Cian edebiyatından
Acayip aqşamlarnıñ birinde, genç qıraliçe fesini ve ayaqaplarını kiyip dağğa bir özü kezmege çıqtı, salqın suvlı gölge keldi, şu gölniñ ortasında gül bar edi, genç qıraliçe raatlanmaq içün gölniñ yanına oturdı.
Apansızdan onıñ elinde altın top peyda oldı, top oñıñ sevimli öyüncağı oldı, topnı o pek yüksekke attı ve tutıp yetiştiramadı, top şu añ göl içine pek terenge tüşti. Qıraliçe ökür-ökür ağlap: "Eger de birisi menim topumnı çıqarıp olsa edi, men oña dünyada olğan bütün ilvanlarımnı, acayip kiyimlerimni, bütün varlığımnı bağışlar edim".
Laf etken arada gölden baqaçıq başını çıqarıp: "Qıraliçe, sen ne içün öyle ağlaysın?".
"Çoq yazıq! Sen men içün ne yapa bilirsiñ beşaret baqa? Menim altın topım gölge tüşti".
Baqa: "Maña seniñ ne ilvanlarıñ, ne zinetleriñ, nede urbalarıñ keregi yeq, eger sen maña sevda olup, mennen yaşamağa ve seniñ altın tepsinden aşamağa ve seniñ krovatında yatmağa razılıq berseñ men seni topuñı gölden çıqarıp beririm."
"Sandraqlay", - dep tüşündi qıraliçe. "Topnı gölden çıqarıp olsada, gölden çıqıp, maña kelip olamaz, onıñ içün de men onıñ aytqanınen razı olayım", - dedi qıraliçe.
"Eger de menim topumnı çıqarıp olsañ istegeniñi yaparım."
Böyleliknen, baqa teren suğa dalıp bir qaç vaqıttan soñ ağızında topu ile çıqtı ve topnı yalığa taşladı.
Yaş qıraliçe topnı körgeninen, onıñ artından çaptı, topun kene eline alğanıña pek quvandı, şu arada baqanı unuttı, tezliknen evge barıp çıqtı.
"Toqta qıraliçe, evine meni de alıp bar, sen maña söz bergen edin de", - dedi baqa.
Amma qıraliçe toqtamadı.
Ekinci küni qıraliçe üyle yemegini aşamağa otırğanda, birden hucurlı şamata eşitti: "Tıq-tıq, pış-pış" - birisi mermer merdveniñ basamaqlarından köterilgeni duyuldı, ve tezden qapı muqaytlıqnen qaqıldı, yavaşçıqtan ses eşitildi:
"Aç qapunı, menim qıymetli qıraliçem,
Aqıqiy sevgige qapunı aç!
Ve bir-birimizge aytqan sözlerimizni hatırla
Yeşil terek yanındaki, salqın suvlı çeşmeni."
Qıraliçe barıp qapını açtı, ve qapı ögünde o endi unutayatqan baqanı kördi.
Qıraliçe birden abdıradı ve qapunı qapatı ve yerine barıp oturdı.
Babası qıral, qızı bir şeyden qorqanını duydı. "Ne oldı saña qızım?", - dedi qıral.
"Anda qapuda, saba maña topnı gölden çıqarıp bergen titiz baqa", - dedi qıraliçe. Men oña mennen yaşamağa razılıq berdim, lâkin o gölden çıqıp mında kelir dep ümüt etmedim. O qapı yanında ve mında kirmege istey".
Qıraliçe laf etken arada baqa kene qapunı qaqtı:
"Aç qapunı, menım qıymetli qıraliçem,
Aqıqıy sevgige qapunı aç!
Ve bir - birimizge aytqan sözlerimizni hatırla
Yeşil terek yanındaki, salqın suvlı çeşmeni."
Qıral yaş qıraliçege: "Eger söz bergen olsañ, bergen sözni tut, barıp qapunı aç ve musafirni evge davet et".
O barıp qapunı açtı ve baqa atılıp evge kirdi: "Tıq–tıq, pış–pış" ve qıraliçe oturğan masağa yaqınlaştı.
"Maña seniñ yañında masada oturmağa musade et."
Masada oturğan soñ. "Tepsini maña yaqınca qoy, mende ondan aşap olayım", - dedi baqa.
Qıraliçe öyle de yaptı. Ve baqa istegeni qadar aşağan soñra. "Endi men boldurdım, meni tepege alıb bar ve öz yatağına yerleştir", - dedi baqa. Qıraliçe istemese de, onı qoluna alıp, yastığına qoydı, ve öyle de bütün gece yuqladı.
Tañ atqanınen, baqa yataqtan sekirip, aşağa tüşti ve odadan çıqıp ketti.
"Ne de olsa ketti, men ondan qutuldım", – dep tüşündi qıraliçe.
Amma o yañlış tüşündi, gece olğanınen kene şu sesler eşitildi, ve baqa qaytıp keldi ve kene şu sözlerni tekrarladı:
"Aç qapunı, menim qıymetli qıraliçem,
Aqıqiy sevgige qapunı aç!
Ve bir-birimizge aytqan sözlerimizni hatırla
Yeşil terek yanındaki, salqın çeşmeni."
Ve qıraliçe qapunı açqanınen baqa kirdi ve kene evelsi kibi yastıqqa yerleşti ve sabağace yuqladı. Üçünci gece de tamam öyle keçti. Saba qıraliçe közlerini açtı ve ayrette qaldı, baqa yerine, qıraliçege mulâyim, qansıcaq, acayip şahzade, oña dünyada olğan eñ dülber baqışnen yanında turıp baqa edi.
Şahzade, onı zalım cadı etne yapıp baqağa çevirgenini añlattı. Acayip qıraliçe onı bulmağance böyle alda sıfatta olmaq kerek edi, üç kün ve üç gece qıraliçe onı özüniñ tepsisinden aşatıp, yastığında yatmağa ruhset etti, böyle etip etne çezildi.
"Siz, qıraliçe, cadı yapqan etnelerni episini yeq ettiñiz ve menim daa bir arzum bar: sizge babamnı qırallığına barmağa rica etem ve maña evlenmege ve men sizni ömür bilâ sevmege söz berem."
Yaş qıraliçe, çoq vaqıt sozmadı cevabnen soyledı: "E", şahzadeye ve yarkaya altın fayton yedıdane dülber atlarnen altın zbruyada ve faytonnın artında küçer Genri.
Soñ şahzade ve qıraliçe otırdılar faytona huvanıp ve isteyip evlenmeye ve hocaya çıqmaya ve öyle da ular yaşadılar çoh yıl devamında.