babamnıñ yılım-yılım parıldağan közyaşları keldi. Yüregim tolıp-taştı. Yıllar devamında ep irileşip barğan ökünç tüyümi, elem tüyümi, niayet, çezildi – yanardağ kibi fışqırdı.

Evdekilerni uyantmamaq içün evden biraz uzaqlaştım da, ökür-ökür ağladım, Vetanımnıñ bağrına közyaşlarımnı töktim. Bu közyaşlar ökünç közyaşlarımı, elem közyaşlarımı, quvanç közyaşlarımı?! – özüm de bilmey edim. Maña öyle keldi ki, güya şimdi çevre-çetimdeki dağlar ve cemi nebadatlar, kökteki Ay ve yıldızlar… – bütün bu dülberlik men ile beraber ökür-ökür ağlamaqtalar… Soñ… Soñ tañ atmağa başladı. Bu Qırım Tañı edi! Bu Vetan Tañı edi! Menim içün bu yañı bir ilâiy Tañ edi!..

Subetdeşim bu yerde toqtadı. O, yerinden turdı. Sebebi elektriçka endi menzilge yetip keldi.

- Efendim, siziñ vaqıtıñıznı alğanım içün afu etiñiz! Şimdi men başqa elektriçqağa avuşmaq kerekim. Sağlıq ile qalıñız, - dedi ve elini uzattı.

Biz biri-birimizniñ ellerimizni sıqqan arada:

- Tanış olayıq, menim adım Osman! – dedim.

- Men ise, Seitbattal! – dedi subetdeşim.

- Subetiñiz içün teşekkür! İlâiy Tañ sizge baht-seadet ketirsin, Seitbattal efendim!

- Cümlemizge – bütün qırımlılarğa bahıt-seadet ketirsin!

Amin, YARABBİ!

Közlerimiz biri-birine çatıştı. O közlerde ökünç, elem kozyaşlardan qalğan izlerni körmemek, duymamaq mümkün degil edi. Alla bilsin, bu izler ne vaqıt silinecek…

Seitbattal efendi alel-acele vagonnıñ qapusına taraf adımladı. Men ise, ale daa elimde tutıp turğan Şamil Alâdinniñ "Saylama eserler"ini çantama qoydım da yerimden qalqıp, yoluma revan oldım.