Maye Safetniñ
icadından nümüneler
Baqiy dünya yaratılğan, deyler, Qıyamet qopqance.
Halqımız çoqraqlar ve nice özen qoşulıp olğan.
Amma, biz - deñizni yoq etmek istegenlerge bir ilân,
Milletim bar olur Rabbimiz yaratqan dünya turğance.
Başqa suvlarda çayacaq oldı, qurğaqqa devirdiler,
Çeşmeler suvları kesildi, kelmeşek yatlardan gizlendi,
Amma pak suvunı öz halqı avdet olacaq künge saqladı.
Halqımız bar olur, Qırımda çoqraqlar qaynağance.
Bu öyle bir sır, ecnebiy mında, zevq sürse bile, añlamaz...
Tenimiz topraqtan ğıda almaqnen, kene bu topraqqa qayta...
Keçmişler, ruh olup, saqçı hızmetteler, bizni qaldırmaz,
Dedeler torunğa qadimiy tarihnı ögretip ep ayta, ayta...
Al borunı, yur keteyik yaylalarğa,
Çal bir ava, çal bir "Peşraf", bir "Qaytarma".
Çal bir nağme, barsın, yetsin yıldızlarğa,
Çal, aks sada bersin davuş dalğalarğa.
Men bar sesim ile yırlayımçı: "Ay, ölmem men!"
Em "Port-Artur", em "Şompol"nı, "Ural dağ"nı
Sesim ketsin em dolansın Qırımnı,
Barsın yetsin Bucaqlarğa, Tamanğa.
Yırlarım men, bar sesimnen, yelge qarşı.
Bataqlarnı qaynatıp, sel aqtırıp.
Baarime qast etmeñiz, el uzatıp.
Baar kelir, üküm sürer, aqlı olıp.
Açar vişnem köpürip, açar badem,
Filis atar qadim dağda ağaçlar.
Şimal betten kelgen suvuq boranlar
Yoq olacaq. Qaçar baqır borudan.
Navrez keldi, qarlar iriy,
Quşlar qayta uzaqtan.
Vetan bekley, topraq istey
Qırım açsın ğayrıdan.
Gür bağçalar, bereket,
Salqım-salqım yüzüm bağda.
Evlâtları birdem millet
Mavı özenday Vetanda.
Mavı deñiz, mavı köküm,
Altın küneş - altın tamğam!
Evlâtlarıñ er kününi
Feda ete Vetanğa.
Er ne yerde olsañ bile,
Kimligiñni aytacañ,
Bu muqaddes adğa ille
Lâyıq olıp yaşaycañ.
Quşlar qayta yaban betten
Sesnen tola ormanlar
Uyandıra ğafletten
Bütün etrafnı olar...
Yeşil Adam, keniş çölüm,
Bulutlarğa sarqqan qırım...
Qarlar irir, duşman keter...
Gürler bağça - Qırımım.
Bir kün sorar özünden er bir insan:
Menim içün nedir Yurtum, nedir Vetan?
Vetan içün feda olğandır nice can,
Vetan içün bahtlı olmaqtır arzum.
Olsun bahtlı sabalar Vetanımda,
Toylar olsun, bayram olsun ayatında.
Halqım temiz mavı sema altında
Saip olsun Yurtuna - budır arzum.
"Men bu yerde yaşalmadım..."
Balam, tornum yaşasın.
Bu avanı - toya-toya,
Suvnı qana-qana içsin.
Qartal kibi
Yeşil Ada
üzerinde
avelensin.
Yaşa, halqım!
Yaşa, halqım!
Qaranlıqnı aydın nurlar
Yarsın,
ahırı,
küneş yeñsin.
Altın tamğam
Parıldasın
Gür bağçalar
güllesin.
Yañı nesil,
Qırım sizge -
cevherdir -
Emanet olsun
Yaşa, halqım!
Yaşa, Qırım!
Yaşa, menim Vetanım!
Kök quşağı içinde
Reñkli ışıq içimde.
Zaman aqıp keçkende,
parmaqlarnı sılatıp,
yağmur yağa.
Ketem yağmur peşinden,
Ayretlenem er şeyden,
Kök qubbesi eşile,
Reñkli quşaq sozula
Boydan boyğa.
Uçmasam da, keñ kerem ellerimni.
Siñdirem içime bu reñklerni.
Burum-burum sarılğan,
Zerre qadar Kâinat.
Bu naziçik avuççıqta
Qış yuqusı saqlanğan,
Baariniñ şırası,
Yaz aqşamnıñ türküsi,
Küzniñ parlaq baqır tüsü,
Reñkli, nomay, tolğun ayat -
Yeşil, taze kâinat -
Yapraq olup künge çıqa.
şeffaf, hafif, yufqa...
Köküs qafesimde kök parçası, beyaz bulut ile.
Bulut de yağmurlı - küse, ağlay, de şaqıldap küle.
Kök suv ola, qaburğalar arasından aqa.
Qanıp nefes alam, ava olam, şeffaf, hafif, yufqa...
Süretimni yüregiñe müürlediñmi?
Qısmet diye, meni özüñ seçip aldıñ.
Mensiz azat, mensiz serbest ve ür ediñmi?
Menim olup, sen özüñe saip qaldıñ.
Dersiñ, sevgiñ yüregiñde qaynap-qaynap, taştı.
Dersiñ, azat seller olup, yardı suküt taşnı.
Dersiñ, kökniñ qubbesinde yıldız olıp yana.
Em yarata, em devire ve tabına maña.
Sen barsıñmı dünyada –
Oña razım.
Menim ümütsiz sevgim,
Menim arzum.
Yavaş eliñnen toqun
Omuzıma.
Nurlı nağmeler toqur
Gece maña.
Gül ğoñcesinden nazik
Seniñ teniñ.
Çeşme suvuñdan temiz
Seniñ sesiñ.
Sen barsıñmı dünyada –
Maña kâfi.
Kelseñ de hayallarğa
Ruya kibi.
Melek sandım seni, melek ediñmi?
Mençün şavleñ tez vaqıtta yanıp söndi.
Qalbim, onı bir ediyeñ dediñmi?
Yoq, o insan, adiy insan edi...
Kobelekniñ uçuşından yengildir
Bu qaarim – canlı bir yelpaze...
İnsan, aqiqatta, melek degildir.
Em ne ise, aydın hayalsıñ sen.
Yanğınlar söndi,
Furtuna yatıştı.
Darqadı çöllerde
süt tüslü tütün.
Seferge çıqqanda
raqipler añlaştı:
ya da iç bir şey,
ya da büs-bütün.
Köz-közge ilişip,
çöllerde atıştı -
kemanda keskin
uclu oqları.
Ğayretle pıçaqlap
qaburğalarını,
kimi yutquzdı,
Kim çıqtı üstün?!
Ya da iç bir şey...
Ya da büs-bütün...
Silâhsız muğalip
egdi başını,
raqibi aldında
tizine endi:
"Özüme qaldıram
büs-bütün ağrını...
İç bir şey - seniñki,
faydalan endi..."
Eñ müim şeylerni özünde susqunlıq saqlay.
Eñ müim közyaşlar – o yağmur. O, sakin ağlay.
Eñ müim duyğumnı oşatırım qorğa, belkim.
Ateşten çıqarsañ da, qolda tutamaz iç kim.
Eñ müim şey içün fısıltı da patlav kibi...
Eñ müim sözlerge davuşlar da – azır qabir.
Eñ müim duyğunı özünde susqunlıq saqlay,
Saf isler toplanıp, közlerden yavaştan tamlay...
Tozğa tüşe bir qaç süyek, bir qaç aşıq...
Şaat olsañ da, sen iştirakçisiñ,
Şeit ketseñ de, sen iştirakçisiñ,
Qatil olsañ da, sen iştirakçi.
Tozda serdiler bir tanılmaycaq vucut,
Arqasında sıza örneklerni qamçı...
Etraf aqsız, tilsiz, soqur, saqat... –
süküt...
Yerden atlap kete aşıq.
Şaat olsañ da, sen iştirakçisiñ,
Şeit ketseñ de, sen iştirakçisiñ,
Qatil olsañ da, sen iştirakçi.
ket-kete bir istegim başqalardan üstünlik ala:
bir divar tapıp,
bu divardan yigirmi-yigirmi beş adım mesafege ketip,
bu divarğa qarşı turmağa ve
bir kereden öz yerimden çapıp
tez-tez, daa da tez çapmağa,
doğru, ep tezce, divardan köz almayıp çapmağa
ve bu divarğa atılıp,
oña urulıp,
çil-parça olmağa,
ya da divardan aşağı qaymaq kibi aqıp ketmege,
ya da taşlarnıñ içine siñip ketmege...
yoq, ziyadece yerge aqıp ketmekni isteyim.
divar sers, yosunlı, taşları delikli-delikli...
sesim bir delikten başqa delikke kirip-dalıp,
biñ dane davuş olıp,
dağılır.
belkemik
insannıñ bütün müçelerine
özektir
o vucudıñnıñ kergisi
vucudıñnıñ tayançı
vucudıñnıñ qazığı
belkemik
boynuña, omuzlarıña
yüklengen qasevetleriniñ ağırlığını
özüne ala
seniñ vucudıñnen beraber bu ağırlıqnı, yükni
bir yerden bir yerge
mesafeler keçip alıp bara
belkemik
seniñ tabiatıñnı da özünen taşıy
ya tik ola, ya egik, ya yımşaq, ya qattı
belkemik, o öyle bir şey ki
yerge yatsañ
topraqnıñ közge körünmegen teprentisi
bu süyekler boyuncaqlarından keçe
olarnı doğru sırağa tize
körünmegen otlarnıñ körünmegen tamırları
kemikleriñden yılışıp olarnı sara
ve saña biraz küç bere
kökten küneş sıcağı dalğalarınıñ nabızı
kemiklerge yete ve olarnı qızdıra
qollarıñnı keñ açıp yatsañ
parmaqlarıñnıñ ucunda
körünmegen yarıçıqlar yanıp başlay
tur da ket, areketiñni devam et.
belkemik
insannıñ bütün müçelerine özektir
tabiatıñnıñ alâmetidir
boynuña yüklengen qasevetlerini taşığan ammal
men o yerde bir kere olğan edim.
ayaq tübünde qayanıñ kenarı
ögde büyükten-büyük derya açıla
ve bu yerde
qama kibi uclu
taş kibi ağır
zeer kibi ağu
qum kibi quru
aqiqat sözleri aytıla.
mantıq boyunca
bu sözler deryanıñ içine avdarılmaq kerekler
ya da deryanıñ üstündeki kül tüslü
bulutlı kökke köterilmek
kerekler,
diger alda, ne maqsatnen olar aytılalar?
maqsadıñ bu yükni mında qaldırmaq:
totlansın ve paslansın
yosun qaplasın
küçü ketsin
suvda cibisin.
amma, yoq
bu sözler sennen beraber
yipke bağlanğan kibi
süyreklenip özüñe qaytalar.
kene o deryanıñ yanına kelmekniñ faydası barmı?
öz dañğırdavuq yüküñni taşıp yur.
em de alıştıñ oña, yalan degil de...
ayat seni kerçekten eykeltıraş yapa
ustalığıñ öse,
mearetiñ yüksele,
eliñ sezgirleşe
közüñ merginleşe
özüñ özüñe ziyade işanıp
artqaç taşnı kesip
pıçıp
taş üstüni culâlap
yıltıratıp
tek eserni
daa doğrusı
seniñ fikiriñce
müteşem eserniñ
nümünesine
eñ ziyade oşağan
eserni asıl etesiñ.
bu temiz
yani artqaç qoşmaları olmağan
tüşünceleriñ
munasebetleriñ
subetleriñ
sevgiñ.
sevgiñ...
küz etrafqa bal tökti
aşıqıp, sürünip,
qolaysızlıqnen bal qubusını avdardı
dep bellemeñiz
yoq, o, öyle oynap yaptı,
bu öyle oyun, eglence –
etrafqa bal tökmek…
er şey baqır, altın, kerbar balğa çevirildi
ince tatlı qoqunen
burunlarımıznı qıtıqlay
bazıda sersemlete
ve biz bu sersemlikni çoqusı alda tumav dep
kene de baqır tüslü çayğa kerbar balnı qşıp
tedaviylenemiz.
balğa küneş çevirile
bal er şeyge siñip kete
faydalı bir yedek
qışta kerek olur
avada bal kibi sozulıp
örümçek yipleri
betlerimizni yengilden
utançaqlıqnen ohşap ala
küz etrafnı balğa toydura
tatlı küneşli künler
solaq balı.
Bazı nazarlar pek ağır ola. Dersiñ balaban taş altındasıñ, duyula. Tiklenip turğan o közlerge çıdamaq küç. Amma kene baq o közlerge,baq.
Bu közler ne istey menden soramağa? İnsan, sen menim aqqımda ne bilesiñ? Bazı bir baqış ola, öldürip qoya... Bazı nazardan el-ayaq qata... Sen, menim aqqımda ne bilesiñ? Ömürde qaç kere rastkeliştik? Közleriñ maña ne aytacaq ola? Ne bilesiñ sen? Ve tüşünesiñ neler?
Közleriñ em soray, em de cevap bere....
ayat qaralama degil
bu mustaqil iş içün tek bir kere bir kâğıt berile. yaz. çız. sil. arifler ve işaretler yasa.
er bir çızıq ve arifniñ, işaretniñ manası bir olmay. Ne içündir, o bir qaç manalı, bazan qarama-qarşı manalı ola bile.
yazğan sözlerim özara añlaşmaylar. Davalaşalar.
ifade etken davuşlarım özara añlaşmaylar. Davalaşalar.
Sebebi: bir qaç manağa ait olmaları.
Monomana yoq. Stereomana ise, diqqatnı tarqata. Şaşmalata.
Kâğıttaki satırlar qıyışa. İşaretler ve arifler çirkin çıqa.
Ne aytacaq ediñ? İnsanca añlaşılğan sözlernen añlatıp olamaysıñmı?
Menmi?
Yoq.
Al yazılı-çızıqlı kâğıtnı, bir ağaç divarğa pekittir.
Birisi onı ilân dep beller.
Dağda belki qar yağğan,
Qar qoqusı azbarda.
Qarıştırdım dolaflarnı
Sıcaq urba azırlap.
Bu tek küzniñ ilki ayı
Öz soñuna yeteyata.
Ay töpeden kete tayıp
Qaranlıqnıñ eteginden...
Ayaz qoquy avada...
Qışnıñ suvuq vaadı.
daima saylamaq kerek
sağğa ya da solğa
qavereñkli ya da sarı
deñiz ya da qara
suv ya da tuz
açıq ya da qapalı
o ya da bu
daima bu saylavıñ
şübeli
şübeli ya da qatiy
qatiy ya da mecburiy
mecburiyet ya da istek
daima bu saylavıñnıñ neticesi
qandırmay
ya da qandıra
qandıra ya da kederlete
qandıra ya da açuvlandıra
ruh bere ya da ruhtan tüşüre
seniñ saylamaq imkânıñ bar
saña saylamaq imkânı
esas bir qanun olaraq berilgen
Neo, qırmızı ya da mavı ap?
Neo
Ne o?
Nedir o?
Menim qıntav meydanlığım, belki, daire şekilinde, belki de, o coğrafik haritalarda tasvir etilgen memleketniñ resimine beñzeydir. Menim qıntav meydanlığım evimniñ bosağasından soñ bite. Menim kün tertibimden tışta, yüregimniñ tınç uruvından kenarda.
O qıntav meydanlığı puf töşelgen quş yuvasına beñzey.
Quşlarnıñ qaar-qaseveti başqa dağ-ormannıñ quşlarınen, belki, atta, öz ormanındaki quşlarnıñ ayatınen iç bağlı degil. Öz yuvaçığı, öz yavruları. Tek dağda yanğın olmasaydı...
Menim qıntav meydanlığımnıñ sıñırları bir yerinde üzülgen ya da bozulğan, çünki tıştan daima suvuq yel urıp turğanı duyula.
Maña deyler ki, bu dünyada bir emiyeti olğan şey yapmaq içün, şu qıntav meydanlığını mıtlaq terk etmege kerek. Menim qıntav meydanlığımda öyle de insanlarğa nisbeten işançsızlıq, ümütsizlik, saqınuv ruzgârları esmekte... Digerlerde daa qorqu ve pervasızlıq zeerli taşlamaları da yüz bere.
Bu yeller, ruzgârlar özleri tam ile sıñır degilmi?