Ветанымнынъ хош аэнки...



Шевкъий Бектёре*

Догъды: 1888 сенеси

Догъгъан ери: Къавлакълар кою, Добруджа виляети (Румыния)

Вефат этти: 1961 сенеси, декабрь 20-де (Истанбул, Тюркие)


Къырым ичюн (Шевкъий Бектёренинъ назмиетинден нумюнелер сесли)
















____________________

* Шевкъий Бектёренинъ къарарле 1926 сениси чыкъарылгъан бу ресими http://www.iccrimea.org сайттан алынды

Къырым Прометейи

Къырым миллий шаири Шевкъий Бектёре 1888 сенеси Добруджа веляетининъ (Румыния) Къавлакълар коюнде догъды. Онынъ эдждадлары он докъузынджы асырнынъ экинджи ярысында Къырымдан Румыниягъа иджрет олдылар. Шевкъий Бектёре беш яшында олгъанда, онынъ къорантасы Тюркиеге – Анадолунынъ Къара-Къая коюне кочип кельди. О анда кой мектебини битирди, сонъра Истанбул университетинде тасиль алды.

Шевкъий Бектёре баба-деде юрту Къырымгъа илькиде, 1909 сенеси кельди. О мында халкъ агъыз яратыджылыгъы ве этнография иле огърашты. 1914 сенеси биринджи джиан дженки башлагъанда, Шевкъий Бектёре Къырымдан Ирангъа барып чыкъты, андан Тюркиеге кечип, Тюркие ветандашы олгъаны себеп тюрк ордусына къошулды…

1918 сенеси Шевкъий Бектёре эвленип, омюр аркъадашы Амиде ханым иле берабер Къырымгъа къайтты ве Алушта шеэри янындаки Къуру Озен коюнде мектеп ачты, анда дерс берди. О Тотайкой оджалар техникумында, сонъра махсус давет иле, Дагъстандаки Темирханшура (Буйнакск) шеэри педагогика техникумында окъув ишлери мудири олуп чалышты эм де муаллимлик япты. 1927 сенеси исе, кене махсус давет иле Тюркменстанда Ашхабад (Ашгабад) педагогика техникумында фаалиет косьтерди. О анда тюркменлернинъ ильки грамматикасыны мейдангъа кетирди.

1932 сенеси, март 25-те Шевкъий Бектёре Тюркменстанда, НКВД хадимлери тарафындан якъаланылып, «миллетчи» тамгъасы иле он йыл апс джезасына махкюм этильди. Вакъыт-сааты келип, апс муддети битсе де, оны та 1946 сенесинедже туттылар. О апсте булунгъанда, омюр аркъадашы Амиде ханымгъа огъуллары Атилла, Къалгъай ве къызы Севинч иле берабер Тюркиеге кетмелерини теклиф этти. Амиде ханым бу меселенинъ пешине тюшип, озюнинъ Тюркие ветандашы олгъанына бакъмадан, нидже мешакъатлардан сонъра балалары иле Истанбулгъа кочип кетмеге наиль олды.

Шевкъий Бектёре апс муддетини зиядесиле одеген сонъра, оны Озьбекстаннынъ Янъыёл шеэрине НКВД незарети астына ёлладылар. О анда Тюркие ветандашы паспортыны къайтарып алмакъ ичюн чешит идарелерге мектюплер язды. Бунынъ акъибетинде, Шевкъий Бектёре 1948 сенеси декабрь 17-де текрар якъаланылып Сибирьягъа ёлланылды.

Шевкъий Бектёре Красноярск лагерлеринде булунгъанда, къорантасынынъ арекетлери саесинде ве Тюркиенинъ Советлер Бирлигиндеки эльчилиги ярдымы эснасында о, 1956 сенеси лагерден къуртулып, Истанбулгъа келип чыкъты. Аятынынъ сонъки йылларыны анда кечирди.

Шевкъий Бектёре 1961 сенеси, декабрь 20-де Тюркиеде – Истанбулда вефат этти.

1965 сенеси Тюркиеде Шевкъий Бектёренинъ «Волга къызыл акъаркен» серлева астында хатырлавы басылып чыкъты. Советлер мемлекетининъ омюр тарзыны акс эткен бу китапны, шаирнинъ къыз къардашы Сеадет ханым Бектёре нешир этти.

Шевкъий Бектёренинъ иджады гъает кеништир. Онынъ назмиети – шиирлери мевзу ве гъае джеэтинден халкъ гонъюлине пек якъындыр. Шаир кендисининъ «Чокъ заманлар ер юзюнде яшадыкъ» серлевалы биринджи шиирини 1910 сенеси язды. 1920 сенеси исе, Акъмесджит шеэринде онынъ «Эркинекъон» намында шиирлер джыйнтыгъы дюнья юзюни корьди.

Шаирнинъ юрегинде халкъына, миллетине, Ветанына ве айны заманда аяткъа нисбетен далгъалангъан фикирлери инджи киби сатырларгъа чевирильдилер ве акълы оларакъ эбедиеттен ер алдылар.