Зейнеп тизе, эки йылдан берли, дженкке кеткен огьлу Умерни беклей... Эки йылдан берли онынъ козьяшы къурумагъан, эки йылдан берли чеккен асрети кунь – куньден арткъан, сачларыны чаларткъан. Даа озю къыркъ беш яшларында олса да, бу асрет, бу козьяшлары оны эки къатына къартайткъан.

Геджелер бою юкъламай. Юкъласа, тюшюнде Умерни коре; уяна, чевресине бакъына, Умернинъ къайтмагъаныны анълай, кене агълай, кене сызлай...

«Умерим!.. – дей, – балам! – дей. – Ах, балам, сени бир даа корьгейдим де, танъры джанымы сонъ алгъайды, – дей... Ярабби, сен хысмет эт. Ярабби, сен бизни къавуштыр», – дей.

Юрек тырнала. Аджый. Анда бир бошлукъ бар. О бошлукъта яра бар. Юрек ярасы эр даим тырналып, аджы, къанап тура... Оны эр даим инелернен санчып туралар, хорлайлар, эзелер...

«Балам! – дей Зейнеп тизе, – балам! – дей. – Танъры мени сенинънен къавуштырмай джанымы алмасын!.. Я, барып да, Умерим ольген олса!».

Нефес тыкъала; козьлер яшнен тола. Сонъ, тююрчикленип, янакъ чыйырчыкълары арасындан ыз ясап, тамчы артындан тамчы акъа... токътамай акъалар… Марама, оглюк, ястыкъ козьяшынен сылана...

Эбет, ольген олса... Зейнеп тизенинъ Умери ольген олса!.. Эм, дёрт айдан берли мектюп де алгьаны ёкъ. Эвге келип кеткен кишилер де бир тюрлю корюнелер. Оларда Зейнеп тизе ичюн котерильмейджек киби агьыр гизли бир хабер бар, айтмайлар... Сырлы келе, сырлы кетелер.

Умерим!.. Умерчигим!.. Балам!.. Ах, меним тосуным! Къара къашлы яврум!.. Сени къайдан тапайым да, коксюме басайым... Яврум, Умерим... балам, ба.. ла.. чыгъым!...»

Кене козьяшы, кене геджелер бою агълав...

Зейнеп тизе «ах!» дегенде джигеринден отлар къопа...

Эки йыл, бойле кечти; эки йыл Зейнеп тизе агълады. Эки йыл, дюньяда эр шейден азиз, эр кестен къыйметли, севгили огълу – Умери ичюн асрет козьяшлары тёкти. Эки йыл, геджелери юкъусыз, сандыракълав, агълавларнен кечти... Эки йыл, Зейнеп тизенинъ аналыгъы хорланды, эзильди, агълады...

Бунъа ташлар даянмаз эди, лякин онынъ ана юреги даянды.

Бу гедже, Зейнеп тизе юкълап оламады. Турды. Ачыкъ пенджереге бакъты. Тышта ай орталыкъны куньдюз киби ярыкълата. Кокте булут корюнмей... Айнен йылдызлар, эки йылдан берли ич кульмеген, юреги эр даим тырналып, агъырлашып, эзилип, хорланып, аджып ве къанап яшагъан Зейнеп тизени аджыгъандай ве онъа севинчли бир хабер айтаджакъдай корюнелер...

Зейнеп тизе буны корьди. Эки йыл къаранлыкъ, айсыз, йылдызсыз кечкен омюрини биринджи дефа, шимди айлы, йылдызлы, айдын бир дакъкъа оны, бу ананы мужделеген киби кельди... .

Зейнеп тизе башыны пенджереге таяндырды, ах чекти. Айгъа бакъты, бакъты да, терен тюшюнджелерге далып кетти... Тюшюнди. Пек чокъ тюшюнди... Умерини, къара къашлы тосуныны, тюшюнди. Оны якъында сезген киби олды... Оны, озь тувгъан Умерини, къучагъында сезген киби олды... Умернинъ къокъусыны дуйгъан киби олды ве онынъ:

– Ана! – деген сесини эшиткен киби олды.

Зейнеп тизе шек-шубенен динъленди. Эр заманки киби, шимди де, алдандым, деди. Умютсизлик умютке, умют де умютсизликке чевирильди... Лякин о, бу дефа алданмагъан эди. Умерининъ «Анай!» – деген давушыны текрар эшитти. Бу сес терен мезарлардан чыкъкъангъа ошай; бу сесте, миллионларнен огъулларнынъ, нишанлы яшларнынъ, яш бабаларнынъ, миллионларнен тувгъанларнынъ серс, сувукъ, сасыкъ, къанлы окоплар ичинде, джеэннем атеши тюбюнде, олюм панджасы астында чеккен бутюн мешакъатлары, агъырлыкълары, хорлукълары ве зулумлары дуюла...

Бу сес Зейнеп тизенинъ даима шенъ олып, кулькю ве шакъанен омюр кечирген Умерчигининъ къайгъы ве кедерлерге чевирильген сеси...

– Анай!.. Юкълайсынъмы? Мен къайттым, аначыгъым, ачса къапыны!

Зейнеп тизе турмакъчюн ынтылды, лякин еринден къыбырдап оламады. О, озь-озюни унутты, къуванч онынъ, бу асретли ананынъ юрегини толдырып таштырды...

– Умерим, – деди ве ананынъ козю, татлы юкъусырар киби джумулып, башы кокюсине саркъты...

Танъ аткъан, кунь догъгъан олса да, лякин кокни къара булутлар къаплагъан эди... Зейнеп тизе козюни ачкъанда, башы уджунда Умерини корьди. Узанды, оны къучакълады, опьти, джыллы козьяшларынен онынъ бетини сылатты...

– Сув, Умерим, сув! – деди.

Умер турды, сув савутына догърулды. Зейнеп тизе, азып-тозгъан, чубукъдай кесильген Умерине бакъты, онда бир нукъсанлыкъ корьгендай олды, козюни сюртти ве эследи.

– Умер, я къолунъ?.. Балам, Умерим, къозучыгъым, къолсызмы къалдынъ, яврум!.. Ах, нечюн, кимлерчюн къолсыз къалдынъ тосуным! – деди ве онынъ авузына сув касесини янаштыргъан тосуныны кокюсине басып, агълайджакъ олды. Лякин Умерини къучагъына аламады.

Солгъан бир ляледай башыны букип, озюни ястыкъкъа урды...

Зейнеп тизе агъырлашкъан кирпиклерини котерип, янашасында, тёшек ичинде, атеш-алев янып яткъан Умерини корьди, сорады:

– Не олдынъ яврум? – деди.

Умер эшитмеди, джевап бермеди.

– Умер хасталанды, о да сиздай дёрт куньден берли хаста ята, доктор бакъты, тиф, деди, арув олур, деди.

Зейнеп тизе башыны давуш чыкъкъан тарафкъа чевирди. Умернинъ балалыкъ аркъадашы ве шимди исе, нишанлысы Айшени корьди. Онынъ айткъанындан ич бир шей анъламады, козюни юмды ве юкълады...

Зейнеп тизе бу дефа уянгъанда, Умерини корьмеди.

Сорады:

– Умерим къайда? Турдымы, къайда кетти? – деди. Джевап аламады.

Айше онъа джевап берип оламады. Тек, къызаргъан, яшлы, асретли, солгъун козьлеринен Зейнеп тизеге бакъты.

Зейнеп тизе анълады. Умерининъ, эр шейден, джандан, малдан, дюньядан зияде севген Умерининъ артыкъ яшамагъаныны, онынъ ольгенини дуйды.

– Ольдими? – деди.

Айше башыны Зейнеп тизенинъ . ястыгъына урды ве:

– Ольди! – деп омузларыны сыкъ-сыкъ силькип, оксип-оксип агълады.

– Балам!.. Умерим!.. Сени хорлагъанларнынъ козьлери чыкъсын... Сени менден айыргъан, сени ольдюрген падишанынъ козьлери чыкъсын... балачыгъым! – деди.

Онынъ джумулгъан кирпиклери арасындан эки хатре темиз, буллюр козьяшы сыкъылып чыйырчыкълар ичинден ыз ясап акътылар.

О, терен нефес алды ве козьлерини ачты... Бу козьлер артыкъ джумулмадылар, олар джам кесильди ве тавангъа бакъып къалдылар.

Зейнеп тизени де Умернинъ янына комьдилер...