Ветанымнынъ хош аэнки...



Энвер Озенбашлы
Къырымларнынъ шахсий адларына бир назар


КЪЫРЫМЛАРНЫНЪ ШАХСИЙ АДЛАРЫ

Къырымларнынъ земаневий адларында (энъ эвеля сойадларында) халкъымызнынъ ве тилимизнинъ узун-узадие ве муреккеп тарихы сакъланылмакътадыр.

Къырымларнынъ шахсий адлары пейда олувы джеэттен бир къач къатламларгъа айырмакъ мумкюн:

- Къадимий заманлардан къалма адлар;

- Фарси тиллерден кирген адлар;

- Ислям дини вастасынен кирген адлар;

- 1917-нджи сенесинден сонъ кирген адлар;

- 1991-инджи сенесинден сонъ кирген адлар.

Къырымларнынъ къадимий адлары фарс ве ислям адларынен бирликте асырлар бою яшап кельдилер ве базылары бугунь де кениш суретте къулланылалар, меселя: Арслан, Багъыш, Болат, Бектемир, Яшар, Беядер, Тогъай, Атиля, Айдын, Темиркъая; Сюндюс, Тотай…

Тилимизде къадимий ве орта асырларда Къырымда яшагъан греклернинъ адларыны да расткетирмек мумкюн: Анит, Арис, Фейе, Майе...

Милядийден сонъ биринджи бинъ йылда Къырымда ве Къырым янларындаки чёллерде фарс тилли къабилелер (сарматлар, аланлар...) яшамакъта эдилер. Олар халкъымыз арасында къарышып кетти ве нетиджеде тилимизге, шу джумледен хас исимлерге, белли дереджеде тесир этти. Шу замандан къалма ве бираз кеччерек, фарс эдебиятынынъ тесири алтында, тилимизге кирген шахсий адлардан шуларны косьтермеге мумкюн: Дилявер, Сервер, Шаин, Сердар, Ребер, Первер, Диляра, Гульнар, Гулизар, Нияр, Пакизе, Шадие, Ферузе, Заде...

Халкъымыз ислям динини къабул эткен сонъ арап адлары, биринджи невбетте динге даир адлар, кениш суретте даркъалмагъа башладылар. Ислям дини вастасынен кирген шахсий адларны бир къач группагъа айырмакъ мумкюн:

а) Аллагъа, Мухаммед Пейгъамберге ве имамларгъа багъышлангъан адлар: Абдураман, Абдульваап, Абдульджемиль, Абдуреим, Абдульмеджит; Мухаммед, Неби, Ресуль, Мустафа, Реуф, Мамут, Эмин, Мемет, Амет; Али, Садыкъ, Меди, Къасым, Асан, Риза...

б) еудий-христиан алемининъ пейгъамберлерине багъышлангъан адлар: Эдем, Эюп, Ибраим, Иса, Юсуф, Сулейман, Якъуб, Ильяс, Зекерья, Исмаиль, Идрис, Муса...

в) мусульман такъвимининъ айларына коре къоюлгъан адлар:

Эреджеп, Рамазан, Муарем, Шабан, Ашыр, Сефер...

г) арап тилининъ джыныс сёзлеринден пейда олгъан шахсий адлар энъ буюк группаны тешкиль эте: Эшреф, Энвер, Экрем, Вели, Эмир, Ариф, Эдип, Азам, Ваджип, Мидат, Таир, Сабри, Исмет, Макъсуд; Заир, Къадыр, Къуддус, Ведут, Басыр, Рушди, Недим, Музафер, Назим, Нури, Селим; Сафие, Шефикъа, Фикрие, Зера, Зекие, Мелия, Земине, Зоре, Мелек, Махбубе, Шемсие, Шемсинур, Халиде, Урие, Ресмие, Мусемма...

Тилимизге кирген арап адларынынъ бойле хусусиетлерини къайд этмеге мумкюн: халкъымыз кирилл графикасыны къабул эткенде (1938с.) h арифи тюшип къалды ве адларны Аhмет ерине Амет, Абдураhман ерине Абдураман, Мелиhа ерине Мелия язмагъа ве айтмагъа башладылар. Экинджи хусусиети: муреккеп арап адлары тилимизге чокъусы къыскъартылгъан шекильде къабул этильдилер. Меселя: Абдульазиз ерине Аблязиз, Абдульhамид ерине Аблямит, Абдулла ерине Абла ве иляхре.

1917-нджи сенесинден сонъ тилимизге кирген шахсий адларны да бир къач группагъа айырмакъ мумкюн:

а) четэль, эсасен Гъарп Авропа халкъларынынъ адлары: Эмиль, Эрнест, Эрвин, Артур, Роллан, Вильям, Дарвин; Эльвира, Эльмира, Сусанна, Лилианна, Клара, Элеонора, Элиза, Эвелина, Индира, Венера, Диана;

б) рус тилинден кирген адлар, чокъусы къарышыкъ къоранталарда расткелелер: Вадим, Владимир, Юрий, Леонид, Светлана, Зоя, Тамилла, Людмила, Эльвина, Алла;

в) В.И.Ленин ве К.Маркс шерефине къоюлгъан адлар, меселя: Ленур, Ленмар, Марлен, Марклен, Вилор; Ленуре (Ленура), Ленияр, Лензие, Ленуза;

г) Дигер халкъларнынъ адлары: Арсен, Алишер, Автандил, Сурен; Наргиза, Дильбар...

1991 сенеси Совет девлети дагъылгъан сонъ, диний джемиетлер мейдангъа кельмеге башлады, джамилер ачылды. Ислям динини кутькен базы ватандашлырымыз озь эвлятларына аньаневий адларымыз ерине арап шеклиндеки адларны къоймагъа башладылар. Бойлеликнен Эмине ерине Амина, Айше ерине Айша, Абкъадыр ерине Абдукъадыр, Абселям ерине Абдусалам киби адлар даркъады.

Халкъымызда эдждатларнынъ, чокъусы къартбаба ве къартанасынынъ, ольген догъмушларынынъ, урьметли адамларнынъ адларыны къоймакъ адети кениш суретте даркъалгъан. Бунынъле берабер балаларны тарихий шахслар, белли джемаат эрбаплары ве миллий къараманларымызнынъ шерефине адландыралар: Алим (Алим Азамат огълу шерефине), Сейдамет (таракъташлы Сеит огълу Сейдамет шерефине), Арзы (эфсаневий мисхорлы Арзы къыз шерефине), Исмаиль (Исмаиль Гаспралы шерефине), Бекир (Бекир Чобан-заде шерефине), Алиме (Алиме Абденнанова шерефине), Аметхан (Аметхан Султан шерефине).

Озь балаларына ад къойгъанда базы ана-бабалар, балаларыны бир арифнен башлангъан адларнен адландырмагъа тырышалар. Меселя: Айше, Асие, Алие; Шефикъа, Шазие, Шакир; Сайме, Сайде, Сание ве иляхре.

Баланынъ ады онынъ агъа-аптелерининъ, яхуд ана-бабасынынъ адларынен уймасы ве баш къысымы, яки сонъу къафиелешмеси де чокъ козьде тутула. Бу адет де халкъымыз арасында яшап кельмекте ве янъы догъгъан балагъа ад къоюлгъанда буюк тесир этмекте. Огълан балаларнынъ адлары чокъусы агъаларынынъ адларынен къафиелешелер. Меселя: Амет - Мемет, Энвер - Сервер, Али-Вели, Рустем - Руслан, Айдер - Эскендер, Билял - Джелял, Насыр – Басыр, Айяр – Сейяр – Тайяр, Дилявер - Синавер, Рефат - Решат, Эльдар - Эльвис, Мамут – Марлен, Осман – Лёман - Сулейман, Таир - Заир...

Къызларньнъ адлары чокъусы аптелерининъ адларынен къафиелешелер. Меселя: Пакизе - Левизе - Афизе - Нефизе; Гуляра - Диляра - Нияра; Гульнар - Сафинар; Урие - Сабрие - Нурие - Сурие; Хание - Шание - Ление; Эмине - Земине; Алиме - Селиме, Усние - Зение.

Эгизлер ичюн эксериетле аньаневий адлар къулланылгъаныны коремиз. Эгиз огъланларны адет узьре Асан - Усеин, Амет - Мемет, Сулейман - Смаиль деп адландыралар. Эгиз къызларны Айше - Фатма, Фатма - Зоре, Хатидже - Халиде, Эмине - Эсма, деп адландыралар. Эгер де эгизлер огъланнен къыз олса, адларыны Дилявер - Диляра, Рефикъ - Рефикъа, Наиль - Найле, Асан - Фатма къоялар.

Къырымтатар тилинде чокъусы шахсий адларнынъ чифт формалары бар. Оларнынъ бир къысмы арап ве фарс тиллеринден азыр шекильде алынса, дигер бир къысмы къырым тилинде пейда олды.

Къадын адлары эр киши адларына - е ве - а аффикслери къошулувы вастасынен мейдангъа кельдилер:

Усни - Усние, Эмин - Эмине, Али - Алие, Сабри - Сабрие, Ремзи - Ремзие, Феми - Фемие, Зеки - Зекие, Зени - Зение, Февзи - Февзие, Ленур – Ленуре (Ленура), Леннар - Леннара, Эдип - Эдибе.

Тилимизде мустакъиль адлар ерине къулланылгъан бир къач охшатув-кучюльтюв шекиллери де бар, меселя: Мемет ерине Мемиш, Ибраим ерине Ибриш, Умие ерине Умуш, Уркъие ерине Уркъуш.

Къырым антропонимиясы бу куньге къадар аз огренильген бир саадыр. Шахсий адлар, сойадлар ве лагъапларнынъ талиль этилюви эм тилимиз, эм медениетимиз, эм тарихымыз ичюн гъает муимдир. Бойле теткъикъатлар халкъымыз акъкъында янъы, меракълы малюматлар бермекте. Мисаль ичюн: XIX асырнынъ экинджи ярысында къулланыл-гъан антропонимлерни талиль этсек, бугуньде-бугунь сыкъ расткельген Айдер, Сервер, Энвер, Сейран, Нариман, Рефат, Сафинар, Зарема киби адларны тапмакъ къыйын.

Айны заманда XIX асырда мот олгъан ве кениш даркъагъан, эксериетле асыл къырым – тюрк олгъан бир сыра адларнынъ чокъсу бугунь ишлетильмегенини коремиз.

Бойле муреккеп адларны бир къач группагъа айырмагъа мумкюн:

- Ша (яни шах) сёзю вастасынен япылгъан адлар: Сеферша, Темирша, Муратша, Селимша, Батырша, Бахтыша, Менълиша, Мемедша, Ниетша, Абдиша, Эмирша, Демирша, Къутлуша, Джиенша, Велиша, Умерша, Арсланша, Адильша, Девлетша, Абильша, Къатырша, Булатша, Мердимша, Шахтемир, Шахмурат…

- Джан сёзю вастасынен япылгъан адлар: Джанмамбет, Джантемир, Джанджигит, Джангъазы, Велиджан, Арифджан, Алимджан…

- Бай сёзю вастасынен япылгъан адлар: Байборю, Байкиши, Байчора, Баймурза, Баймамбет, Нурлыбай…

- Гъазы сёзю вастасынен япылгъан адлар: Сефергъазы, Меметгъазы, Менгъазы, Мевлютгъазы, Гъазыборю, Суингъазы, Амангъазы, Темиргъазы, Имамгъазы, Джумагъазы, Джангъазы, Къуртгъазы …

- Борю (бор) сёзю вастасынен япылгъан адлар: Борамет, Бормамбет, Борсеит, Ислямборю, Байборю, Борюакъай, Менълиборю, Къуртборю…

- Акъай сёзю вастасынен япылгъан адлар: Аджыакъай, Эракъай, Феракъай, Къуртакъай, Борюакъай, Сейдакъай, Чоракъай, Нуракъай…

- Бек сёзю вастасынен япылгъан адлар: Арсланбек, Эмирбек, Бавбек, Алибек, Темирбек, Джанбек, Умербек, Бекташ, Бекбулат, Бекмурза, Бектемир…

- Ырс (ирс) сёзю вастасынен япылгъан адлар: Ирсакъай, Ирсмамбет, Ирсали…

- Нур сёзю вастасынен япылгъан адлар: Нурмамбет, Нурали, Нурлыбай, Нурай, Нуракъай, Нурлан, Нурамет…

- Темир сёзю вастасынен япылгъан адлар: Темирболат, Темиргъазы, Бектемир, Темирбек, Къантемир, Темирша, Къурттемир…

- Менъли (мен, бен) сёзю вастасынен япылгъан адлар: Менгъазы, Менълиарслан, Менълиборю, Менълиша, Бенълиша, Бенъсеит...

Бундан гъайры XIX асырда къулланылгъан, шимдики заманда исе расткельмеген шахсий адлар аз дегиль. Меселя, эркек адларындан: Мурсель, Мурас, Къая, Медет, Авакъ, Омурзакъ, Алп, Чомай, Джавкъайтар, Боран, Тулей, Чора, Шиту, Бора, Боракъай… Къадын адларындан: Кенджегуль, Мета, Пати, Джумагуль, Эльше... киби адларны бугунь расткетирмек къыйын.



КЪЫРЫМЛАРНЫНЪ СОЙАДЛАРЫ ВЕ ЛАГЪАПЛАРЫ АКЪКЪЫНДА

Къырымларнынъ земаневий сойадлары пейда олувы джеэттен бир къач группагъа айырмакъ мумкюн:

1. Этнонимлерни, яни халкъ я да къабиле адларыны косьтерген сойадлар: Татар, Черкез, Тюрк, Арап, Казаков, Кумуков, Гуд, Найманов, Нагаев, Босна, Гурджи, Арнаут, Дангалах, Булгъар...

Айны шу группада генонимлер, яни урув адларыны косьтерген сойадлар айры бир къысымны тешкиль этелер. Булар: Чагъар, Къурти, Дадой, Катай, Баим, Чурлу, Джетере, Куба, Катаман, Кайко, Чагъан, Читак, Данда, Бараш, Пани, Кираджи, Драгон, Дудак, Томакъ, Кийик, Поска, Катаман, Языджы, Балич, Маштах, Харабибер, Фукала, Кафадар, Харахады, Таку, Паши, Какура, Каната, Бибиш, Патель ве дигер сойадлардыр.

2. Догъгъан ернен багълы олгъан сойадлар. Олар шеэр ве койлернинъ адларына -лы, -ли, -ский, -ская киби аффикслер къошулувы нетиджесинде япылалар.

Меселя: Акъчокъракълы, Керменчикли, Эскиюртлы, Албатлы, Озенбашлы, Арпатлы, Мангъытлы, Бешевли, Гаспринский, Кабачинский, Вейратский, Ширинский, Мансурский, Джамбайский, Меситский, Байрашевский, Джаминский, Кантуганский, Аяртханский, Эдилерский, Аргинский, Яшлавский, Аирчинская, Тайганская ве башкъалары.

3. Эски ичтимаий-сиясий анъламлар эсасында пейда олгъан сойадлар: Мурахас, Мырза, Эфенди, Месчан, Градовой, Онбашев, Консул, Къадыев, Бай, Устабашы, Сеймен, Чауш, Галава, Каймакан, Молла, Аджи, Афуз, Мазин, Софу, Мутевелли, Дервиш, Сохтаев…

4. Адамнынъ тышкъы корюнишини, яхуд ички хусусиетлерини, табиатыны бильдирген лагъаплардан пейда олгъан сойадлар.

Меселя: Чалбаш, Къара, Сары, Сокъуров, Сагъыр, Чолакъ, Коссе, Шаталакъ, Таслакъ, Чандыр, Кокгозь, Кафадар, Къашкъа, Къаракъурсаков, Чийгоз, Чиркин, Таз, Бодур, Харачых, Топалов, Топуз, Кёр, Чубар, Камбур, Алтыпармакъ, Къаракъаш, Къарабаш, Къаракозь, Акъсакъов, Сакъат, Чалыкъ, Яланджы, Юваш…

5. Тюрлю зенаатларны бильдирген сойадлар: Демирджи, Пенирджи, Ашчы, Бербер, Кийизджи, Мыхчы, Бешикчи, Хутуджы, Машаджы, Дагъджы, Дюльгер, Арабаджы, Авджы, Балыкъчы, Пычахчы, Къатранджы, Налбандов, Налджы, Дерменджи, Алтынджы, Комюрджи, Кильджи, Сюннетчи, Сувджы, Трупчы, Согъанджы, Къалпакъчы, Махсумаджы, Гемиджи, Куркчи, Фурунджы, Давулджы, Дареджи, Зурнаджы, Кеманеджи, Джамджы, Бакъкъал, Къалайджы, Тавухчы, Къуюмджы, Сипирткиджи, Молочников, Ламповщиков, Тютюнджи, Фесчи, Хаттат, Чарыкъчы, Чапчакъчы, Танаджы, Хаваджы, Хыярджы, Терликчи, Элекчи, Шапчы, Туварчы, Чобан, Адаманов, Токмеджи, Чиленгир, Чомах, Ташчы, Балджы, Хуртчы, Хаведжи, Оджа ве башкъалары.

6. Шахсий адлар эсасында пейда олгъан сойдларны бир къач къысымгъа айырмакъ мумкюн:

а) факъат шахсий ад, базыда шахсий ад ве “огълу” яхуд “къызы” сёзюнен япылгъан къырым миллий шекилиндеки сойадлар: Недим, Мамут, Сейдамет, Ибриш, Шабан, Фахри, Абдулгазиз, Селями, Муса, Мурат, Хаяли, Ибраим-къызы, Асан-къызы, Къурт-огълу, Вели-огълу…;

б) шахсий адларгъа -ов (-ова), -ев (-ева) аффикслер къошулувы вастасынен япылгъан рус шекилиндеки сойадлар: Бекиров, Османов, Алиев, Джемилев, Сеттарова, Къуртсеитова, Салиева, Велиева…;

в) - заде - звлят сёзю вастасынен фарс шекилиндеки сойадлар, базы алларда оларнынъ биринджи къысмы шахсий ад дегиль де, лагъап олабилир: Шемьи-заде, Чобан-заде, Эмир-заде, Лятиф-заде, Къутуп-заде, Къадри-заде…;

г) - ич аффикси вастасынен япылгъан сойадлар: Халилич, Халич, Хапчич, Велич, Балич, Комич, Кашич, Касич…

д) - ко украин аффикси вастасынен япылгъан сойадлар: Усенко, Пинько…

Земаневий сойадларымызны талиль эткенде корюне ки, чёль тарафта яшагъан къырымларнынъ сойадлары Ялы боюнда яшагъан къырымларнынъ сойадларындан бираз фаркълыдыр.

Чёль тарафта муреккеп сойадлар зиядедже расткеле (Менбариев, Бекмамбетов, Фетислямов, Бораметов, Шейхалиев, Аджыасанов, Сеитджелилов, Джантемиров, Ирсмамбетов, Къуртсеитов, Кельмамбетов). Ялы бою тарафта сойадлар чокъусы лагъаплардан пейда олып, къыскъа ве янъгъыравукъ олалар: Чачи, Тороз, Поска, Эгиз, Кума, Оказ, Падай, Чубар, Чки, Драгон, Грал, Куку, Дук, Юрдам, Чашлы, Гуту, Ирих, Маву, Сары, Маштах, Бозах, Диттан, Чакир, Чырчыр, Кмыр, Аджы, Сиври…

* * *

Бу лугъаткъа шимди къулланылгъан ве Къырым тарихына эм де эдебиятына даир менбаларда расткельген шахсий адлар кирсетильди.

Эгер исимнинъ чифт формасы олса, о сызыкътан сонъ бериле, меселя: Адиль – Адиле, Сабри – Сабрие. Эгер чифт формасы олмаса, исим янында джынысны бильдирген ишарет къоюла, меселя: Осман э., Пакизе къ. Эгер исим эм эркеклерде, эм де къадынларда ишлетильсе, ишарет къоюлмай, меселя: Инает, Сеадет, Урьмет.

Исим манасынынъ изааты эм къырым, эм де рус тиллеринде бериле. Изаатнынъ огюнде шу ад къайсы бир тильде пейда олгъаныны косьтерген ишарет къоюла, меселя: а. - арап, ф.- фарс, къ.т. къадимий тюрк ве иляхре.

Табиий ки, лугъат тамлылыкъкъа талап этмей. Муэллиф лугъатнынъ мукеммеллешювине догърултылгъан бутюн тенкъидий фикирлер ве теклифлерни миннетдарлыкънен кьабул этмеге азырдыр.

ЭДЕБИЯТ:
  1. Акчокраклы О. Старо-Крымские надписи. Симферополь, 1929.
  2. Асанин И. Адалет куреши сафларында. Том I,II,III. А. 2002-2006
  3. Асанов Ш. А., Крымскотатарско-русский словарь, Киев, 1988
  4. Баранов Х. К. Арабско-русский словарь. М. 1970.
  5. Баскаков Н.А. Русские фамилии тюркского происхождения, М.1980.
  6. Бахчисарайский музей. Путеводитель. Симферополь, 1972.
  7. Брокгауз Ф. А., Ефрон И. А. Энциклопедический словарь, СПБ., 1903.
  8. БСЭ, т. 35, М, 1937.
  9. Bursali M. T. Kirim muelifleri, Ankara, 1990.
  10. Библии Стокгольм, 1988.
  11. Гайворонский А. Созвездие Гераев. С. – Доля. 2003.
  12. Гафуров А. Рассказы об именах. Душанбе, 1968.
  13. Гафуров А. Имя и история. Москва, 1987.
  14. Гордлевский В. К личной ономастике у османцев: Избранные произведения. т. IV.
  15. М. 1968.
  16. Древнетюркский словарь. Л. 1969.
  17. Дрон И. В., Курогло С.С. Современная гагаузская топонимия и антропонимия.
  18. Кишинев, 1989.
  19. Дубровин Н. Присоединение Крыма к России т.I.II.III.IV. СПБ, 1885-1890.
  20. Civelek M. Kinayli F. Cagdas iaimler sozlugu. Istanbu,l 1997
  21. Кононов А. Н. Библиографический словарь отечественных тюркологов (дооктябрьский период). М., 1989.
  22. Коран М. 1963.
  23. Магазаник Д. А. Турецко-русский словарь М. 1945.
  24. Мустафаева Э. М., Щербинин В. Г. Русско-турецкий словарь. М. 1972.
  25. Ozdemir O. Turk kadin ve erkek isimlerinin manasi. Konya. 1959
  26. Озенбашлы Э. Къырымтатар адлары. Крымскотатарские имена. А. – Таврия 1992.
  27. Ozenbasli E. Qirim muacirleri (1860-1862) А. 2007
  28. Ономастика Кавказа. Махачкала, 1976.
  29. Ономастика Средней Азии т. I. М. 1978., т. II. Фрунзе, 1980.
  30. Ономастика Востока М. 1980.
  31. Петровский Н. А. Словарь Русских личных имен. М. 1980.
  32. Podhorodecki L. Chanat Krymski. Warszawa. 1987.
  33. Садыков З. А. Личные имена в азербайджанском языке. Автореферат канд. диссерт. Баку, 1975.
  34. Сатаров Г. Ф. Татар исемнэре сузлеге. Казань, 1981.
  35. Справочник личных имен народов РСФСР М.1979.
  36. Суперанская А. В. Суслова А. В. Современные русские фамилии. М. 1981.
  37. Суслова А. В. Суперанская А. В. О русских именах. Л. 1978.
  38. Ulkusal M. Kirim turk-tatarlari. Istanbul. 1980.
  39. Шемьи-заде Э. Омюр ве яратыджылыкъ. Ташкент. 1974.


Къырымларнынъ лагъаплары ве сойадлары

къыскъа джедвели


Буюк-Озенбаш кою

Каталах, Бадиня, Тинти, Данник, Халмух, Мадай, Лахат, Хырхыр, Авке, Паста, Каляк, Тапор, Качан, Ялпах, Джиляй, Ёртмаз, Айгъыр, Джоюх, Курчи, Аппах, Чанка, Салламбаш, Бугъа, Кабак, Таз, Хушахсыз. Гемиджи, Селями, Чобан, Патоф, Чалбаш, Чуплах, Ачыхкокрек, Катай, Кильджи, Устюпу, Чуфуль, Такал, Беди, Дюрогуль, Байбут, Янъы, Тюрк, Афьён, Пани,Капуль, Ягълы хайыш, Териджи, Бейтю, Пампуль, Файтон, Чиркин, Хашхыр, Дере, Черкес, Хазах, Базирьян, Эгерджи, Мырзабек, Хычыравух, Кадыев, Байм, Малдыз, Захар, Шахман, Дереджи, Давулджы, Кырчыт, Чамурлу, Тыртыр, Тавухбаш, Казак, Чёпреджи, Аджы Прали, Джылтыр, Бозах, Бубо, Мыхчы, Дагъджы, Алтынджы, Синдикат, Набок, Чалых, Аджы, Гыджыр, Мышых, Чомахчы, Ёгъуртчы, Бараш, Дюльгер, Софу, Галбаз, Данда, Гудля, Шиля, Галава, Сары, Демирджи, Хутуджы, Хуртчы, Каракочан, Япамах, Какауч, Чубух, Хырсыз, Пыска, Гыдай, Устабашы, Приш, Партатур, Аталых, Ташчы, Шалы, Джин, Яймаджы, Хочуджы, Чаган, Сирке, Оксюз, Камбур, Джирых, Мейдаш, Хурти, Хыбырчых, Кара, Тёре, Топал, Узун, Хааратавух, Татар, Шурли, Хасапчы, Сторлоп, Мазин, Деллял, Дадо, Шошум, Хатип, Имам, Керр, Бербер, Шефталиджи, Фурунджы, Читай, Томалах, Алеш, Шнайдер, Машаджы, Одаман, Моллаш, Томар, Саатчы, Бычхыджы, Картакай, Джырмыр, Такой, Кумуш, Танаджы, Тюлюли, Томпур, Айсу, Дервиш…


Шума кою

Гадан, Мачис, Дангалах, Саллабаш, Бука, Дайси, Чатлакъ, Таз, Улла, Матах, Чорабатыр, Галя, Альчик, Поверна...

Къутлакъ кою

Маштах, Чола, Харабахы, Харабибер,Бозах, Буджур, Джанай, Чешмебаш, Чауш, Харатай, Хумсар, Хасап, Кебал, Аджибибер, Нарик, Деликянах, Дервиш, Саха, Таймаз, Бешир, Панич, Эминедю, Питов, Чая, Хыйма, Корюк, Чубар, Ушахай, Хуюджи, Талгъыр, Харатут, Хозах, Сары, Почём, Пешком, Чотра, Сойтар, Танкуль, Кемалат, Тишсиз, Отар, Чолах,Чобан, Шейх, Бузавджы, Косе, Кийизджи,Галава, Оджачи, Касара, Яных, Налбанд, Диттах...


Корбек кою

Асанта, Арабаджы, Анчили, Айгъырджы, Ашыкъ, Айторе, Айва юткъан, Борали, Бабий, Бомаз, Балич, Байдыр, Гайта, Гилат, Годеле, Галава, Гыджыр, Гурт, Гурдюм, Грал, Гуд, Бедава, Бербер, Балабан аякъ, Борсукъ, Бу-джур, Лячин, Дагъджы, Дуп, Дункабаш, Домбий, Далеч, Джанай, Джан Гирей, Дядян, Дяндян,Ёртмаз, Жырдан, Зомпатакъ, Зевай, Индже баджакъ, Йылкъыджы, Йыртыкъ козь, Дрий, Джапеш бурун, Дели, Долайман, Табан, Какач, Къойбакъ, Каталак, Кестан, Кобук, Къарабаш, Къор, Катаман, Къурда, Кокем, Къандаш, Косе, Караджолы, Къалпа, Комуркозь, Къалгъай, Кокий, Къуба, Кимик, Къашкъа баш, Кийизчи, Къыйыш аякъ, Кутра, Къалав, Манкъа, Оказ, Онбашлы, Оппан, Одинка, Озен, Одаман, Парлакъ козь, Пори, Пинка, Партий, Падош, Посалякъ, Пастин, Парпали, Патлакъ козь, Панджал, Патель козь, Пли козь, Тапан, Томелий, Такий, Таймаз, Теке, Тюпчик, Тархан, Трасин, Топуз, Тузлы кебап, Тары, Тавшан мыйыкъ, Тазе къыйма, Сыйман, Сулеш, Судукъ, Сахощ, Селе, Урчукъ, Улум, Хутух, Хораз, Хатме, Хамахор, Хуба, Чомах, Чостор, Чакала, Чалкозь, Чийкозь,Чикъы, Чилка, Чарыхагъыз, Чалбаш, Чапир, Чулма, Чолпан, Чамурлы, Чебеджи, Чомез, Чомача аякъ, Шыйыкъ, Шемдан, Шумалы, Шекербаш, Эгиз, Эфрем, Юзбаш, Яныкъ…


Хапысхор кою

Дамсыз, Яланджы, Сабалай, Карашай, Хараджезннем, Граф, Согъанджы, Хатыбаш, Сычан, Мезарлых, Чибин, Стамбул, Туварчи, Амли, Кийик, Чолах, Драгон, Попеска, Павло, Кашка, Тороз, Поска, Чипче, Сычанбурун, Харахалиль, Карай, Хаарабаджах, Чырчыр, Турна, Япях, Асене, Сефля, Чандрей, Карта, Чубар, Туварчы, Боджек…


Фотисала кою

Чкон, Чамчай, Аджем, Ягъджы, Коклуз, Булгъар, Къарлы, Даниль, Панти бурун, Гъоргъор, Лапша, Мангъуш…


Стиля коюнде 1930 сенелери яшагъанларнынъ джедвели:

Шапшал Эмирамет, Харахурсах Тейфух, Чора Сеитбекир, Ташкоть Сейдамет, Каракуш Мустафа, Перёд Сеитмемет, Кандан Джафер, Фаджих Мамут, Аджы Ресуль, Тёпе Эмирасан, Курка Исмаил, Узун Али, Таз Абла, Фиштля Сеитумер, Чобан Сулейман, Атаман Сейдали, Сагъыр Тейфух, Кара Сеитумер, Чутай Асан, Чёмеш Сеитхалиль, Песе Сюндюс, Сюннетчи Сеитбекир, Уман Сеитосман, Касни Сеитбекир, Кочан Сейдали, Бибичал Сейтабла, Кури Сеитджелиль, Гини Сулейман, Чювелек Асан, Хувушлы Яхуп, Чикоф Абдураман, Мещан Сеитджемиль, Ревком (Копек) Мустафа, Хошпармах Сеитасан, Фырчыбаш Сейдамет (сачлары къувурчыкъ олгъаны ичюн), Чюль Абибулла, Гаджал Азиме, Конфе Энвер, Джантых Асан, Балбек Рамазан, Борю Бекир, Хабоз Асан, Камбур Мустафа, Кармак Рустем, Тасыр Сейдамет, Лакоф Мустафа, Шаниш Сеитосман, Кашка Асан, Тарлых Сеитибрам, Парпаях Азиз, Файтфут Сеитабла, Табансыз Сеитибрам (пармакъ уджунда юргени ичюн), Дере Азиз (дере башында отургъан), Ходжа Сеитумер, Манах Эмирасан, Атя Мустафа, Чанъджы Эмирсали (мектепте чанъ къакъар эди), Чийкозь Яхуп (козьлери ешиль), Данда Мустафа, Чал Сеитасан (козьлерни ачыкъ ешиль тюсте олгъаны ичюн), Чёллю Рамазан (чёльден кельген), Таран Асан, Тишсиз Сеитбекир, Джырых Бекир (козю яралангъан эди), Ялама Усеин, Чакорт Эмирсале, Гыдай Асан, Базиргян Осман, Чутай Хуртсеит, Кайкол Осман, Юфхахулах Абла (индже къулакълы эди), Тутух Абдураим (тутулып лаф эте эди), Кушульчук Али (кушуль – сычавул), Каракаш Сеитхалиль, Кыбыр Хуртсеит, Узун Къадыр, Мефа Сеитумер (макътанчакъ демек), Дука Сеитабла, Табах Сеитджелиль, Хуроз Осман, Карош Сейдамет, Панти Смаиль, Джарты Сейдамет, Сырлы Сеитосман (козьлери чешит тюсте олгъан), Раим Осман.


Шелен коюнде 1930 сенелери яшагъанларнынъ джедвели:

Джами майлеси:

Тильчи (Тильки) оджа, Кани Рамазан, Абильхадырлар, Дерман Абдулла, Хаведжи Умер, Ошум Ме-джит, Джами Джелял Ахмет, Гина Белял, Мерьем Джелин (Гелин), Обебе Мейгин, Эдие Рамазан.

Ашагъы майле:

Торлах Хурт Халил, Алиуста Халмух Меджит, Аджы Оксюз Аблязиз, Хуртосман Мустафа, Тыхыз Абдулла, Поти Ибраим, Абильвап Айше, Буджур Умер (немселер тайфасынен алып аттылар), Борамет Муждаба, Алчах Мемет, Молла Абчерим, Джендже (Гендже) Абдулла, Хараосман Абдулла, Чолах Мустафа, Ака Абдулла, Хазах Осман, Чырыхлы Абдулла, Абджелял агъа, Хуртосман деде, Чуфут Али Исмаил, Топал Сеттар, Корук (макътанчакъ манасында) Муждаба, Ганджар Рамазан, Чангал (багъырыкълы манасында) Асан, Торлах Мустафа.

Арман майлеси:

Тикиджи Абдураман, Чипчебох Ибраим, Джуван Исмаил, Арабаджи Исмаил, Гагасан Асан, Тартай Халиль, Чёр (Кёр) Меджит, Конак Ахмет, Селим Ахмет, Чобан Меджит, Алладеде Мустафа, Пытырды (чох лаф эткен) Смаиль, Ортах Рамазан, Ислям Насрулла, Али Чобан, Джореме Усеин, Даи Меджит, Бадья Хуртумер, Аджи Амит.

Орта майле:

Избач Умер, Хоштырнах (аягъынынъ тырнакълары хошулгъан) Меджит, Мамут Мустафа, Чот Тотай, Нана Мемет, Сары Алиме абла, Татапита Маммет, Пьянса Сумаиль, Халиль агъанынъ Ибраими, Кладовщик Исмаил, Фараз Абдулла, Садла Мустафа, Тикиджи Амет, Чортахай (йыртых гезе эди) Абдураман, Муртаза Чобан, Ардна Гульсюм абла, Алтын Эмине заде, Молла Аппаз, Камитет Усеин.