"Yağmur ve qar toqtağan soñ dağ üstündeki duman biraz çezildi, köy üstüne asılıp turğan qayalarnıñ çıplaq uçurımlarınıñ bir yaqı açıldı. Men, niayet, qayanı tanıdım. Boyka… Menim balalığım, gençligim. Menim taqdirim. Eki biñ yıldan beri Boyka! Ne demek, kimse bilmey…".

Ebediyetten temel tapqan mezkür satırlar, Şamil Alâdinniñ ikmetli qalemine mensüptir. Başqaca söyleycek olsaq, bu satırlar edipniñ qalbinden yanardağ kibi fışqırıp çıqqan nidadır…

Şamil Alâdin… Şamil ağa!.. Siz aqlı olaraq, ekinci cian cenkinden evelki devir Qırım milliy edebiyatı ve sürgünlik – ceza yerlerinde yañıdan doğğan milliy edebiyatı arasında ğayet büyük ve qaviy köpür hızmetini ödegen birincilerdensiñiz! Bunı iç bir kimse, iç bir vaqıt inkâr etmege qurbi yetmez. Degil ki, "Men!.. Men!.. ve kene de, men!.." diye, yumruqlarını köküslerine urıp, tellâl bağırıp yürgen, Allanıñ bazı asiy qulları!..

Ustaz, doğrusı, men sizle ilkide Moskva civarlarında yerleşken Vlasiha namında arbiy şeerçikte "tanış" olğan edim. Velâkin bugünece sizge bunı söylemek sırası tüşmedi. Bu tarihiy vaqia böyle oldı. 1973 senesi. Arbiy hızmettem. Bir künü Vlasihada yerleşken kitap tükânına kirdim. Kitaplarnı qarıştırmağa sevgenim sebep, men ara tapqanda mında kirip turam. Deycegim, tükânğa nevbetteki kelüvimde, qalın cıltlı bir kitapqa, onıñ müellifine nazarım tüşti. Kitapnı elime aldım. Müellifi Şamil Alâdin, kitapnıñ serlevası "Fonari gorât do rassveta". Müellif bizim halqtan olğanına şübelensem de, er alda nasıldır ümüt ile, kitapnıñ soñki saifesini açtım. "Perevod s krımskotatarskogo…" degen yazılarnı oqudım. Közlerime şübelenip, tekrar-tekrar oqudım… Şimdi nasıl, bilmeyim, sovetler devirinde, Vlasiha arbiy şeerçigi eñ gizli obyektler sırasına kire edi. İmperiyanıñ, böyle yüreginde – Vlasiha kibi yerde, bizim milletke ait müellifniñ romanı yer alğan. Doğrusı, mezkür vaqia o vaqıtları menim içün bir mücize edi…

Sizle, Şamil ağa, ilki tanış oluvım, işte, Vlasiha arbiy şeerçiginden başlandı. Soñra, endi Taşkentte, sizle çoq qonuşmaq sırası keldi. Hususan, beraber çalışqan yıllarımız. Sizle birinci sefer olıp keçken devamlı subetimiz alâ daa aqılımda. Ebet, evelleri de yolda-izde, çeşit tedbirlerde rastkelişeturğanmız. Amma öyle vaqıtlarda, yalıñız Allanıñ selâmını bermek ve almaq ile kifayelene edik. Velâkin, bu sefer… eyisi aydıñız, tetamatı ile söyleyim…

Men "Lenin bayrağı" gazetasında – "Edebiyat ve sañat" bölüginde çalışam, yani bir müellifniñ metni üzerinde baş yorup oturam. Odanıñ qapısı yavaştan açılıp, bosağada tebessümle Yusuf Bolat peyda oldı. O ögüme balaban bir konvert qoydı ve onı sizge, Şamil ağa, alıp barıp bermemni rica etti. Bilgeniñiz kibi, Yusuf ağa o zamanları gazetada baş muarrir muavini vazifesinde faaliyet köstere edi. İşte men, rahmetli Yusuf ağanıñ emanetini alıp, Taşkentteki Aleksey Tolstoy soqağında yerleşken "Yıldız" mecmuası idaresine yol aldım. Siz "Yıldız" almanahı temelinde yañı açılğan, "Yıldız" mecmuasına yolbaşçı – baş muarrir tainlengen ediñiz. Başta sofanı, soñra zalnı keçip, törde sol bette yerleşken kabinetiñizge kirdim. Siz, dülber culâlanğan balaban masa başında oturıp çalışa ediñiz.

İşte o zaman Yusuf ağanıñ "emanet"ini eliñizge tuttırğan soñ, maña oturmağa teklif ettiñiz. Men biraz aşıqsam da siziñ – yalıñız ziyalılarğa has aenkli, nezaketli, dülber, saf qırım tiliñizni red etip olamadım ve masa yanındaki skemlege çöktim. Siz, özüñizge has ustalıqle Qırım milliy edebiyatınıñ keçmişinden tutıp, bugüne kelgence qısqadan ekskurs yaptıñız. Vaqıt nasıl keçip ketkenini bile duymadım… Gazetağa qaytıp kelgen soñra, Yusuf ağadan yarı şaqa-yarı ciddiy bir qaç kinayeli sözler de eşittim.

Deycegim, Şamil ağa, sizle olıp keçken ilki subet işte böyle ötken edi. Soñra… Aqılıñızda olsa, Şamil ağa, bu birinci subetten soñ aradan çoq keçmedi, telefondan "Yıldız" idaresine kirmemni rica ettiñiz. Men kendimni çoq bekletmedim, keldim. Bu sefer sözni kene terenden başlasañız da, velâkin bu tiret maqsadqa tez keçtiñiz, yani maña "Yıldız"da çalışmaqnı teklif ettiñiz. Men, Şamil ağa, siziñ uzurıñızğa doğru yol alğanda, nasıl bir maqsad ile maña telefon açqanıñıznı azaçıq olsa da sezeklensem de, doğrusı meseleni böyle köndelen qoyacağıñıznı beklemedim. Sebebi, men "Yıldız"da çalışmağa azır degil edim. Buña esasen eki sebep keder ete edi. Birincisi, menim añlağanıma köre siz, Şamil ağa, özüñizge ğayet talapçan olğanıñız kibi, ğayrı şahısqa da aynı böyle talapçanlıq köstere bilesiñiz, bu tabiy al. Mezkür talap ise, doğrudan-doğru edebiyat ile bağlı. Alla er kimge sizde olğan qabiliyetten, istidattan bermedi. Siz, Şamil ağa kim de, ya men kimim. Obrazlı söyleycek olsaq, siz Çatırdağ olsañız, men ise, Çatırdağnıñ eteginde şaşmalap yürgen bir insanım. Demek, men bir edebiy hadim olaraq icadiy qalemim ile yapqan işim siziñ qudretli qalemiñiz yanında iç bir şeyge yaramaycaq. Siz menimle tek qıynalacaqsıñız. Bu, bir. Ekinciden, men yaqın kelecekte, yaşağan yerimni – ülkemni deñiştirmek niyetindem…

Velâkin, Şamil ağa, men sizge bu sebepler hususta söz açmayıp, "Yıldız"da çalışıp olamaycağımnı başqa yollarle añlatmağa tırıştım. Siz meni diñlemege bile istemeyip, ep "basqı" yapmaqnı devam ettiñiz. Sizge beslegen büyük sevgim – ürmetim sayesinde tekârançıq "teslim" olğan kibi oldım ve: "Yıldız"ğa kelip tüşken bir de-bir material – metn beriñiz, onı közden keçireyim, redaktirleyim, - dedim. – Eger de yapqan işimni begenseñiz, çalışayım". Menim teklifim göñüliñzge yatsa kerek, bir kereden canlandıñız, razı oldıñız. Bir qaç künden soñ, meni tekrar idarege davet etip, maşinkada basılğan büyük kölemli metnni elime tuttırdıñız…

Men işten soñ aqşamları, evde, müellifi kösterilmegen mezkür metn üzerinde çalıştım. Doğrusı, Şamil ağa, daa demiçik añılıp keçilgen sebeplerniñ ekisini de çetke üytep, çalıştım. Çünki, endi siz kibi edebiy taclı zatı aliyleriniñ menim redaktura işimge çekecek qıymetiñiz – fiyatıñız meraqlandırdı. Neyse de, men bir qaç künden soñra işlenilgen metnni "Yıldız" idaresine kirip, onı eliñizge berip kettim. Aradan bir – eki kün keçti. Çağırdıñız. Bardım. Meni "Nesir eserleri" bölügine müdir vazifesine alacağıñıznı bildirdiñiz. Demek sınavdan keçtim, yapqan işimni begendiñiz…

Men sizge, daa doğrusı "Tañ bülbuli", "Teselli", "Eger sevseñ", "Elmaz", "Ruzgârdan sallanğan fenerler", "Çauş oğlu", "Furtuna tınğan soñ", "İblisniñ ziyafetine davet"… kibi eserlerniñ yaratıcısına itiraz etip olamadım. O vaqıtı ne tüşündim-ne tüşünmedim, bilmeyim, er alda kendi-kendime, "olacaq şey oldı" dep, "Yıldız"da çalışmağa razı oldım. Siz menim fikirimni añlağan soñ, "Lenin bayrağı" gazetasından boşamağa yardım kerekmi?" dep soradıñız. Men bunı red ettim. Deycegim, ertesi künü gazetanıñ baş muarriri Abselâm İslâmovqa kirdim. Men sizge Şamil ağa, bu tarafını, yani nasıl etip işten boşağanımnı tarif etmegen edim.

Ariza ile kabinetke kirgende, Abselâm İslâmov çubuğına tütün nıqtay edi. Abselâm ağa er vaqıttakisi kibi, bu keresinde de küler yüzle menimle şaqalaştı da, yazılğan kâğıtnı – arizanı eline aldı. Keñ mañlayı yuqarısında turğan közlüklerini közlerine tüşürdi ve arizamğa köz taşladı. Çeresi şu an deñişti, deminki tebessümden zerre bile qalmadı. Çehresi başta allandı, soñra tüssüzlendi… soñ yavaştan, qandırıcı deliller ile kendi fikirini beyan etip başladı. Siziñ bilgeniñiz kibi, Şamil ağa, sözge ğayet usta Abselâm ağa özüniñ merhametli közlerini maña doğrultıp, bayağı nasiatladı. Nasiatlarnıñ episi bir noqtağa kelip qadala edi, yani men gazetadan ketip büyük yañlışlıq yapmaqtam ve ilâhre, ve ilâhre… Aradan neqadar vaqıt keçti, bilmeyim, Abselâm ağa menim öz niyetimden vazgeçmeycegimni körip, redkollegiya azaları olsa kerek – gazeta ağalarını çağırttı ve meni de "Qabulhane"de beklep turmamnı buyurdı. Anda olar öz-ara ne lafetkenlerini bilmeyim, amma belli bir vaqıttan soñ "ağalar" çıqtılar. Men kabinetke kirdim. Abselâm ağa çubuğı ağızında maña diqqatle baqtı ve bese-belli fikirim deñişmegenini kene añlasa kerek, "Yusuf kelse, çekecegimiz bar!" dedi de, arizamğa imza çekti.

Menim çastıma, o vaqıtları Yusuf Bolat tatilde edi. Eger de o, tatilde olmayıp işte olsa edi, menim gazetadan boşamam ğayet müşkül olacaq edi… Yusuf ağa işke qaytqan soñ "Lenin bayrağı" gazetasında nasıl laqırdılar olğanından haberim yoq. Velâkin, ustaz ile körüşkende o maña sözme-söz böyle dedi: "Yusuf, sen "Yıldız"da mıtlaqa çalışmaq kereksiñ. Seniñ çalışacaq yeriñ de, anda. Lâkin daa erte edi. Biraz aşıqtıñ!".

Ebet, Yusuf Bolat, Abselâm İslâmov, siz Şamil ağa… – epiñiz alelhusus zatı aliylerisiñiz. Siz ve siziñ safdaşlarıñız – epiñiz Qırım halqınıñ kelecegini tüşündiñiz ve aliy maqsad oğrunda çalıştıñız. Sizleriñ ikmetli fikirleriñiz – felsefeñiz – nümüneviy areketleriñiz büyük bir mektep rolüni ödep bardı. Qalpleriñizniñ küzgüsi – ikmet hazinesini añdırğan siziñ merhametli közleriñiz unutılırmı aceba. Hayır! Aslı da unutılmaz!

Şamil ağa, hatireñizde olsa, "Yıldız"daki iş ceryanında, çeşit vaziyetlerge – kerginliklerge rastkeline edi. Ya da, "Yıldız"da derc etilgen eserlerge alâqası olmağan, yani "Yıldız" ile alıp berecegi olmağan bazı uyğunsızlıqlar aqılıñızdamı?! Ya anavı… Baharistan meselesi… Eyisi keliñiz, biraz tavsilâtlıca hatırlayıq…

Siz, ustaz, bir künü sabadan maña telefon açıp, eviñizge kelmemni "buyurdıñız" demek yañlıştır, (bu siziñ tabiatıñızğa has çizgi degil), rica ettiñiz. Siz, bazı da evde qalıp çalışa ediñiz. Men uzurıñızğa keldim. Çañ dögmesini basqanımle qapı açıldı. Bosağada ömür arqadaşıñız Fatma aptem er vaqıttakisi kibi küler yüzle – tebessümle qarşıladı ve siziñ icad odañızğa ozğardı. İş odañıznıñ üç divarı tabandan tutıp ta tavanğa barğance raflar yerleştirilgen. Raflarda nizamle tizili yüzlerle kitaplar alğışında – kabinetniñ ortasındaki büyük masa başında iş yapıp oturasıñız. Siziñ, Şamil ağa, öyle bir tabiat çizgiñiz bar edi ki, olsın işte, olsın evde, iş masalarıñıznıñ ğayet büyük olğanına baqmadan, olarnıñ üstünde kitaplar ya da kâğıtlar obalanıp yatmay, anda artqaç iç bir şey olmay edi. Masalarıñız daima temiz-pak olıp, onıñ üstünde, yani ögüñizde, tek çalışmaq içün zarur "silâlar" - çeşit reñkte qalemler, bir de-bir metn ve bir de kâğıtlar papkası buluna edi. İşte şimdi de, böyle temiz-pak ve bol-sal masa başında oturıp çalışmaqtasıñız.

Men siziñ keñ, iri, yımşaq, cıllı eliñizni aldım, bizler samimiy körüştik. Qırımlarnıñ adeti – etiketi mücibi biri-birimizden al-ehval sorap yetiştirir-yetiştirmez, Fatma aptem qave ketirdi. Yüce dağ kibi, dülber buvlanıp turğan filcanlarnı ögümizge qoydı, "vaqıt şerifler…"ni söyledi de, deral kabinetni terk etti, qapunı da qaviy qapattı. Aslı da, Fatma aptemniñ qave ile beraber bizle beş – on daqqa oturıp subetke qoşulmaq, bir de-bir şeyler soramaq adeti bar edi. Bu sefer ise, anlaşılmadı. Amma men, Şamil ağa, ekimiz aramızda ciddiy laqırdı olacağını añladım.

Deycegim, adeti üzre, siz meseleni terenden aldırıp oturmadıñız da, doğrudan-doğru maqsadqa keçtiñiz. Baharistan meselesini köterdiñiz. Yani, maña Baharistanğa ketip, anda ana tilde gazeta çıquvına yardım etmek zarurlığını söylediñiz. Ve daa çoq fikirlerni urğuladıñız. Soñunda ise, bu Usmonhucayevniñ emiri olğanını ayttıñız. "Tez yolğa çıqmalısıñ!" dep, qoşıp da qoydıñız.

Doğrusı, Şamil ağa, siz mezkür meseleni başlağanda, közleriñizde eyecan ile qaraşıq nasıldır telâş olğanını abayladım. Bundan ğayrı, özüñizniñ dülber çallı başıñıznı ep masa üzerine egerek, maña tüpten baqıp lafetesiñiz. Yuqarıdaki idareler omuzlarıñızğa ağır yük yüklegenlerini añladım. Velâkin, Şamil ağa, lâçare… Men siziñ içün er şeyni yapmağa azır olğanımnı yahşı bilesiñiz. Amma bu meselede, tüşünip-taşınıp da oturmadım ve qatiyetlikle – kesen-kes, red cevabını berdim. Baharistanğa barmaycağımnı söyledim. Siz menim ne içün Baharistanğa ketmeycegimniñ sebebini tekrar-tekrar soradıñız. Men ise, barmaycam, vesselâm, desem de qurtulıp olamadım. Siz boşamay ediñiz. Olduramadım, ahır-soñu dedim: "Meni Qırımğa yollañız, isteseñiz bir ömürge, iç bir minsiz keterim!..". Siz, Şamil ağa menden böyle cevap eşitken soñ daa ziyade ökelengen kibi, afaqalanğan kibi oldıñız. Atta meni işten boşatmağa mecbur olacağıñıznı söylediñiz. Usmonhucayev tarafından böyle emir berilgenini bildirdiñiz…

Bizim davamız neqadar vaqıt devam etti, bilmeyim, söylep olamaycam. Niayet, beklenilmegende, siz maña: "Bar, muarririyetke, işiñni devam et!" dediñiz nasıldır gizli bir memnüniyetlikle. Men bu "memnüniyetlikni" bütün barlığımle duydım. Men bu "memnüniyetlikni" siziñ sesiñizden, közleriñizden, çehreñizden sezdim… Bu da aqiqat!

Doğrusı, Şamil ağa, aynı böyle vaziyetke gazetada da oğradım. Sizge bu aqta tarif etmegen edim. Belki de eşitkendirsiñiz. O vaqia da böyle olğan edi…

Men, demiçik söylegenim kibi, "Lenin bayrağı" gazetasında, "Edebiyat ve sañat" bölüginde çalışam. Bölük müdiri Rustem Ali azretleri ile ne aqtadır qızğın subetleşmektemiz. Saat önbirlerniñ etraflarında meni baş muarrir Abselâm İslâmov çağırğanını söylediler. Kabinetten çıqtım da, uzun-uzadiye dahlizden yürip, sağ tarafqa buruldım ve "Qabulhane"den keçip Abselâm ağanıñ uzurına keldim. Bizler, endi sabadan körüşken edik. O ağızındaki çubuğını eline aldı da, otur balam, dedi. Men yanımdaki skemlege oturdım. Abselâm ağa sözüni başta niçündir Şaraf akadan – Şaraf Raşidovdan başladı, Mubarek hususta söyledi. Soñra, sen Mubarekke ketip, anda ana tilde gazeta çıqaracaqsıñ. Birazdan, başqasını yollap, seni deñiştirecekmiz, demesinmi! Menim dembe-dem nefesim tutuldı. Çünki, laqırdı bu tarafqa çevirilecegini aqılımğa-fikirimge ketirmegen edim… Söylemek istegenim, Şamil ağa, sizge bergen red cevabını, aynı öyle tarzda Abselâm ağağa da berdim… Neyse de, menim anda barmaycağımnı añlağan Abselâm ağa: "Eger de Mubarekke ketmekten baş tartsañ, seniñle sağlıqlaşmağa mecbur olacamız! – dedi. – Bu, şahsen Şaraf Raşidovnıñ emiri!". Baş muarrir bundan ğayrı daa nelerdir söyledi…

Doğrusı, Şamil ağa, ister inanıñ-ister inanmañ, o vaqıtları bularnıñ episini – em Mubarek, em de Baharistan meselelerini – mağrur ecdadlarımıznıñ muqaddes beşiginden biñlerle kilometr mesafede, birevniñ doğmuş toprağında akimiyet tarafından meydanğa ketirmek istenilgen suniy "beşik" meselesini, şahsen kendime ve aynı zamanda "Qırımım!" dep közleri açıq ketken azizlerniñ azizleri – anam Ayşe Kerim Qızınıñ, babam Ali Ümer Oğlunıñ, ğurbetlikte elâk olğan biñlerle qırımlı analarnıñ em de babalarnıñ aziz ruhlarına nisbeten aqaret kibi qabul etken edim. Bu, ağu yara hususta daa iç bir kimse ile paylaşmadım, sifte sizle paylaşmaqtam, Şamil ağa! Vallaiy, bu da aqiqat!

Nede olsa, Abselâm İslâmov, artıq laqırdını devam etmek faydasız olğanını añladı ve beklenilmegende, maña: "Bar, çalışaber!" dedi de, hadimlerden birisini (şimdi kimligini unuttım) çağırmamnı rica etti.

Abselâm İslâmov bu vaqiadan soñ, meni Mubarek meselesinde artıq başqa raatsızlamadı. Velâkin, onıñ maña nisbeten beslegen sevgi-ürmeti bayağı artqanını duydım. Bu da aqiqat!

İşte, Şamil ağa, sizler – bir sıra eski "gvardiya", çoq acayip ve aynı zamanda bol göñülli, keniş diapazonlı büyük sımalarsıñız. Sizler, sürgün – ceza yerlerinde kendi menligiñizni köz bebegi kibi qorçaladıñız. Çevre-çetiñizde sürü-sürü yürgen çeşit reñkli fesatçılarğa qapılmadıñız. Çünki milletine, halqına, Vatanına ğarezsiz hızmet etken şahslarğa, Alla kendi merhametinden mahrum etmey, öylelerini er vaqıt ve er yerde qorçalay, muafaza yapa. Başında kommunist sistemi turğan ğudubetke-monstrğa qarşı – sovet imperiyasına qarşı qalem ile küreştiñiz. Şu qalem vastası ile ğayet qadimiy ve aynı zamanda daima genç Qırımnıñ qırım milletini elâk oluvdan, onıñ medeniyeti ğayıp oluvdan saqlap qaldıñız. Siz Şamil ağa Yusuf ağa ile beraber özüñizniñ ebediyetten yer alğan eserleriñiz ile, Abselâm ağa kendi gazetası ile kommunist rejimi çerçivesinde aqılğa sığmaycaq qudretli işler yaptıñız! Ya, millet aşqına, Vatan aşqına aqılğa "zarar" müşkül, afatlı yollarnı basıp keçken professor – ilim-fen tacınıñ saibi, kâinat intellekti Refiq ağa Muzafarovnı aytmaysıñızmı!..

Sizler, analarnıñ Anası – Vatan Qırımdan biñlerle kilometr uzaqlarda, çoq biñyıllar zarfında negiz, tamır atıp kelgen zengin tarihımıznı, acayip medeniyetimizni, edebiyatımıznı, milliy ananelerimizni, dülber tatlı ana tilini – Qırım tilini unuttırmamaq aşqında çalıştıñız, imperiyanıñ çeşit köşelerine sepilip taşlanğan Qırım evlâtlarınıñ qalplerine milliy duyğunı siñdirmege tırıştıñız. Kim ne dese-desin… Velâkin, sizler, Şamil ağa, er vaqıt ve er yerde, gece-kündüz mazğal – ambrazura qarşısında bulunıp, faaliyetiñizni ep devam ettiñiz. Albu ise, yalıñız intellektual qaramanlarğa has hususiyettir.

Obrazlı etip söylegende, Şamil ağa, sizler kendi qalemleriñiz ile, fikir-ferasetli areketleriñiz ile doğmuş Qırımnı ve sürgünlik – ceza yerlerini biri-birine eklegen ilâiy bir köpür rolüni ödediñiz. Bu da inkâr yapılmaycaq efsaneviy aqiqat. Vaqıt-saatı kelir inşalla, bitaraflı ve aynı zamanda temelli ilim-fen ehli tarafından icadlarıñız, yapılğan işleriñiz keregi kibi ögrenilir – talil etilir, degerli qıymet kesilir… Sebebi, vaqıt er şeyni yerli-yerine qoya.

Ebet, bu fani dünyada keçirgen mürekkep ve aynı zamanda mündericeli ayatıñızda çeşit zorbalıqlarğa, ömür sınavlarına rastkeldiñiz. Velâkin, siz özüñizniñ yüksek intellektual "mayañız" esnasında, olarnıñ episini yeñdiñiz, Vatanğa nisbeten sevgiñizni ve sadaqatlığıñıznı coymadıñız. Aksine, bu büyük sevgi em de iç bir ölçü ile ölçenilmeycek bu sadıqlıq ömür yoluñıznıñ – ayatıñıznıñ esas manası, özegi oldı…

Şamil ağa, men siziñ ayatıñızğa ait bazı levhalar ile tanışlığım bar ise de, amma soñki vaqialardan haberim olmağan eken. Atta, Taşkentte – ekimler şeerçigi denilgen yönelişte yerleşken hastahanede soñki defa körüşkende bile, siz o vaqianı añmadıñız. Bunı, Qırımğa qaytqan soñ eşittim.

Men, beşigimizge kelip çıqqan soñra, aradan çoq keçmedi, kiyeviñiz Adhad Sinoğul azretleri Vatanına ketip, anda vefat etkenini ve anda da defn olunğanını eşittim. Ömür arqadaşıñız, ürmetli Fatma aptemge telefon açıp, umumiy tanışımız – İsmail Kerim ile beraberlikte eviñizge teşrif buyurdıq. Qurani-Kerimden bilgen sürelerni oqudıq… Deycegim, şu künü bayağı maalgece Fatma aptem ve Leylâ hanım ile subetleştik, eski ve yañı "defter"lerni qarıştırdıq demek mümkün. Söz kelimi, Fatma aptem o zamanı böyle vaqianı ikâye etti…

Cümlemizge belli olğanı kibi, Taşkentte "Lenin bayrağı" gazetası çıqa, Ğafur Ğulam adına edebiyat ve sañat neşriyatında "Qırım tilinde bölük" çalışa, "Yıldız" mecmuası derc oluna edi… Bular ve diger milliy medeniyet noqtalarınıñ meydanğa kelüvinde siziñ qoşqan isseñiz, köstergen teşebbüsiñiz Şamil ağa, misilsizdir. İşte, doğrudan-doğru siziñ iştirakiñizle meydanğa kelgen milliy medeniyet ocaqları ve siziñ yardımıñız, qoltutuvıñız sayesinde doğğan yazarlar – hadimler özleri çalışqan idarelerile Qırımğa köçkende, iç birisi uzurıñızğa kelip, siz kibi ustaznıñ eyi tilegini – duasını almaq bir tarafta tursın, atta telefon vastası ile sağlıqlaşmağanlar. Siz, Şamil ağa, sadır olğan böyle alğa tarsıqıp, odada töşevli kilimniñ ortasına çöküp: "Men bularğa ne yaptım aceba!.." dep, közyaş töküp ağlağansıñız…

Doğrusı, Fatma aptem bularnı söylegende, başıma bir qopqa qaynaq suv tökülgen kibi oldı…

Men, Fatma aptemniñ em tariflegen, em de işmar etken ögümizdeki töşevli kilimge baqtım. Şu arada, Şamil ağa, siz, güya közlerim qarşısında peyda oldıñız. Men siziñ gunâsız, merametli, yaşlı közleriñizni körgen kibi oldım. Safdil közleriñizden büllür kibi közyaş tamçıları tığırıp, kilim üzerine tammaqtalar…

Kilimde öz izlerini qaldırğan bu büllür közyaşlar "Sevdim seni", "İblisniñ ziyafetine davet", "Çoraçıqlar", "Teselli", "Şalanda", "Ya – vaş tsar i bog", "Tuğay bey"… kibi ebediyetten yer alğan eserler müellifiniñ – Qırım müellifiniñ közyaşları edi…

Kilimde qalğan közyaş izleri, ekinci cian cenki cebelerinde qan berip can alğan ve aynı zamanda tesadüfen sağ qalğan qırımlınıñ – türkniñ közyaşları edi…

Kilim üzerinde kendi izlerini qaldırğan közyaşlar, ecel cezasına oğratılğan qırım halqına ava kibi zarur maneviy ve ruhiy milliy yemek yetiştirip turğan qırımlınıñ – türkniñ közyaşları edi…

Mezkür közyaşlar ebediyetten yer alğan Tuğaybey, İsmail Gaspralı, Üsein Toqtarğazı, Abdureşid Mediyev, İslâm Girey, Boğdan Hmelnitskiy, Rustem… kibi yüzlerle ölmez obrazlar yaratqan qırımlınıñ – türkniñ közyaşları edi…

Bu büllür közyaşlar qadimiy türkniñ – efsaneviy Atilla nesiliniñ elem közyaşları… ökünç közyaşları… ve niayet acınuv közyaşları edi…

Aqiqatta, Şamil ağa, keçmişte bizler kim edik de, bugün ise, nelerge çevirildik… İblisniñ alğışına qapılıp, yolunı şaşırıp – şaşmalap yürgen er bir quluna, kene imanğa qaytmağa Haq Taalâniñ özü yardımcı olsın…

"Baarde küçlü yağmurlar yağsa, yüksek yamaçlardan aşağı sel tüşe, köyni ekige bölip, iñildep aqıp turğan Tilki-Geçti özenine qoşula… Suv özüniñ saillerinden tışqa çıqa, öküre-qutura, bağlarnı-bağçalarnı basa, evlerni yıqa, uvuldap uzaqlarğa çıqıp kete".

İşte, Şamil ağa, kendi eserleriñizniñ birisinde fikirleriñizni, duyğularıñıznı – felsefeñizni böyle satırlar ile ifadeleysiñiz. Menim söylemek istegenim, barsın siz añıp keçken küçlü yağmurlardan meydanğa kelgen sellerge siziñ de temiz-pak – büllür közyaşlarıñız kelip qoşulsın ve misli yoq qudretli selge çevirilsin! Barsın, bu qocaman sel, yalıñız Tilki-Geçti özenini degil de, Yarım Adanıñ cemi özenlerini toldurıp, taşıp, ökürip-quturıp, Qırımımıznı bir tamam yuvsın-temizlesin ve aynı zamanda onıñ evlâtları – qırımlarnı da günâhlardan arındırıp, qalblerini büllür kibi temiz-pak etsin!

Allau Taalâ epimizni imandan ayırmasın, imanlarımıznı qaviyleştirsin! Cümlemizge asırlar qatlamlarından yaşap kelgen qaramanane, cesür, qorqubilmez, mağrur, ikmetli ecdadlarımıznı unuttırmasın! Kimligimizni unuttırmasın! AMİN, Ya RABBİ!..