Vetanimnin hoş aenki...



⇦ qaytmaq




Üsein Şamil Toqtarğazınıñ

nazmiyetinden nümüneler

"MİLLETÇİLERGE…"


Aldıñızda sattıñız bu milleti,

Angiñiz bay oldu, altın toldu dost?!

Siz de biz kibi çekersiz zilleti,

Pek bilemiz sizde aqça "net", ya "yest".

Ey, yalancılar, nedirki illeti –

İtdi fitneñiz bu halqı alt ve üst!



1905 s.



O NEDİR?


Bundan soñ onsız ayat olmaycaq,

Onıñ ile açılan gül solmaycaq,

O olan yerde zuluma yer qalmaycaq.

O oquvdır ki, çocuqlarnıñ malıdır.

O ilimdir ki, insannıñ kemalıdır.



Nerde olsa onıñ iledir saadet,

Er şeyde vardır oña riayet,

Onsız millet mau olacaqdır niayet,

O oquvdır ki, çocuqlarnıñ malıdır,

O ilimdir ki, insannıñ kemalıdır.



Dünya onıñ elinde miner, dolanır.

Cümle halqnı gendi elinde qullanır,

Onsız adam nereye varsa horlanır,

O oquvdır ki, çocuqlarnıñ malıdır,

O ilimdir ki, insannıñ kemalıdır.



Odır bizim raat olmamıza sebep,

Çalışırsaq onı bize virir mektep,

Ondan eyi olmaz iç bir başqa mektep.

O oquvdır ki, çocuqlarnıñ malıdır,

O ilimdir ki, insannıñ kemalıdır.



1909 s.



KÜNEŞ


Nedir halqı bu dünyada yaşatan,

Çölleri, bağ-bağçaları quşatan,

Yaraşdırıp da uçmağa oşatan?

Gönülleri pamuq kibi yumşatan?

Küneşdir o, sıcaqtır, ziyadır o!

Canlara ruh, ruhlara uyadır o!



1909 s.



DÜNYADA NE VAR?


Dünyada çoq allar var.

Egri-doğru allar var.

Açlar ile beraber –

Keçinişi bollar var…



Kimi çeker enine,

Kimi çeker boyuna.

Bazı kendi dinine,

Bazı cenk meydanına.

Episiniñ meramı şu:

Sen qazan vir, yesin o.



Kimi kiyer altın tac,

Kimi bir pula muhtac.

İş viren toq, işçi aç,

Bulmadı bunca ekim –

İşbu derde bir ilâc!



1909 s.



KEL KÜREŞKE!


Zurna çala, davul ura.

Kel küreşke, ey, yigit!

Bu bütünley başqa küreş,

Ayaqlarıñ pek pekit.



Dünya degen – yer meydanı,

Küreş çoqdan başladı.

Eski ömür – qart küreşçi,

Bizni yıqıb taşladı.



Böyle ketse, o qart obur

Epimizni yıqacaq.

Tizge alıp, aylandırıp,

Qara yere tıqacaq.



Usulını añlamasañ,

Tutar-tutmaz şıpırır.

Ağızı açıq, cail halqnı

Yer yüzünden sipirir.



Merametsiz, eski ömür

O er kesni ağlata.

Bu dünyada küreş nedir,

Halqqa onı añlata.



Eski usulnen, biz ömürnen

İç küreşip olmamız.

Eger bunı añlamasaq

Biz bir vaqıt oñmamız.



O cüldeni mekteplerden

Çıqqan pelvan alacaq.

Bu qart ömür, tek o zaman

Bizge teslim olacaq.



1909 s.



QARANLIQ


Aqşam olsa bir qaranlıq basayur,

Zan iderseñ, o alemi asayur.

Tutmaq isterseñ ilişmez eliñe,

Toplamış seni, nerede pusayır?!



Ne fena duşmandır ki o er gece, –

Çekdirir er halqqa küneş doğğance.

Öyle bir qorqu verir göñüllere,

O qolay çıqmaz yürekden ölgence.



Ket, Gimalay dağlarına, yer ara!

Ket, Ğubi illerine, yuzi qara!!

Barsa, bir hırsız saña qullıq ider,

Al beraber, ket, qazan çinden para!



* * *



Sen, çekil halqnıñ arasından, çekil!

Cümlesi bozuldı qorquñdan, çekil!

İsteseñ yarıqqda da biz yuqlarız!

Verdigiñ yuqu kerekmey! Degiliz muhtac!



Uyan, halqım, uyan, közüñni aç!!

Qaranlıq, yuquña lânet seniñ, em özüñe!

Bahtiyarız biz aydınlıq, em küçli ziya.

Yarıq, em bahtiyar olur bu dünya.



1910 s.



ZARLANUV


Men qartlıq iç sevmeyim, yaşlıq meni begenmey,

Milletke qol-ayaqlıyım, amma o da iç bilmey…



Özbaşıma qalam yoldva, bir iş kelmey elimden,

Ağlayım, aytam alımnı, kimse añlamay tilimden.



Kökke uçacağım kele, kök menden uzaq qaça,

Yer de meni yutmaq istey, yılanday ağızın aça.



Ürke yutılmaqtan canım, yaşamaq isteyim men,

Duşman olsa canıma halq, vallai dostıyım men!



Şaştım artıq, bilmeyim men, maña nişlemek kerek?

Pek aylana başım, billâ, titrey içimde yürek.



Közlerime perde ola türlü şeyler, avalar,

Közüm ile köramayım kimler meni saralar?!



Yumsam eger közlerimni, içim yanmaqtan küye.

Açsam bir çoq osallıqlar tap bebegime tiye.



Böyle çeke qulaqlarım, burnım dünyanıñ zorın,

Tapmay göñlüm iç bir yerde turmağa raat orın.



Çölge çıqsam tek başıma, ağlanam ölenlere,

Aylanam tav kenarların, yaslanam çerenlere.



Duyğularımnı toplayım, kökke, yerge baqınam.

Er şeyde bir hoşlıq körem, deyim: –niçün sıqınam?!



İşte tavlar, işte göller, biri-birine baqışa,

İşte suvlar yerden çıqa, er bir yaqqa aqışa…



İşte küneş iç qızğanmay sıcaq – yarıqlar saça,

İşte quşlar toplanalar, qorqmayıp uça-uça.



1913 s.



YAZMAM ARTIQ


Yazmam artıq, bezdim endi yazmadan!

Ne yazarsam, yazdığım yerde qalır!



Böyle yazı yazmadan ne farq olur –

Gendiñ içün qışda mezar qazmadan?!



Matbua yoq tab* ideyim deri sem,

Bulunsa da, oquyan varmı acep?!



Mollalardır bu yanıqlarğa sebep!

Kör olayım, aqlarını yer isem!



Halq cail qaldıqça olar semirir.

Halqnıñ eti, süyegini kemirir!!



Bir cemaat bilse aldanmaz qolay

Bilmese qurban ola, elbet şulay!!



1913 s.



BİR DAĞA HITABIM


Millionlprle yıl sağsıñ,

Ğam añlamaz bir dağsıñ!

Ey, Çatır**, sen bizlere

Gül-bağçasıñ, bir bağsıñ.



1913 s.

_____________________________________

*Tab ideyim – bastırıp çıqarayım

**Çatır – Çatır Dağ (Qırımda eñ yüksek, eñ dülber dağlardan biri)