Чешит тюрлю чичеклер

бар дюньяда,

Чешит тюрлю гуллер…

Лякин мен бир чичек севем

дар дюньяда,

Оны менден Ай ве Кунеш куньлер.

Меним чичегим аязлы къышларда,

Язда ве

кузьде,

баарьде,

Акъшам ве

саба,

куньдюз

ве гедже

даима ача,

Къокъулар сача.

Сабырсыз къальбимни шифалай

ве охшай,

Къыздыра гонълюмни чыдамсыз аязда.

Баарьлер танъынынъ чыкъына ошай,

Юрекни серинлей о сыджакъ язда.

Къаранлыкъ геджеде фенерлер якъа

дюньягъа.

Онъа сукълана асретли бульбуль.

Лякин о, не чичек

ве не гуль…

О, Айнынъ, Кунешинъ

куньдеши.

О, сенинъ шайлы кулюшинъ,

гузелим,

Къальбимнинъ сёнмез кунеши!

Къолунъызгъа ачувнен балта алманъыз,

Кесменъиз даллангъан яш фидан терекни.

Башына беля кельгенге ох чалманъыз,

Бир даа якъманъыз юрекни.

Сиз, йыкъылгъанны таптаманъыз,

тепменъиз.

Бу бир имдат, бу бир фырсаттыр деп,

санъа!

Бизлер инсан балаларымыз эпимиз,

Ер юзюнде анадан кельдик дюньягъа.

Душманынъны биль, ярдым эт достынъа,

Баба-деде насиатыны унутма!

Сени ташнен урсалар, ташкъа япышма,

Огюнъдеки ким? Бакъ!

Сонъ эль узат онъа!

Беш пармакъ – беш агъа-къардаштыр,

дегенлер…

Биз эпимиз

тувгъанлармыз, эльбет.

Нидже несиллер урушларда ольгенлер,

Яшасын деп, дюньяда эр бир миллет.

Асырларнен акъкъан озень де, кимерде,

Къуруй. Инсан: – Сув! Сув! – деп

тельмире.

Лякин ольмей. Араретини кечире,

Сонъ кене де башыны котере.

Кимерде къуршуннен кокреги тешиле,

Фышкъырып коксюнден къан акъа.

Лякин эким ярдымгъа келе,

Дюнья юзюне козь ачып бакъа.

Кимерде инсан озь омрюнден тунъюле,

Юрекни къаарь-къасветлер якъа…

Къувана. Кимерде козь яшы тёкюле,

Сонъ кене гондже гуллерге бакъа.

Кимерде кокюси-юреги агъыра,

Энъ агъыр яныкъкъа-гъайыпкъа огърай.

Я ана,

я баба,

я эвлят…оле,

Лякин кунь келе, тюзеле яра.

Инсан кене де ойнай ве куле.

Кузь кельсе, къальбимни кедерлер сара,

Сен ёкъсынъ. Онынъчюн дегильми экен!

Коклерде турналар зий-чувлап бара,

Асретлик бунынъчюн дегильми экен!

Учманъыз, турналар! Учсанъыз эгер,

Озеньлер четинде,

Багъчалар бойлап,

Кезинген куньлерим хатриме келе.

Огюмден ялкъ этип кечелер козьлер,

О козьлер, о гузель козьлерни ойлап,

Сескенем,

Къалкъам мен,

Дерт къальпни деле.

Не къайгъы, не къасвет, не мунълы сада,

Не асрет… Ич бири керекмей манъа.

Учманъыз, турналар, учманъыз! Я да

Учсанъыз, кедернен кельменъиз манъа!

Сачагъындан тик къаягъа илинген

Алчакъ эвнинъ огюнде бир эмен бар.

Тени кюфли, чатлакълары силинген,

Турушында сарсылмаз бир эмель бар.

Къач яшында? Нелер корьген бу терек!

Кимсе бильмей. Асырларнынъ сырджысы.

Бу дюньяда инсан ичюн не керек!

Саадетми? Озю онынъ йырджысы.

Куньдюз суса къадим эмен… Геджеси

Рузгяр эссе, сонъ даллары саллана.

Салландыкъча, дюльбер аят нагъмеси

Ишитиле. Шенъ юртларны долана.

Янъы нагъме пенджереден ичери

Дала. Мени тёшегимден турсата.

Бакъам коктен шефкъатлы ай нур сача,

Янъы нагъме – меним къаным, джигерим.

Инсан, асыл къайгъы-къасвет бильмесе,

Кийик сада юкъусыны больмесе,

Ятса-къалкъса фелякетсиз-теляшсыз,

Юрегини чешит дертлер дельмесе.

Ама дженклер… Эляк олгъан инсанлар,

Эвде ач ве чыплакъ къалгъан сабийлер,

Йыкъыкъ койлер, яныкъ, куюк исарлар

Не фысылдай, гедже санъа не дейлер!

Ничюн! Ничюн ер астында гизленген

О нейтрон машинасы! Бомбалар!..

Мустемлеке адаларда тикленген

Къазармалар ничюн! Бизим тынч дамлар

Кене телеф, эляк олмакъ ичюнми?

Бахтымызны эсир алмакъ ичюнми?..

Челик дияр, истегим – тек адалет.

Къач яшында? Нелер корьген къарт эмен?

Кимсе бильмей. Месуд омюр бекчиси.

Несиль ольген, несиль догъгъан – буюген,

Эмен тура. Тынч топракънынъ эльчиси.

Бир тилим отьмек ята

Сокъакъта.

Янында парчалар…

Гогерджинлер де ашап тойгъанлар

энди.

Адамлардан урькип къачалар.

Дженк вакъытында

учь хорантанынъ пайы –

Ашап тояр эди баласы-чагъасы,

Акъайы, апайы.

Шимди сюрю-сюрю

кечип кетелер.

Кимлер?

Инсанлар!?

Отьмек парчасына сюрюнелер…

Корьмейлер…

Санки корьмейлер!

Эгильмеге ар этелер.

Эринелер.

…Ниает,

сюрю ичинден,

Бири эгильди –

сол къолуны узатты,

Онъ къолу омуздан кесильген…

Тек енъи саллана,

Бир тилим отьмекни,

парчаларын топлап алды да,

къалтырагъан, берчли пармакъларынен

коксюне басты.

Кедернен башыны ашагъы асты.

Сонъ, адамлар арасында къарышып,

джоюлып кетти.

Тек, узакътан,

агъач аягъынынъ

тасырдысы ишитильди.

Ёкъ, ёкъ!

О, тиленджи дегиль эди.

О, дженкте

Къолу ве аягъыны джойгъан…

Баласы-чагъасы,

къайдадыр, бомбадан

эляк олгъан.

Озю, ёрулгъан – талгъан…

Лякин къальбинде

меръамети,

Инсаниети

къалгъан.

Абибе къартийнинъ дюньяда бир дане

Севимли огъланы бар эди.

Софада даима чынъ, мане

Уйдурып эп йырлар эди.

Кунь кельди,

Чыкътыкъ биз думанлы ёлларгъа,

Дагъларда душманнен атыштыкъ.

Дагъларда пулемёт инъледи къолларда,

Фашистлер кучюнен чатыштыкъ.

Берлинге

Берабер

Кирдик биз урушып,

Лякин бир быралкъы къуршун

Оны йыкъты.

Коксюнден къан акъты

Тамчылап, уюшып,

Фаджиа

Ичимни, багърымны якъты.

Биз къайттыкъ,

Янымда койдешим ёкъ эди.

Сонъ ольмез сымасы

Эйкельде тирильди.

Ананынъ козь яшы,

Огълунынъ эрлиги

Несиллер эшкъына берильди.

Бу дюньяда, къайда олсанъ, ол сен, инсан.

Рух алырсынъ ана-топракъ къокъусындан.

Махрум къалсанъ ана-топракъ дуйгъусындан,

Бахт тапмазсынъ ер юзюнде, манъа инан.

Бу дюньяда, къайда олсанъ, ол сен, инсан.

Ана-топракъ!

Ана-топракъ!

Ана-топракъ!

Тек о яшар ве яшатыр инсанларны.

Къан-джанынъа шифа берген о бир чокъракъ.

О догъургъан азиз баба-аналарны.

Бу дюньяда, къайда олсанъ, ол сен, инсан.

Ана-топракъ багъырында элял сютнен,

Бу дюньягъа кельген инсан, инсан олып.

Озенбаштан, эм Сувдагътан, эм Ускюттен…

Сувлар акъкъан улукълардан, ташып-толып.

Бу дюньяда, къайда олсанъ, ол сен, инсан.

Ана-юртта ишлеп-талып оськен инсан –

Унуталмаз оны асыл ич бир заман.

Асретликтен юреклерде къопар исьян –

Узакъларда аз бир вакъыт къалса инсан.

… Геджелейин афат къопкъан бир заманлар,

Фелякетте къалгъан сабий ве аналар.

Геджелейин сёнмей къалгъан от-оджакълар,

Дерсинъ ярын, я о бир кунь къайтаджакълар.

Магърашкъанлар аранларда къой, сыгъырлар,

Кок ярылгъан къарт копеклер улугъанда.

Кимсе бильмез, ничюн, къайда къувулалар,

Айванлардай вагонларгъа толдургъанда.

Мешакъатлы махшер-фигъан куньлеринде,

Сепильген шай орталыкъкъа къадимий халкъ.

Къоркъу толгъан къатып къалгъан юреклерге,

О куньден сонъ, корьмеген о, адалет-акъ.

…Олюм къускъан урушларда къан тёкелер,

Джан берелер, агъа-къардаш ве бабалар.

Не къыямет бар дюньяда, бильмей олар.

Комендантлар халкъны эзе, ер тепелер.

Аджджы еллер, зеэр-сытма халкъны кесе.

Куньлер сайын ольгенлернинъ ёкъ сайысы.

Ал-эвалны анълатмагъа ёкътыр кимсе,

Агъласанъ да, сызласанъ да, ёкъ файдасы.

Эки тувгъан – бири Сервер, бири Энвер

Къувулгъанлар бутюн халкънен яш олгъанда.

Бири тюшкен алев къускъан Бекабадкъа,

Бири исе, къарлы-бузлы чал Уралгъа.

Азмы дерсинъ, чокъмы дерсинъ – къыркъ йыл кечкен,

Эки тувгъан ольмей къалгъан сюргюнликте.

Экиси де, шербет дегиль, зеэр ичкен,

Ана-топракъ, ана-баба севгисинден.

Сюргюнликте янгъан-куйген Сервер энди,

Даяналмай ёлгъа чыкъа, къартайгъанда.

Келип-ете, аякъ баса топрагъына,

Анасындан элял сютни мында эмди.

Ерге чёке, къучакълай о, топрагъыны,

Козьяшлары тыгъыралар бурчакъ киби.

Унутты, о, энди къайда олгъаныны,

Орман, дагълар ве чёллерге къучакъ керди.

Юрек таша, къалтырай эм, энди тизлер.

Этраф кийик – не тувгъанлар, не койдешлер.

Силинген эм, сокъакъларда къалгъан излер.

Не япмалы? Такъдир бойле. Бойле ишлер.

Не япмалы? Къалмалымы? Къайтмалымы?

Къалды Сервер тюшюнджелер алкъасында.

Омюр-билля шай къучакълап ятмалымы

Бу топракъны, ябанийлер арасында?

Тувгъанларнынъ чокъсу ольди, анда-мында.

Койдешлер де яшай Джизакъ бойларында.

Базылары Мубарекке эсир олды…

Шай корюле, къайтмакъ ёкътыр ойларында.

Къардашына мектюп язып ёллар экен:

- Къайт! – деп энди, ана-юрткъа – баба-юрткъа.

Бекабадда чатлайджакъ о зенгинликтен.

Даа бильмем, нелер керек, онъа анда!

Энди чаре къалмады бу янъгъызлыкъта,

Эки авуч топракъ къоя чантасына.

Омузына ура-ала, чыкъа ёлгъа.

Ягъмур демей, боран демей, танъ аткъан

Афта кечмез, етип келе Бекабадкъа,

Геджелейин тапа Энвер къардашыны.

Кирер-кирмез, расткеле о, бол софрагъа,

Ур-патласын чалгъы чала – той акъшамы…

Орталыкъта не киев бар, не де келин.

- Бу не? – дей о, озь-озюне, – тюшми экен?

Зевкъ-сефанен шай къардашы, яшай экен,

Эбет, ишлеп, терин тёккен, буккен белин.

Аш ашала, патлатыла бирер-экишер…

Эки тувгъан – агъа-къардаш къавушалар.

Гъайры баштан къой союла, кебап пише,

Къолдан-къолгъа чокъ шишелер авушалар.

Ярым афта бу зевкъ-сефа девам эте,

Мусафирге хош кельдиге, эп келелер.

Онъа энди вакъыт кельди сёйлемеге

Яваш-яваш, о еринден котериле:

- Азиз достлар, койдешлерим, къан-къардашлар,

Той-дугюндай отурыштыкъ ярым афта.

Энди манъа рухсет беринъ, аркъадашлар,

Артыкъ манъа къайтмакъ керек ана-юрткъа.

Ана-топракъ чокътан беклер эпимизни,

Етер артыкъ сюргюнликте орьселенмек!

Вакъыт кельди топламагъа эпимизни…

Несиль къаргъар сени, мени, мында ольсек…

Тувгъан-къардаш, къолум-къомшу динъледилер.

Мезарлыкъдай тынчлыкъ сарды орталыкъны.

Юреклерде махшер куньлер инъледилер,

Хатырлап о Къарасувны, Орталанны…

- Догъру, агъа! – дей къардашы, къаба сеснен.

- Лякин, бакъса, орталыкъкъа, бу бир дженнет!

Бу байлыкъны къазандым мен, къан-теримнен.

Анда къайтсам, не япарым, къарт экенде?

Мен бу ерде, эзер язда, къара къышта

Чокъ чекиштим, къыркъ йыл бою, айван киби.

Мен бу ерде, озь-озюме бир падишам!

Бугунь-ярын кунешим де, сёнер бельким…

Агъа-къардаш бир-бирине бакъа кене.

Бири сёйлей, бири динълей. Сонъ, кене шай.

Джер-джемаат пысырдаша, гурьделене…

Яшынлагъан, гудюрдеген кокке ошай.

Тек сен дегиль, бутюн халкъынъ, манъа инан,

Гъурбетликте халкъ оларакъ анъылмайджакъ.

Ветансыз халкъ о халкъ дегиль, ич бир заман.

Сенден гъайры ёкътыр буны анъламайджакъ!

Ким не джойды? Сен не таптынъ? Сёйле манъа.

Бу эвними? Азбарнымы? «Волга»нымы?..

Ракъы-шарап чапчагъыны, миллионнымы?

Я инсан деп, сени асыл кимлер анъа?

Сёйле манъа, ананъ къайда? Бабанъ къайда?

Гъариплернинъ мезарлары, сёйле къайда?

Ветан къайда? Деделернинъ изи къайда?

Мавы дагълар, мор денъизинъ, сёйле къайда?

Балалыкъта озенлерден акъкъан сувлар

Ич тюшмейми хатырынъа, айт, бир дефа?

Динълеп бакъсанъ, къара боран аля увлар.

Бу корьгенинъ сефа дегиль, тек бир джефа!

Учан-Сувнынъ шувултысы къайда къалды?

Къайда къалды, мавы козьлю, гузель Ялта?

Ничюн сени бу зенгилик шай алдата?

Чокъ эгленме, сонъки кунинъ келеята!

Бир кунь ола, епелекдай учар-кетер

Зенгинлигинъ – барынъ-ёкъунъ, бир шей къалмаз.

Акъылсызнынъ акъылы да бунъа етер,

Вакъыт барда, анъла къардаш, тюшюн бираз.

…Чокъ сёйленди бу акъшамы агъа-къардаш.

Мусафирлер къолум-къомшу динъледилер.

- Биз разымыз агъанъ иле, биль, аркъадаш,

Къайтмакъ керек! – гурьделешип, шай дедилер.

Лякин къардаш, къайт ат киби, пек тирельди.

Таш къаялар обаланды, дерсинъ, ёлда.

Бу арада, шемшек чакъты, ер титреди…

Агъа чёкти тиз устюне, чанта къолда:

Яваш-яваш чантасыны ачты агъ –

Эки авуч ана-топракъ ичерсинде!

Джер-джемаат, къардашы да онъа бакъа.

Тамчы-тамчы козьяш акъа чересинден…

Къучакълашты бир-биринен агъа-къардаш.

Чанта къолда – эки авуч топракъ иле!

Ана-топракъ къокъусындан айлана баш!

Козьлеринден ёлакъланып, яш тёкюле.

Къардаш басты о торбаны багъырына.

Яшын яшнап, кок гудюрдеп, ягъмур ягъа!

Ёкътыр кенъеш ана-топракъ – ана-юрткъа!

Козьяшынен суварылгъан бу дюньяда!

- …Эй, джемаат, кимим энди, асыл мында?!

Бутюн халкънен огърадыкъ биз агъыр алгъа.

Ана-топракъ денъишильмез бар дюньягъа!

Виран къалсын сюргюнликлер, чыкъам ёлгъа!

Азмы кечти, чокъмы кечти, узакъ ёлда,

Агъа-къардаш келип етти Къарасувгъа.

Эки къазма, эки курек – эки къолда –

Ер къаздылар, эв яптылар бир къач айда.

Къорантасы – бала-чагъа къувандылар,

Ана-топракъ арзусына къавуштылар.

Керек олса, къуру отьмек ашайджакълар,

Эр кес киби, ана-юртта яшайджакълар.

Лякин, бир кунь, къара булут саркъты кене,

Кок къарарды къузгъунларнынъ талдасындан.

Бала-чагъа козьяшлары акъты кене.

Къувулдылар Къырым Ярым Адасындан.

Мал-мульклери септирильди анда-мында,

Эвлери де бульдозернен тегизленди.

Даа нелер кореджекмиз бу дюньяда?!

Даа насыл хорлайджакълар бизни энди?!

Яры гедже маалинде – къаранлыкъта,

Эль-аякъны тыршавлады, багъладылар.

Тым-тыракъай, ашсыз-сувсыз орталыкъкъа –

Украина чёллерине айдадылар…

Азмы кечти, чокъмы кечти харабеге,

Кене ёлда агъа-къардаш, бала-чагъа.

Инандылар ялан-керчек бир хаберге –

Эмиш-демиш… мумкюн экен, ана-юрткъа…

Джаяв-джалпы, ач ве чыплакъ, эп кеттилер,

Кене келип ерлештилер Къарасувгъа.

Дёрт кошеге дёрт бир къазыкъ пекиттилер –

Чалаш ясап, оджакъ къурып, ашкъа-сувгъа.

Башладылар ер къазмагъа, эв къурмагъа.

Эв темели эп юксельди, къувандылар.

Чевре-четтен башладылар айкъырмагъа,

Кене гедже ана-юрттан къувулдылар.

Бу не демек?!

Бу акъсызлыкъ кимге керек?!

Къабаатсыз къырым халкъы эп хорлана!

Асыл бунъа нелер себеп?

Кимлер себеп?

Келир, эбет,

Сорамагъа, бир кунь невбет!

Асырларнен яшагъан халкъ ветанында.

Ветанычюн терин тёккен, къанын тёккен.

Советлерчюн ант эткен о аятында,

Агъа-къардаш яшагъан о эр миллетнен.

Къолум-къомшу – рус, украин, эм де «татар»

Яшагъанлар.

Бир софрадан ашагъанлар.

Дост олгъанлар кой-шеэрде яшлар, къартлар.

Бугунь ничюн – «татарсынъ!» – деп айыралар?

…Алимени Инна саткъан фашистлерге,

Лякин бизлер кин тутмаймыз ич кимсеге.

Партизанлар: Бекир, Аппаз, Мустафалар…

Ветан ичюн курешлерде махв олгъанлар.

Къараманлар: Абдулла ве Аметханлар –

Бир дегиллер.

Олар юзлеп нам бердилер.

Бир кунь ола, устюмизге кир аткъанлар –

Чарпынырлар, къан къусарлар, джан берирлер.

…Бугунь агъыр, ярын агъыр, кене даян.

Унер ал сен, йигитлерден, къара куньде.

Энъ азизи бу дюньяда – миллет, Ветан.

Ич баш эгме, ешильбашлар окюргенде.

Озь-озюнъни откъа атмакъ – ольмек, янмакъ

Бу яшавдан хайырлыдыр, бу дюньяда!

Лякин энди, керек бираз узакъ бакъмакъ –

Я олюмден ишимизге бармы файда?

Энъ эйиси – сонъ нефеске, сонъ дакъкъагъа –

Къувет топла!

Ветан ичюн талмай куреш!

Санъа, манъа, гедже-куньдюз халкъынъ бакъа.

Бизлерге де, илле бир кунь догъар кунеш!

…Ант эттилер агъа-къардаш, халкъ алдында –

Къайтып кене ерлешмеге ана-юрткъа.

Ахыр-сонъу Къарасувда – къарчыгъада

Кене алды къазма-курек олар къолгъа.

Ахыр-сонъу бу куреште енъди олар.

Бирлик олып, эпимизге керек къалкъмакъ.

Тек о вакъыт юреклерге къуванч толар.

Мына бойле керек бизге юртны алмакъ!