Цвет Родины моей...



Избранные стихотворения

Джынгъыза Дагьджы

БЕРИНЪИЗ АТАМНЫНЪ КЪЫЛЫЧЫН МАНЪА

Къальбимде хурриет атеши янар.

Беринъиз атамнынъ къылычын манъа!

Атымны сюрейим къанлы мейдангъа,

Беринъиз атамнынъ къылычын манъа!



Беринъиз! Къудретли дерьядыр гонълюм.

Тюркстан ёкъ дие багъыргъан о ким?

Къаныны севген курешчи бир тюрким,

Беринъиз атамнынъ къылычын манъа!



Беринъиз тёкюльген къангъа къан ичюн,

Гунахсыз юртумда ольген джан ичюн.

Кечмиш ве келеджек нам ве шан ичюн,

Беринъиз атамнынъ къылычын манъа!



Къальбимде хурриет атеши янар.

Беринъиз атамнынъ къылычын манъа!

Атымны сюрейим къанлы мейдангъа,

Беринъиз атамнынъ къылычын манъа




ИНАН, СЕН ГУЗЕЛИМ…

Инан, сен гузелим, инан, сен сёзюме,

Инан, сен бакъып бу севдалы козюме.

Акъ туман чезильди, сабалар ачылды,

Бахытлы ёлума чечеклер сачылды.



Айды, бер къолунъы, улькемнинъ яш къызы.

Келеджек кунюмнинъ кунеши, йылдызы.

Сен меним аятым, сен меним арзумсынъ!

Чечекли баарим, кунешли язымсынъ!



Омюрде кульмесек кунюмиз гъайыптыр.

Кунешли куньлерде кульмесек айыптыр.




СЕВИМЛИ ЯЛТА

Кечмишлер бу ерге тарихлер язды,

Союма-сопума мезарлар къазды.

Бакъ, бугунь эвлядынъ бир аэнк созды…

Анамсынъ, бабамсынъ, севгилим Ялта!



Дагъларнынъ устюне къанатым чездим,

Кунь бою къызларнен багъыны кездим,

Багъынъдан шыралы юзюмлер узьдим,

Багърынъда догъдум мен, севдигим Ялта.



Дагълары терекли, дагълары чамлы,

Дагъындан сув акъар шербеттен дамлы.

Бу топракъ шерефли, бу топракъ намлы

Не гузель яраштынъ, севдигим Ялта!



Йигитлер топланып бир хоран тепсе,

Къызларнынъ башына чечеклер сепсе,

Топракъкъа йыкъылып, топракъны опьсе,

Хаялым долашыр, севдигим Ялта!



Бар кетинъ, булутлар, кунешим кульсин,

Сефалы Ялтамны душманлар корьсин.

Кунешнинъ шевкъындан козю кёр олсун,

Бермем ят эллерге, севдигим Ялта!




ГУЛЬ

Уфукълардан джильвеленип,

Кульди баарь сабасы.

Кунешленип, шенъ корюнди

Коюмизнинъ тарласы.



Мен де севип бу сабаны

Тюштюм азбар тёрюне.

Иште, манъа эвимизнинъ

Алд къорасы корюне.



Анда осьти къызыл гуллер,

Къокъу сачып, алланып.

Мен де осьтим тыпкъы гульдай

Ветанымдан рух алып.




КОЙ

Байырлар багърында ерлешкен багълары,

Не гузель корюне сефалы дагълары.

Эр акъшам къойнунда булутлар геджелей,

Бол сувлу озенлер сизлерни эркелей.



Башыны денъизге эгильткен Аюв-Дагъ,

Этрафта тютюнлик, мейвалы багъча, багъ…

Далгъалар ойнаша, далгъалар чалара,

Денъизнинъ тёрюнде елькенлер агъара.



Чечекнен безенген багълары, багъчасы,

Ешиллик къойнунда комюльген дачасы.

Яш къыздай ярашыкъ кипарис, пальмасы,

Багъчада шыралы армуты, алмасы.



Яйляда долана къозу эм къойлары

Некъадар шенъ кече джыйынлар, тойлары.

Сеслене устанынъ кемане, дареси.

Сеслерден янъгъырай дагъ, тёпе, дереси.



Йигитлер топланып хайтарма айланса,

Я хоран тепип де къызларгъа байланса,

Хаялынъ къуш олуп, коклерде доланыр,

Олардан шаирнинъ къалеми рух алыр.



Бир вакъыт бу ерни Пушкин де долангъан,

Ялынынъ ташында бир озю ойлангъан.

О заман денъизде къутургъан далгъалар,

О заман кейф сюрген бай, мырза, агъалар.



О заман факъырлар байларда къыйналгъан,

Койлюнинъ устюне къамчылар ойнагъан.

Кечтилер о куньлер, артына къайталмаз,

Мырзалар сёзюни койлюге айталмаз.



Бугунь эр къоранта зевкъ-сефа ичинде,

Джесюрлик корюне эр кимнинъ ишинде.

Тарлада башакълар денъиздай чалкъана,

Байлыкътан инсаннынъ юреги рух ала.



Эр саба балалар ашыкъа дерсине,

Сеслери къошула къушларнынъ сесине…



1939 с. (Къырым)



КЪЫРЫМ, МЕНИ АНЪАСЫНЪМЫ?

Кунеш батар, сюкют булур голь, ирмакъ, чай.

Туман ятар тёпелернинъ аркъасына.

Чатырдагънынъ къулагъына асылгъан Ай

Бенъземезми яш келиннинъ сыргъасына?



Мен де дертли геджелернинъ бир сырдашы,

Эски Чатыр сырын ачар, деп арз эттим.

Юрегимде Ана Юртнынъ топракъ, ташы…

Кунешимнинъ догъмасыны чокъ истедим.



Кунь догъмады Къырымымнынъ семасында,

Агълайсынъмы, кедерленип, янасынъмы?

Къырым, Къырым! Бойле сувукъ геджелерде

Сен де мени яхшы сёзнен анъасынъмы?



1946 с. (Буюкбритания)



ЙЫЛДЫЗ

Махзюн йылдыз, дертли йылдыз, сёнмей тур!

Сёнме, йылдыз, азачыкъ ял алайыкъ.

Бельки артыкъ кунеш догъар, сёнмей тур,

Сёнме, йылдыз, ёлумызны булайыкъ.



Дертли йылдыз, мен де, мен де дертлийим,

Сен сёнерсенъ, дерт ортагъынъ къаладжакъ.

Сен сёнерсенъ, йылдыз, меним гонълюме

Гедже-куньдюз къаранлыкълар даладжакъ.



Бизден башкъа бармы дерсинъ, эй, йылдыз,

Гедже догъуп ер юзюни корьмеген?

Бизден башкъа бармы дерсинъ, эй, йылдыз,

Джефа корип, ер сефасын сюрьмеген?!




СЛОВАРЬ:

адалет -справедливость

амансыз -беспощадно; жестоко

алд -впереди; передняя часть

анъмакъ -упоминать; вспоминать

ата (баба) -отец, папа

атеш -огонь; костёр

Бакъий (бакъый) -вечный

дерт ортагъы -друг по несчастью; друг по печали

джефа -страдание; мука

иджрет -эмиграция; переселение

ильки -первый; первоначальный

иль -край; страна

кескин -острый

къалем -перо, ручка; черенок

къора -загородка; перегородка

къылыч -сабля, шашка; меч

махзюн (мазюн) -печальный; заунывный; безотрадный

мудхиш -ужасный; страшный

саиби -владелец; хозяин; обладатель

сема (кок) -небо

сой-соп -родня; родственники

хурриет (урриет) -свобода

чай -река; напиток

Чатыр -Чатырдаг (гора в Крыму)

шан -честь; доброе имя; слава, доблесть

ял алмакъ -передохнуть; чуток передохнуть; отдохнуть