Cemil Kermençikliniñ
nazmiyetinden nümüneler
Vardı menim pek qıymetli bir atım,
Yerde – ayağım,
Kökte – qanatım,
Altınday nalları,
Yipekday calları.
Bir teli ğayıp olsa, uçtı quvatım.
Ben tatarım, ben atı pek yaratam.
Yolda – duldülim,
Evde – bülbulüm,
Ya – ayağı burulsa,
Ya – qanatı qırılsa,
Közüne baqmay, em malımı darqatam.
İşidirsem yahşı bir at, deral onı soratam:
– Nasıl közü,
– Ne tüs özü,
– Qulağı qamışmı,
– Tuyağı cögüşmi?
Sıncımı yollap sınatam.
Sevdigiñe qaramay tañrıñ buyruğı.
Qayttı bahtım,
Yıqıldı tahtım.
Atıñ beli bükreye,
Közleri çoqraya.
Töküliyur qap-qara yıbrışımday quyruğı.
Var malımı tarqattım bu atqa ola,
At avura, beni ateşe qavura.
Atıñ qursağı boşay,
Dilenci torbasına oşay.
Atım ölürse, bana bir terisi qala.
Ey, Rabbim, bir saat mühlet virseñ ne ola,
Atım yıqıldı,
Nefesi tıqıldı.
Atım közüme qaray,
Benden yardım soray.
Ey, Rabbim! Nişleyim…atım öle.
İnsan yaşar, yaşar, ahrı ölür. Defn iderler.
"Alla rahmet eylesin" - diye, bıraqub giderler.
Unutılır namı, defterden silinir adı. Yalñız
Millete hızmeti var ise ger, hatir iderler.
Sen qazandıñ bu şerefi keçmese de hızmetiñ,
İç olmasa, vardı göñlüñde hızmete ürmetiñ.
Sen ölmezsiñ, saqlar büyük tañrı, buña emin ol!
Ölürseñ de, yaşarsıñ qalbinde ğarip milletiñ.
Angi millet ğamlanırsa, alı, istiqbali içün,
Cana minet bilirse, olmayı ideye alıçün.
Horlanılmaz bunların milleti iç bir zaman,
Virilmez böyle millete emekin yerine saman.
Çoq ümütsiz baqardıq kendi istiqbalimize,
Dost olan ağlardı, duşman külerdi alımıza.
Bir kün ola bir taraftan serildi bir nur ziyaya,
Biz zan etik – tañ atıyur bizim iqbalimize.
Mekü tuvğan facir gazip imiş biz aldanmışız,
Alla qanlı duşmanı oğratmasın darimize.
Pek bahıtsız başımız var, eger nicat istersek,
Kendimiz saip olmalı, kendi taliyimize.
Felegin zulmı tutmıştı dört yanı, er bucağı,
Boşanmıştı bu zavalı vetannıñ er ocağı.
Keçen künler közyaşları zalımlprle qaplanmış,
Alâ belli degil edi soñu, ne olacağı.
Gizli-gizli söylenirdi bunıñ soñu ne olacaq,
Er yapılan zulumlar böyle, yerdemi qalacaq?
Vaqıt keldi. Artıq kemiklerge dayandı pıçaq
Zulmı yıqmaq şerefine acep kim qazanacaq?
Mazlum millet qorqu ile sayıqlarken bunları,
Qaramanlar aldı meydan, devirdi zalımları.
Çoqtan beri bunı bekleyen millet bir ağızdan:
– Yaşasınlar! – diye alğışladı qaramanları.
Doğdu ürriyet küneşi, er tarafı parlattı,
Dost olanları küldirtti, duşmanları ağlattı.
Çoqtan berli nursızlıqtan qararmış göñülleri
Sevinç nurı saba küneşi kibi yarıqlattı.
Sevin, ey, şanlı millet, qırdıñ esaret zıncırın,
Sapla hainlerin yüregine kendi hanceriñi.
Onıñ demir pancasında çoq çekiştiñ, iñlediñ,
Şimdi o da azırlasın kendi yatacaq yerin.
Vir, mikroblara! Yesinler cigerini, yüregini,
Bıraq köpeklere, kemirsinler sasıq süyegini.
Onıñ qanlı tırnaqları arasında çoq ezildiñ.
Zamanıdır! Bıraq! Cellâd virsin onıñ keregini.
Bıraq! Biraz damarında dolaşan qan qurusın.
Bıraq! Biraz zindanlarda kemikleri çürüsin.
Bıraq! Biraz sürgünlerde bizim kibi yürüsin.
Bıraq! Biraz közlerinde asret qanı bürüsin.
Babay kibi yükselsem bulutlara,
Yaqınlaşsam mavı, güzel köklere.
Usandım bu şevqatsız insanlardan,
Bir kere yoldaş olsam meleklere.
Nurlı küneş babam olsa, ay – anam,
Parlaq yıldızlar da olsalar ağam.
Melekler olsalar qardaşım, tatam,
Onlarle birlikte külsem, oynasam.
Yoq… Bu da az… Çıqsam yedinci qat kökke,
Küneş, ay, yıldızları çeke-çeke
Ta oraya ketirsem de çevrilip,
Közümi bir aylandırsam felekke.
Tursam orada biraz raatlansam,
Yavaş-yavaş quş kibi qanatlansam.
Uçsam, yükselsem ta arşı-ı alâya
Yaqınlaşsam Gasprinskiy babaya.
Dertleşsem onıñ ile baştan-ayaq,
Alsam tatar tarihına bir siyaq
"Biz tatarmıyız, türkmiyiz?" bu aqta
Cebrailden de alsam üç – beş sebaq.
Ensem oradan Cennet meavıya,
Begenmesem, Cennet alâya.
Ruhset alsam qartbabamız Ademden,
Varsam ulaşsam hazret Avvaya.
Birlikte Cenneti bir baş dolaşsam,
Üriler, ğılmanlar ile tanışsam.
Altın köşkler içine oturıp,
Serbest-serbest, toya-toya qonuşsam.
Yalan dünyaya bir daa dönmezdim,
Onıñ acılarına iç könmezdim.
Babay kibi yalancı milletçilerin,
Yalan vadelerine ben qanmazdım.
Eser bir süyrü yel şarqtan,
Töker yaprağı ağaçtan.
Körer bunı ğarip şair,
Kesilir uyqudan, aştan.
Altı ay qış üşür, buzlar,
Faqır, yetim, odunsızlar.
Çıplaqları körer şair,
Yüregi qaltırar, sızlar.
Ğarip yetim el uzatır.
Bir kapige yüz qarartır.
Bu alı körmeden er kün,
Şairin göñlü bizardır.
Atta o körse yılanı,
Ki insannıñ eñ duşmanı.
Yine öldürmeye razı
Olmaz şairin vicdanı.
O er kesi sever, acır,
Demez faqır, zengin, tacir.
Cümle insan – Tañrı qulı –
Mümin, kâfir, fasıq, facir.
- Ercivan Kermençikli. "Deşetli keçmişni hatırlap". "Yıldız" jurn. 1991 s. № 2.
- Cemil Kermençikli. Şiirler. "Yıldız" jurn. 1991 s. № 2.
- Cemil Kermençikli. Şiirler. "Yıldız" jurn. 1992 s. № 2.
- Cemil Kermençikli. Şiirler. "Yıldız" jurn. 1996 s. № 4.
- Cemil Kermençikli. "MA-BİH-İL İFTİHARIM – QIRIMLIQTIR MENİM ĞURURIM". (Tertip etici: Kirimov T. N.). Aqmescid (Simferopol). 2005 s.
Arşı-i alâya – naivısşiy plast neba
ateşin – plamennıy
ğılmanlar - yunoşi; paji; slugi (v Rayu)
cal (yal) – griva; (yal almaq – peredohnut)
cümert – şçedrıy
yetim (öksüz) – sirota
istiqbal – buduşçeye; perspektiva
kemirmek – grızt
köşk – horomı, terem; dvorets, palatı
ma-bih-il-iftiharım – görditsâ samim soboy
manzaralı – jivopisnıy; krasivıy
melek – angel
meşur – znamenitıy, vıdayuşçiysâ
minnet – priznatelnost, blagodarnost; napraşivatsâ na blagodarnost
mümin – smirennıy; skromnıy; pravovernıy, veruyuşçiy
nal (nalları) – podkova (podkovı)
nicat – izbavleniye; osvobojdeniye; spaseniye
saman – bulanıy, savrasıy (loşad); saman, polova; izmelçönnaya soloma
sebaq (ders) – urok
siyaq – sistema, sposob, priyom, metod; forma
tacir (bazirgân, ticaretçi) – küpets, torgovets, kommersant
tuyaq – köpıto
üri – güriya; oçarovatelnaya
uçurım – propast, obrıv
facir (fasıq) – greşnıy, (greşnik)
felek – rok, sudba; nebesnıy svod
ecel – smert, könçina
esami – bülleten; razumnıy
eser – veyet (veterok); proizvedeniye; (eser bile qalmadı – niçego ne ostalos)
yalan dünya (fani dünya) – brennıy mir; tlennıy mir