Айшечик бугунь биринджи кере балалар багъчасына кетти. Огден озю юрди, арттан къартанасы кельди.

- Тез олайыкъ, битайчыгъым, - деди Айшечик, - кечикип барсакъ экимизге де «эки» ишарети къоярлар…

Айшечик балалар багъчасына биринджи кере кетсе де, багъчанынъ къаерде олгъаныны да, мураббиелернинъ адларыны да энди чокътан биле эди, чюнки багъча балаларынынъ беш – он данеси онынъ азбар достлары эди.

Бугунь Айшечик танъ маалинде юкъусындан абдырап уянды. Тюшюнде балалар багъчасына кечиккенини корьди. Шукюрлер олсун, кечикмеген, чюнки эр кестен эвель уянатургъан чал хораз, Айше козьлерини ачкъан сонъ, кукарекледи ве куместеки бир сюрю тавукъны азбаргъа алып чыкъты.

Айшечик де артыкъ юкълап оламады. Яваштан тёшегинден турып, къартанасындан гизли ымпыс-тымпыс азбаргъа чыкъты. Тавукълар шу саат агъызларыны ачып, онынъ этрафында топландылар: Къу-къу-къу! Къу-къу-къу!..

Айшечик оларгъа бир этек ем септи.

Бакъса, Акъбаш да кумесинден башыны чыкъарды: Ав-ав-ав!..

Акъбаш дер экеч, геджесини къайдалардадыр быралкъыланып кечирген сары мышыкълары да пейда олду: Мияв! Мияв!..

Айванларны ашатып-ичирген арада, Айшечикнинъ акъылына къокъласы тюшти. О да бир беля! Уянгъандыр, тёшегинден тургъандыр, кимсин нелер япкъандыр. Уф, аман, эв иши асла битеми я.

Айшечик софагъа кирип, сет устюндеки къокъласыны тенбиледи:

- Юкъла сабийим. Чокъ юкъласанъ – чокъ осерсинъ, мен къадар балабан бир къызчыкъ олурсынъ, детсатгъа барырсынъ…

Айшечик беш яшында олса да, къартанасындан дюнья къадар шей огренди: ятса – геджелер хайыр, турса – сабалар хайыр; софрагъа отурса – бисмилля, софрадан турса – кисенизе бинъ берекет, мусафир кельсе – хош кельдинъиз, эвге буюрынъыз, кетселер – огъурлы ёллар олсун, кене келинъиз, тиземе, алама, эмджеме, дайыма селям денъиз…

Айшечик къокъласыны тенбилеп, онъа айнени йырлагъан арада, софагъа къартанасы келип кирди.

- Вай, бебийим сен энди турдынъмы? Даа эрте де?

- Эрте тургъаннынъ къысмети артыкъ, - деди Айшечик къартанысыны такълид этип. – Иш адамлары эрте туралар.

- Я сенинъ насыл ишинъ бар?

- Я мен бугунь детсадгъа бараджам да!

Айшечик къартанасынынъ дюнья къуванчы, эльден-ельден сакълап осьтюрген тосунчыгъы ве бирден бир эгленджеси эди. Онынъ киеви ве къызы эр кунь саба ишке кеткенлеринден, олар бутюн кунь берабер ола ве къартанай озюнинъ бильген-биледжегини торнуна огрете эди. Лякин Айшечик буюген сайын къартанайнынъ «оджалыкъ» иши де зорлашты, чюнки торуны къолум-къомшу балаларындан эшиткен янъылыкъларыны эвге кетирип, оны къолайсыз вазиетлерде къалдрып башлады.

- Битайчыгъым, айгъа адам барып къонгъан, - дей Айшечик.

Къартанай бу хаберге чокъ инанакъоймаса да, итираз этмеден разы ола:

- Къонса-къонгъандыр, бебийим.

- Битайчыгъым, сен манъа ай устюндеки оксюз къызчыкъны айткъан эдинъ. О къызчыкъ гугюмини бутюн кунь сувда тутса да, гугюми толмай, деген эдинъ.

- Толмай, бебийим. Эм ахреткедже толмайджакъ.

- Я айгъа къонгъан адам оны не ичюн корьмеди?

- Корьмесе-корьмегендир, бебийим. Ай ба-ла-бан бир шар олса керек.

Къартанай бу лакъырдыдан къачамакъ араса да, Айшечик ардыны узьмей:

- Анда аш да, ава да ёкъ экен, битайчыгъым.

- Олмаса-олмайдыр да, бебийим.

- Айтчы, битайчыгъым, анавы оксюз къызчыкъ ашсыз-авасыз анда насыл яшай?

Я онынъ анда насыл яшагъаныны къартанай къайдан бильсин?..

Бойле бир къач тесадюфтен сонъ къартанай Айшечик ичюн «эв мектеби» биткенини анълады ве истер-истемез онынъ балалар багъчасына кетмесине разылыкъ берди. Берди амма, шу саат юреги алевленип янды: дерсинъ юрегине бензин сепип, серник черттилер. Онынъ ичюн тюневин акъшам къартанай пек мушкюль юкълади. Сабасына исе о да тюш корип уянды: мегер Айшечикни балалар багъчасына алмагъанлар! «Аллагъа шукюр, хайыргъадыр, - деп къуванды къартанай, бельки керчектен де алмазлар». Лякин козьлерини ачып бакъса не корьсин, бу мааллерде тёшегинде пыш-пыш юкълагъан торуны энди азбарда доланмакъта…

Къартанайнен Айшечик къокъланы ташлап, сабалыкъ софра донаткъан арада, софада ананен баба пейда олдулар.

- Саба шерифлеринъиз хайырлы олсун! – деди оларгъа Айшечик. – Софрагъа буюрынъыз! Лимонлы чай, къатмер янтыкъ, бирер стакан измирли хошаф…

- Радио башлады, - деп кульди анасы.

Ниает, Айшечикни ёлгъа азырлап башладылар. Бабасы кийсетти – анасы чыкъарды, анасы кийсеткенини – бабасы бегенмеди. Олар кеткен сонъ исе къартанай Айшечикни баштан-аякъ союндырып, оны озюнджесине кийиндирди. Элине де бир сепетчик туттурды.

-Ач олсанъ ашарсынъ.

- Вай битайчыгъым…

- Вайылдама, бебийим, ёлгъа чыкъсан-ёллукъ ал, дегенлер. Анда ашлары кимсин не заман пишер…

…Ёл ортасындан ашыкъып кеткен анавы сепетли къызчыкъны коресизми? Айшечиктир о! Башы устюнде башы къадар банты бар. Бантлы башыны тим-тикине котерген де, солдатлар киби тарс-тарс адымлай. Къопая иште. Къопайса да ери бар, чюнки о бугунь балалар багъчасына кете!

Онынъ артындан къартанасы джёртаймакъта. О да къопая. Мерданесине, дюньяда бир данесине къопая. Айтчынъыз бойле торун даа кимде бар?!

Айшечик, кет-кете балабан бир ешиль къапы огюне келип токъталды.

- Кельдик битайчыгъым! – деди о.

- Кельген олсакъ, юр азбаргъа кирейик. Сени мураббиеге озь къолумнен береджем.

- Раатсызланма, битайчыгъым, оларгъа мен озюмни озюм беририм.

Корьдинъми сен оны озю береджек экен! Валлаи, бу земане балалары пек худжур олдулар. Амма къартанай озюнинъ кенджесини, Айшечикнинъ анасыны, биринджи кере балалар багъчасына озгъарып кельгенде къызчыгъы, «истемейим, эвге къайтам», деп окюр-окюр агълап къалгъан эди. Бусы десенъ, санки бу ерде догъуп оськен.

Чаресизликте къалгъан къартанай яман козьлерге къаршы бир назар дуасы окъуп, оны учь кере торунынынъ бетине шуфледи.

- Сени Аллагъа эманет этем, бебийим, - деп, мазун-мазун кери бурулды.

Айшечик де кедерленди.

- Битайчыгъым, бир озюнъ эвге къайтмагъа ёл тапарсынъмы?

- Тапарым, бебийим…

Азбаргъа кирген Айшечикни бир сюрю бала сес-шаматанен къоралап алды. Онъа тыныш алдырмадан салынджакъларны, карусельни, агъыздан сув фышкъыргъан бем-беяз лейлекни косьтердилер. Лейлек дер экеч, оны оюнджакълар одасына алып бардылар. Андаки къокълалардан бири тыпкъы Айшечикнинъ сет устюндеки «бебийи» эди. «Бакъ сен бу ярамазгъа, - деп тюшюнди о, - артыма такъылып тап мында чапып кельген».

Аштан сонъ балалар уфачыкъ бир залда топланып озьлери киби уфачыкъ скемлелерге отурдылар. Оларнынъ огюне сары сачлы Нина Васильевна чыкъты.

- Бугунь шиир окъуйджакъмыз, - деди о. - Энъ яхшы окъугъанлар бу шиирлерни майыс байрамы сабалыгъында айтаджакълар. Анда ана-бабаларынъыз да оладжакъ. Къана, ким башлайджакъ?

Балалар зий-чув олуп эллерини котердилер.

- Зина, ортагъа сен чыкъ!

Мураббиенинъ янына тос-томалакъ бир къызчыкъ барды. Айше, не ичюндир бильмем, оны къартанасы пиширетургъан къалакъайгъа ошатты. Мына бу «къалакъайчыкъ» «Баарь кельди!» деп илян этти де, сонъ къушлар киби чивильдеп, къозулар киби мемелеп, бакъалар киби вакъылдап, эллерини джайып, ошлу бир шиир окъуды.

Балалар пек мемнюн къалдылар. Эписи эльчырпты. Затен эр кеске эльчырпмакъ мында адет экен. Тутулып къалгъанларгъа да эльчырптылар.

Энди Айшечик де чыдап оламады.

- Мен де окъуйджам, - деп аякъкъа турды.

-Мында кель, Айшечка, - деди Нина Васильевна. - Сен не окъуйджанъ?

- Мен «Къульвелла» окъуйджам.

Мураббие шашып къалды, чюнки бойле шейни даа ич бир вакъыт эшитмеген эди. Айшечик де «Къульвелла»ны бильмеген мураббиеге шашты.

- Башлайыммы?

-Башла, - деди мураббие.

Айшечик окъуды. Эм макъамнен окъуды:

Балалар чым-чырт олуп динъледилер. Олар оны инглиздже я да франсызджа шиир окъуй белледилер. Оныъ ичюн де Айшечик «Къульвелла»сыны битиргенинен, оны энъ янъгъыравукъ эльчырпмаларынен къаршылап алдылар.

Мураббие индемеди. Балаларнынъ сусмасыны бекледи. Сонъ:

- Айшечка, бу «шиирни» санъа ким огретти? - деп сорады.

- Битайым, огретти. О даа чокъ шиирлер биле…

Айшечикнинъ балалар багъчасындаки биринджи куню пек тез кечти. Санарсынъ, козь ачып-юмгъандже акъшам олду.

Къартанасы энди ярым саттен берли оны къапы огюнде беклей эди.

- Битайчыгъым! – деп сарылды онъа Айшечик.

- Вай, бебийим, сени беклей-беклей бир олдум… Не исе, Аллагъа шукур, сагъ-селямет экенсинъ… Я сепетчигинъни не ичюн ачмадынъ? Тюф-тюф, кимси насыл ачыкъкъандырсынъ.

Айшечик токълугъыны бильдирип, бир къач кере зорнен кекирди. Сонъ джебинден бир конфет чыкъарып, къартанасына узатты:

- Ал, битайчыгъым, пек чокъ бердилер, битирип оламадым…

Олар къол тутушып къайттылар, чюнки бири-бирини пек сагъынгъан эдилер.

- Битайчыгъым, мен бугунь шиир окъудым! Бутюн балалар эльчырптылар. Нина Васильевна да бегенди.

- Шиир?.. Я ойле дегенинъде не экен?

- Эзберден айтылгъан шей.

- А-а, - деди къартанай бир шейлер хатырлап. – Я эзберден айтылгъан шейни санъа ким огретти, бебийим?

- Сиз огреткен эдинъиз, битайчыгъым.

- Мен?! Шиир чарпсын мени. Ойле шейни мен къайдан билейим.

-Унуткъансынъ, битайчыгъым. Я «Къульвелла?»

Къартанай абдырагъан киби олду.

- «Къульвеалла?» Сен анда «къульвеалла» окъудынъмы? Вай, бебийим…

Къартанай «вай бебийим» десе де, бундан сонъ ич бир шей айтмады. Эвге баргъан сонъ да агъызыны ачмады. Кимгедир куськен, дарылгъан киби олды.

Аджеба бу муляйим табиатлы къартанайчыкъ кимге дарылгъан экен!..