Ветанымнынъ хош аэнки...



Ачыкъ мектюп

Мустакъиль къыймет кесмеге бильмелилер

Бекир Чобан-Заде адына мукяфатны такъдим этюв комиссиясы азалары
Нариман Абдульваапов, Шерьян Алиев, Аблязиз Велиев, Ибраим Чегертма, Айдер Эмиров аркъадашларгъа

Эсселямун алейкум, сайгъылы комиссия эйети. Догърусы мен мезкюр «Мектюп»ни язмайджакъ эдим. Велякин, баягъы бир вакъыт тюшюнип-ташынгъан сонъ, язмагъа меджбур олдум.

Себеби – эгер де бойле япмасам, о фаджиалы сюргюнлик ёлларында – джеза ёлларында, гъурбетликте эляк олгъан, «Коюм! Топрагъым! Анам, Ветаным!» деп, козьлери ачыкъ кеткен юзбинълерле къырымларнынъ азиз рухлары огюнде ве айны заманда Хакъ Тааля огюнде кендими гуняхкяр бир инсан деп саяджам. Мени афу этинъиз.

Сизлер, комиссия азалары, Къырым муэндислик ве педагогика университети эм де «Къырым» газети тарафындан Бекир Чобан-заде мукяфатына такъдим этильген меним терджимеме – «Ветан дуйгъусындан юксек дуйгъу ёкъ…» эсерге насыл бир тарафтан ве насыл бир анълам иле янаштынъыз, бильмейим. Амма бир шейни яхшы билем ки, бойле комиссия эркянында булунгъанлар акъикъатта иджад адамлары – эдебиятчылар олуп, эдебиятнынъ инкишаф джерьяныны, онынъ ёнелишлерини, инджеликлерини анъламалылар, оны юректен дуймалылар ве айны заманда о я да бу эсерге – назм эм де несирге битарафлы (объектив) мустакъиль къыймет кесмеге бильмелилер.

Барып да бойле чизгилер, хусусиетлер олмаса яхуд етишмемезлик этсе, эсер акъкъында фикир сагълам ве битарафлы олуп чыкъмай. Сёйлемек истегеним, манъа бу нуфузлы мукяфат комиссиясында – бесе-белли онынъ базы азаларында бойле гъает зарур хусусиетлер, чизгилер етишмеген киби келе. Чокъ языкъ.

Эгер де сёйленильген чизгилер, хусусиетлер керек «микъдарда» олгъан олса эди, сизлер – комиссия эйети, Къырым миллий эдебиятынынъ алтын фондындан, даа догърусы тюрк эдебиятынынъ алтын фондындан ер алгъан белли озьбек эдиби Уктам Хакимали дженапларынынъ «Ветан дуйгъусындан юксек дуйгъу ёкъ…» серлевалы эсери – эссесини бир агъыздан Бекир Чобан-заде мукяфатына ляйыкъ, деп таныр эдинъиз.

Муэллиф озь эсеринде Къырым ве къырымларнынъ башына тюшкен фаджианы, дешетли сюргюнликни – джезаны тасвирлев иле бир сырада, эсернинъ башындан сонъки нокътасына къадар: «Терен асырлар къатламларындан тамыр атып кельген бу тарихий халкъны – къырымларны къуртарайыкъ, оларгъа ярдым элимизни узатайыкъ!» деп, ферьяд-фигъан котере.

Башкъаджа сёйлейджек олсакъ, бедий ренклер иле суварылгъан мезкюр эссенинъ эсас лейтмотиви: «Къырымларгъа ярдым этинъиз! Къырымларны къуртарынъыз!» деп, муэллиф бутюн джиангъа теллял багъыра.

Йигирми саифели «Ветан дуйгъусындан юксек дуйгъу ёкъ…» эсерде илери сюрюльген къудретли гъае, образлы сёйлейджек олсакъ, бутюн бир дюньяны, кяинатны къаврап ала. Албу исе, эдипнинъ эльде эткен енъишидир, гъалебесидир.

Теэссюф ки, сизлер – Бекир Чобан-заде мукяфатынынъ комиссия азалары, мезкюр енъишни, гъалебени корьмединъиз, сезмединъиз, дуймадынъыз, я да корьмек, сезмек, дуймакъ истемединъиз.

Эгер де бунынъ акси олса эди, сюргюнлик ёлларында – джеза ёлларында, гъурбетликте эляк олгъан юзбинълерле къырымларнынъ рухлары ве бунынъле берабер Бекир Чобан-заденинъ руху да джумлемизден шад олур эди.

Эпимизге белли олгъаны киби, Бекир Чобан-заде азретлери де озюнинъ догъмуш халкъы киби гъурбетликни, онынъ бутюн агъусыны таткъан ве анълагъан олып, бойле сатырлар язгъан эди:


Ой, сувукъ шу гъурбет!.. Атешсиз, нурсыз,

Турмушы бизлерге конъюльсиз, джырсыз…

Мени даа бир дефа афу этинъиз.





Лугъат:

агъу (аджджы) – горький

акси – отражение

анълам – понятие

гуняхкяр – грешник

гъурбетликте – скитание на чужбине

дуйгъу – чувство; побуждение

джеза – репрессия

джерьян – процесс; поток; течение

джырсыз (тюркюсиз, йырсыз) – без песни

инкишаф – развитие

инджелик – тонкость

конъюльсиз (гонъюльсиз) – унылый; апатия

къыймет кесмек – оценить

микъдар (мыкъдар) – количество

мустакъиль – самостоятельно

нуфузлы – престижный

рух – дух; душа

татмакъ – пробовать

теллял багъырмакъ – оглашать, призывать (глашатаем в буквальном смысле)

фаджиа – трагедия

ферьяд-фигъан – крик; вопль

хусусиети – особенности

шад олмакъ – быть довольным; радоваться

эйет (эйят) – состав; группа

яхуд (яхут) – или