Ветанымнынъ хош аэнки...



Джемиль Керменчикли

Догъды: 1891 сенеси

Догъгъан ери: Керменчик кою (Къырым)

Эляк олды: 1942 сенеси, январь 22-де (Архангельск, Русие)


Джемиль Керменчиклининъ назмиетинден нумюнелер

Шаирин гонълю (Сесли эсерлер)



Атешин шаир

Джемиль Керменчикли 1891 сенеси Къырымнынъ манзаралы Керменчик коюнде догъды. Бабасы Сеитабла Ибраим ве анасы Авашерфе ханым озь девирининъ окъумышлы, бильгили зиялылары олуп, эвлятларынынъ бешевини де, бильгили ве айны заманда ветанпервер оларакъ тербиеледилер.

Къорантада экинджи бала эсап этильген Джемиль, башлангъыч тасильни ана-бабасы ачкъан кой мектебинде алып, Багъчасарайда энъ метин сайылгъан Абдуалим намында мектепте окъувыны девам этти. Бундан сонъ о, Багъчасарайдаки «Зынджырлы» (Къырым), даа сонъра Истанбул (Тюркие) ве Оренбург (Русие) Медреселеринде окъуды.

Ветанына къайтып кельген сонъ, о башта «Терджюман», «Миллет» газеталары иле ишбирликте булунды. Сонъра бир тамам маариф ишлериле огърашты. О Къырымнынъ чешит ерлеринде – мектеплерде муаллим чалышты.

Джемиль Керменчикли оджалыкъ фаалиетини девам этерек, публицистика жанрында да исрарлыкъ косьтерди. Онынъ, энъ актуаль мевзуларда язылгъан публикациялары бири-дигери артындан матбуат саифелеринден ер алды. Джемиль Керменчикли терен бильгили муаллим эм де кескин публицист олмакъ иле бир сырада о, Къырымнынъ акъикъатта атешин шаири сыфатында да, мешур бир шахс оларакъ беллидир.

Шаирнинъ джумерт къалеми астындан чыкъкъан «Атым», «Эски мектеплер», «Учурумын башындайыз», «Сонъ сёз», «Татарым», «Севин, эй, шанлы миллет!», «Шаирин гонълю» ве дигер сыра-сыра назм эсерлери акълы оларакъ эбедиеттен ер алды десек, аслы да мубалягъа олмаз. Себеби, Джемиль Керменчиклининъ эр бир шиири, шиириндеки эр бир сатыры терен фельсефий мана иле суварылгъандыр. Албу исе, назмиет мухлислерини маневий – интеллектуаль гъыда иле теминлеп тургъан битмез-тюкенмез менба чокърагъыдыр.

Сёз сырасы бу ерде бир шейни даа къайд этип кечмели ки, кеттикче, Джемиль Керменчиклининъ яратыджылыгъына нисбетен меракъ эп артып бармакъта. Мезкюр джерьянны эм университет талебелери арасында, эм де илим-фен эхли сыраларында расткетирмек мумкюн. Бойле мисаллерден бириси, генч алим Таир Киримов тарафындан, Джемиль Керменчиклининъ иджадий мирасындан нумюнелер топланылып, «Ма-бих-иль ифтихарым – Къырымлыкътыр меним гъурурым» серлева астында гъает къыйметли китап чыкъарылды (2005 с.).

Джемиль Керменчикли 1937 сенеси июнь 27-де якъаланылып, 1942 сенеси январь 22-де Архангельск лагерлеринде, (Архангельск шеэри. Талага коюнинъ сол саили, п/къ №136/2), кенди эджелини тапты. Башкъаджа сёйлейджек олсакъ, советлер империясында яшагъан юзлерле, бинълерле, миллионларле… инсанлар киби, бу адалетпервер къырымлы шахс да, большевиклернинъ (коммунистлернинъ) эджель дегирменинде эляк олду.