Ветанымнынъ хош аэнки...



⇦ къайтмакъ




Усеин Шамиль Токътаргъазынынъ

назмиетинден нумюнелер

«МИЛЛЕТЧИЛЕРГЕ…»


Алдынъызда саттынъыз бу миллети,

Ангинъиз бай олду, алтын толду дост?!

Сиз де биз киби чекерсиз зиллети,

Пек билемиз сизде акъча «нет», я «есть».

Эй, яланджылар, недирки иллети –

Итди фитненъиз бу халкъы алт ве усть!



1905 с.



О НЕДИР?


Бундан сонъ онсыз аят олмайджакъ,

Онынъ иле ачылан гуль солмайджакъ,

О олан ерде зулума ер къалмайджакъ.

О окъувдыр ки, чоджукъларнынъ малыдыр.

О илимдир ки, инсаннынъ кемалыдыр.



Нерде олса онынъ иледир саадет,

Эр шейде вардыр онъа риает,

Онсыз миллет мау оладжакъдыр ниает,

О окъувдыр ки, чоджукъларнынъ малыдыр,

О илимдир ки, инсаннынъ кемалыдыр.



Дюнья онынъ элинде минер, доланыр.

Джумле халкъны генди элинде къулланыр,

Онсыз адам нерее варса хорланыр,

О окъувдыр ки, чоджукъларнынъ малыдыр,

О илимдир ки, инсаннынъ кемалыдыр.



Одыр бизим раат олмамыза себеп,

Чалышырсакъ оны бизе вирир мектеп,

Ондан эйи олмаз ич бир башкъа мектеп.

О окъувдыр ки, чоджукъларнынъ малыдыр,

О илимдир ки, инсаннынъ кемалыдыр.



1909 с.



КУНЕШ


Недир халкъы бу дюньяда яшатан,

Чёллери, багъ-багъчалары къушатан,

Ярашдырып да учмагъа ошатан?

Гонюллери памукъ киби юмшатан?

Кунешдир о, сыджакътыр, зиядыр о!

Джанлара рух, рухлара уядыр о!



1909 с.



ДЮНЬЯДА НЕ ВАР?


Дюньяда чокъ аллар вар.

Эгри-догъру аллар вар.

Ачлар иле берабер –

Кечиниши боллар вар…



Кими чекер энине,

Кими чекер боюна.

Базы кенди динине,

Базы дженк мейданына.

Эписининъ мерамы шу:

Сен къазан вир, есин о.



Кими киер алтын тадж,

Кими бир пула мухтадж.

Иш вирен токъ, ишчи ач,

Булмады бунджа эким –

Ишбу дерде бир илядж!



1909 с.



КЕЛЬ КУРЕШКЕ!


Зурна чала, давул ура.

Кель курешке, эй, йигит!

Бу бутюнлей башкъа куреш,

Аякъларынъ пек пекит.



Дюнья деген – ер мейданы,

Куреш чокъдан башлады.

Эски омюр – къарт курешчи,

Бизни йыкъыб ташлады.



Бойле кетсе, о къарт обур

Эпимизни йыкъаджакъ.

Тизге алып, айландырып,

Къара ере тыкъаджакъ.



Усулыны анъламасанъ,

Тутар-тутмаз шыпырыр.

Агъызы ачыкъ, джаиль халкъны

Ер юзюнден сипирир.



Мераметсиз, эски омюр

О эр кесни агълата.

Бу дюньяда куреш недир,

Халкъкъа оны анълата.



Эски усулнен, биз омюрнен

Ич курешип олмамыз.

Эгер буны анъламасакъ

Биз бир вакъыт онъмамыз.



О джульдени мектеплерден

Чыкъкъан пельван аладжакъ.

Бу къарт омюр, тек о заман

Бизге теслим оладжакъ.



1909 с.



КЪАРАНЛЫКЪ


Акъшам олса бир къаранлыкъ басаюр,

Зан идерсенъ, о алеми асаюр.

Тутмакъ истерсенъ илишмез элинъе,

Топламыш сени, нереде пусайыр?!



Не фена душмандыр ки о эр гедже, –

Чекдирир эр халкъкъа кунеш догъгъандже.

Ойле бир къоркъу верир гонъюллере,

О къолай чыкъмаз юрекден ольгендже.



Кет, Гималай дагъларына, ер ара!

Кет, Гъуби иллерине, юзи къара!!

Барса, бир хырсыз санъа къуллыкъ идер,

Ал берабер, кет, къазан чинден пара!



* * *



Сен, чекиль халкънынъ арасындан, чекиль!

Джюмлеси бозулды къоркъунъдан, чекиль!

Истесенъ ярыкъкъда да биз юкъларыз!

Вердигинъ юкъу керекмей! Дегилиз мухтадж!



Уян, халкъым, уян, козюнъни ач!!

Къаранлыкъ, юкъунъа лянет сенинъ, эм озюнъе!

Бахтиярыз биз айдынлыкъ, эм кючли зия.

Ярыкъ, эм бахтияр олур бу дюнья.



1910 с.



ЗАРЛАНУВ


Мен къартлыкъ ич севмейим, яшлыкъ мени бегенмей,

Миллетке къол-аякълыйым, амма о да ич бильмей…



Озьбашыма къалам ёлдва, бир иш кельмей элимден,

Агълайым, айтам алымны, кимсе анъламай тилимден.



Кокке учаджагъым келе, кок менден узакъ къача,

Ер де мени ютмакъ истей, йыландай агъызын ача.



Урке ютылмакътан джаным, яшамакъ истейим мен,

Душман олса джаныма халкъ, валлаи достыйым мен!



Шаштым артыкъ, бильмейим мен, манъа нишлемек керек?

Пек айлана башым, билля, титрей ичимде юрек.



Козьлериме перде ола тюрлю шейлер, авалар,

Козюм иле корамайым кимлер мени саралар?!



Юмсам эгер козьлеримни, ичим янмакътан куе.

Ачсам бир чокъ осаллыкълар тап бебегиме тие.



Бойле чеке къулакъларым, бурным дюньянынъ зорын,

Тапмай гонълюм ич бир ерде турмагъа раат орын.



Чёлге чыкъсам тек башыма, агъланам оленлере,

Айланам тав кенарларын, ясланам черенлере.



Дуйгъуларымны топлайым, кокке, ерге бакъынам.

Эр шейде бир хошлыкъ корем, дейим: –ничюн сыкъынам?!



Иште тавлар, иште голлер, бири-бирине бакъыша,

Иште сувлар ерден чыкъа, эр бир якъкъа акъыша…



Иште кунеш ич къызгъанмай сыджакъ – ярыкълар сача,

Иште къушлар топланалар, къоркъмайып уча-уча.



1913 с.



ЯЗМАМ АРТЫКЪ


Язмам артыкъ, бездим энди язмадан!

Не язарсам, яздыгъым ерде къалыр!



Бойле язы язмадан не фаркъ олур –

Гендинъ ичюн къышда мезар къазмадан?!



Матбуа ёкъ таб* идейим дери сем,

Булунса да, окъуян вармы аджеп?!



Моллалардыр бу яныкъларгъа себеп!

Кёр олайым, акъларыны ер исем!



Халкъ джаиль къалдыкъча олар семирир.

Халкънынъ эти, сюегини кемирир!!



Бир джемаат бильсе алданмаз къолай

Бильмесе къурбан ола, эльбет шулай!!



1913 с.



БИР ДАГЪА ХЫТАБЫМ


Миллионлпрле йыл сагъсынъ,

Гъам анъламаз бир дагъсынъ!

Эй, Чатыр**, сен бизлере

Гуль-багъчасынъ, бир багъсынъ.



1913 с.

_____________________________________

*Таб идейим – бастырып чыкъарайым

**Чатыр – Чатыр Дагъ (Къырымда энъ юксек, энъ дюльбер дагълардан бири)