Ветанымнынъ хош аэнки...



⇦ къайтмакъ




Бора Гъазы Герай Ханнынъ – Гъазаийнинъ

назмиетинден нумюнелер

ГЪАЗЕЛЬ

Йыкъылды зулм элинден хане-и диль,

Ветандан гъайры лязим кельди мензиль.


Билинмез олды къадри мерд оланынъ,

Джефаи-и танъны чекмек джана мушкюль.


Раъийет-первер олмаз эхрименде,

Шех-и дана ки бундан дахи гъафиль.


Хакъкъа чин таъны кельди чюн къулагъа,

Ки, биз чыкътыкъ ве лякин къалды махфиль.


Гъазайиы якъубдыр нар-ы гъайрет,

Ветан теркин къылурмы ёкъса акъыл.








ДОЛАБ

Ёл устюнде ёлукътым бир долаба,

Дидим: «Ничюн сюрерсинъ юзь бу аба?


Делинмиш багърынъ у къаддинъ букюльмиш,

Козюнъ яшы аягъынъа дёкюльмиш.


Недир, ашыкъмысынъ? Вармы фиракъынъ?

Бу гъурбетте кимедир иштиякъынъ?


Гечер бойле сенинъ лейл-у нихарынъ,

Ки, ёкъмудыр элинъде ихтиярынъ?


Недир баъис хале бойле фигъана?

Букюльмиш къаметинъ, дёнмиш кемана.


Эм агъларсынъ, эм инълерсинъ дем-а-дем,

Бу гизли дердинъи бильмез ич адем».


Долаб ишитти бенден бу хитабы,

Зебан-и ал иле верди джевабы:


«Хаберсиз адем огълу маджерадан,

Къазадан биль деме чюн у чирадан.


Юдже дагълар иди эвель мекяным,

Беним де вар иди таб у туваным.


Акъарды эр заманлар дешт-и сары,

Реван олуп аягъым чешмесары.


Тутуб эр янымы, къолым – будагъым

Чемен узьре тутуб эр дем аягъым.


Башымда къумры ву тугърадж отерди,

Земинимде нидже гуллер битерди.


Либасым кя ешиль, кя ал олурды,

Назан вакъты зерим памал олурды.


Бенефше баш урурды сола, сагъа,

Нихал-и невресем дуруб аягъа.


Сафа иле тутуб джамыны ляле,

Сачарды джуласыны хаке жале.


Олуб нергиз кози эр гидже би-хаб,

Олурды нул-и меджлис анда уннаб.


Эсип баъд-и эджель нагях йыкъылдым,

Кесильди бих-и омрюм анда бильдим.


Бюке кельмез иди харгиз кеманым,

Йыкъылдым, къалмады таб у туваным.


Хеман дем кесдилер къолым – будагъым,

Сюйремекчюн бири дельди аягъым.


Такъуб бойнума анда рисманы,

Ки бильдим къалмады ишрет нишаны.


Къани ол мергзарым, лялезарым?

Диригъа китти эльден ихтиярым.


Мени къылдылар анда хаке ексан,

Ки эфгъан эйлер идим анда налян.


Нидже йыл гечди вю джисмим къуруды,

Ешиль тоным къарарды ве чюрюди.


Зекерья тек мени анда бичерлер,

Ишит имди банъа не иш гечерлер.


Къылып тахта мени эм мых урурлар,

Теджеммю эйлейиб коке сюрюрлер.


Дёнерим ол замандыр, бу замандыр,

Билюрсенъ ки фелек иши ямандыр.


Йиди Эйюб тек багърымны кирман,

Къазая чаре не? Сёйле не дерман?

Сёзюмден ибрет алгъыл сен де, эй, Хан,

Фелек мулькинде варсыз джумле михман.


Гъурур итме сакъын сен де джихана,

Кулердим бен де нидже натувана.


Фелек бир еди башлы адждерхадыр

Ки накъд-и амр-и адем худ гъыдадыр.


Нидже мюрселлере зехрин ичюрди,

Нидже юз бинъ вели андан кечюрди.


Нидже шахлар келюр анда олур мат,

Мурад узьре сюрюльмез бунда ич ат.


Не хош димиш бу эбяты бир устад,

Ки эр демде анынъ руху ола шад.


Диляверлер джихана доймадылар,

Заманынъ хамлесине доймадылар.


Ки алданма арус-и дехре зинхар,

Нидже арслан эляк эйлер о мурдар.


Не ал олса онъа диль вирме бары,

Вефалу деб бу кяхбе рузигяры.


Гечюрме гъафлет иле рузигярынъ,

Ки вар икен элинъде ихтиярынъ.


Дилерсинъ ки иришесинъ кемале,

Тевеккюль къыл эр ишде Зульджеляле.


Ики алемде истерсенъ ферагъат,

Акъыт козинъ яшыны, эйле таат.


Сёзюнъ хатм эт, етер, дидинъ, Гъазаий,

Ки таат къыл диле Хакътан ризайы.


Риза вар эр не ки кельсе къазадан,

Худадан биль, Худадан биль, Худадан!»


Назм сатырлардаки базы сёзлерге изаат:

диль – къальб; юрек

мерд – джесюр; джесаретли; къоркъубильмез

джефа-и – истирап; сыкъынты чекмек; эзиет чекмек

шех-и – шахы

дана-ки – икмет; икметли; илимли; бильгили (адам)

гъафиль – бильмемезлик; перишан; къайгъысыз

чин таъни – керчектен итираз

махфиль – акимиет ве онынъ этрафы

якъубдыр – якъкъандыр

нар-ы – атеши; алеви

теркин къылурмы – терк этерми

долаб (долап) – сув копчеги; дивар шкафы; дивар козю (ниш)

ёлукътым – расткельдим; корюштим; садыр олду

къаддинъ – эндамынъ; вуджудынъ

фиракъынъ – айрылыкъ

иштиякъынъ – мадденъ; иштаанъ

лейл-у – гедже; геджеге бенъзеген; къара сачлы

ихтиярынъ – истегенинъ киби; къарт киши

къаметинъ – эндамынъ; вуджудынъ

кемана – кемане; яй; окъ

зебан-и ал – тиль; лисан

маджерадан – къавгъадан; айтышувдан; сергузештен

чюн – себеби; чюнки

чешмесары – чокъракъкъа; копкеге

чимен – ешиллик

къумры – къумры къушы

тугърадж – тугъра (герб)

бенефше – мелевше

нихал-и – филиси; яш-тазе пытачыгъы; индже, назик, дюльбер эндам

сафа – сафкъа; сырагъа

уннаб – яптыртмакъ; теслим олдуртмакъ; разы олдуртмакъ

зехрин – зеэри

вели – мукъаддес

зинхар – аслы да; ич де

мурдар – былашыкъ; пис; алчакъ; кирли

кяхбе – резиль; намуссыз; алчакъ; ёлсуз къадын

кемале – иришмек

тевеккюль къыл – табий ол; динъле

ферагъат – раатлыкъ; эйиаллылыкъ; бахыт

таат – итаат

ризайы – разылыгъы