Zyeynep tize, eki yıldan berli, cenkke ketken öglu Ümerni bekley... Eki yıldan berli onıñ közyaşı qurumağan, eki yıldan berli çekken asreti kün – künden artqan, saçlarını çalartqan. Daa özü qırq beş yaşlarında olsa da, bu asret, bu közyaşları onı eki qatına qartaytqan.
Geceler boyu yuqlamay. Yuqlasa, tüşünde Ümerni köre; uyana, çevresine baqına, Ümerniñ qaytmağanını añlay, kene ağlay, kene sızlay...
"Ümerim!.. – dey, – balam! – dey. – Ah, balam, seni bir daa körgeydim de, tañrı canımı soñ alğaydı, – dey... Yarabbi, sen hısmet et. Yarabbi, sen bizni qavuştır", – dey.
Yürek tırnala. Acıy. Anda bir boşluq bar. O boşluqta yara bar. Yürek yarası er daim tırnalıp, acı, qanap tura... Onı er daim inelernen sançıp turalar, horlaylar, ezeler...
"Balam! – dey Zeynep tize, – balam! – dey. – Tañrı meni seniñnen qavuştırmay canımı almasın!.. Ya, barıp da, Ümerim ölgen olsa!".
Nefes tıqala; közler yaşnen tola. Soñ, tüyürçiklenip, yanaq çıyırçıqları arasından ız yasap, tamçı artından tamçı aqa... toqtamay aqalar… Marama, öglük, yastıq közyaşınen sılana...
Ebet, ölgen olsa... Zeynep tizeniñ Ümeri ölgen olsa!.. Em, dört aydan berli mektüp de alganı yoq. Evge kelip ketken kişiler de bir türlü körüneler. Olarda Zeynep tize içün köterilmeycek kibi agır gizli bir haber bar, aytmaylar... Sırlı kele, sırlı keteler.
Ümerim!.. Ümerçigim!.. Balam!.. Ah, menim tosunım! Qara qaşlı yavrum!.. Seni qaydan tapayım da, köksüme basayım... Yavrum, Ümerim... balam, ba.. la.. çığım!..."
Kene közyaşı, kene geceler boyu ağlav...
Zeynep tize "ah!" degende cigerinden otlar qopa...
Eki yıl, böyle keçti; eki yıl Zeynep tize ağladı. Eki yıl, dünyada er şeyden aziz, er kesten qıymetli, sevgili oğlu – Ümeri içün asret közyaşları tökti. Eki yıl, geceleri yuqusız, sandıraqlav, ağlavlarnen keçti... Eki yıl, Zeynep tizeniñ analığı horlandı, ezildi, ağladı...
Buña taşlar dayanmaz edi, lâkin onıñ ana yüregi dayandı.
Bu gece, Zeynep tize yuqlap olamadı. Turdı. Açıq pencerege baqtı. Tışta ay ortalıqnı kündüz kibi yarıqlata. Kökte bulut körünmey... Aynen yıldızlar, eki yıldan berli iç külmegen, yüregi er daim tırnalıp, ağırlaşıp, ezilip, horlanıp, acıp ve qanap yaşağan Zeynep tizeni acığanday ve oña sevinçli bir haber aytacaqday körüneler...
Zeynep tize bunı kördi. Eki yıl qaranlıq, aysız, yıldızsız keçken ömürini birinci defa, şimdi aylı, yıldızlı, aydın bir daqqa onı, bu ananı müjdelegen kibi keldi... .
Zeynep tize başını pencerege tayandırdı, ah çekti. Ayğa baqtı, baqtı da, teren tüşüncelerge dalıp ketti... Tüşündi. Pek çoq tüşündi... Ümerini, qara qaşlı tosunını, tüşündi. Onı yaqında sezgen kibi oldı... Onı, öz tuvğan Ümerini, quçağında sezgen kibi oldı... Ümerniñ qoqusını duyğan kibi oldı ve onıñ:
– Ana! – degen sesini eşitken kibi oldı.
Zeynep tize şek-şübenen diñlendi. Er zamanki kibi, şimdi de, aldandım, dedi. Ümütsizlik ümütke, ümüt de ümütsizlikke çevirildi... Lâkin o, bu defa aldanmağan edi. Ümeriniñ "Anay!" – degen davuşını tekrar eşitti. Bu ses teren mezarlardan çıqqanğa oşay; bu seste, millionlarnen oğullarnıñ, nişanlı yaşlarnıñ, yaş babalarnıñ, millionlarnen tuvğanlarnıñ sers, suvuq, sasıq, qanlı okoplar içinde, ceennem ateşi tübünde, ölüm pancası astında çekken bütün meşaqatları, ağırlıqları, horluqları ve zulumları duyula...
Bu ses Zeynep tizeniñ daima şeñ olıp, külkü ve şaqanen ömür keçirgen Ümerçiginiñ qayğı ve kederlerge çevirilgen sesi...
– Anay!.. Yuqlaysıñmı? Men qayttım, anaçığım, açsa qapını!
Zeynep tize turmaqçün ıntıldı, lâkin yerinden qıbırdap olamadı. O, öz-özüni unuttı, quvanç onıñ, bu asretli ananıñ yüregini toldırıp taştırdı...
– Ümerim, – dedi ve ananıñ közü, tatlı yuqusırar kibi cumulıp, başı köküsine sarqtı...
Tañ atqan, kün doğğan olsa da, lâkin kökni qara bulutlar qaplağan edi... Zeynep tize közüni açqanda, başı ucunda Ümerini kördi. Uzandı, onı quçaqladı, öpti, cıllı közyaşlarınen onıñ betini sılattı...
– Suv, Ümerim, suv! – dedi.
Ümer turdı, suv savutına doğruldı. Zeynep tize, azıp-tozğan, çubuqday kesilgen Ümerine baqtı, onda bir nuqsanlıq körgenday oldı, közüni sürtti ve esledi.
– Ümer, ya qoluñ?.. Balam, Ümerim, qozuçığım, qolsızmı qaldıñ, yavrum!.. Ah, neçün, kimlerçün qolsız qaldıñ tosunım! – dedi ve onıñ avuzına suv kasesini yanaştırğan tosunını köküsine basıp, ağlaycaq oldı. Lâkin Ümerini quçağına alamadı.
Solğan bir lâleday başını bükip, özüni yastıqqa urdı...
Zeynep tize ağırlaşqan kirpiklerini köterip, yanaşasında, töşek içinde, ateş-alev yanıp yatqan Ümerini kördi, soradı:
– Ne oldıñ yavrum? – dedi.
Ümer eşitmedi, cevap bermedi.
– Ümer hastalandı, o da sizday dört künden berli hasta yata, doktor baqtı, tif, dedi, aruv olur, dedi.
Zeynep tize başını davuş çıqqan tarafqa çevirdi. Ümerniñ balalıq arqadaşı ve şimdi ise, nişanlısı Ayşeni kördi. Onıñ aytqanından iç bir şey añlamadı, közüni yumdı ve yuqladı...
Zeynep tize bu defa uyanğanda, Ümerini körmedi.
Soradı:
– Ümerim qayda? Turdımı, qayda ketti? – dedi. Cevap alamadı.
Ayşe oña cevap berip olamadı. Tek, qızarğan, yaşlı, asretli, solğun közlerinen Zeynep tizege baqtı.
Zeynep tize añladı. Ümeriniñ, er şeyden, candan, maldan, dünyadan ziyade sevgen Ümeriniñ artıq yaşamağanını, onıñ ölgenini duydı.
– Öldimi? – dedi.
Ayşe başını Zeynep tizeniñ . yastığına urdı ve:
– Öldi! – dep omuzlarını sıq-sıq silkip, öksip-öksip ağladı.
– Balam!.. Ümerim!.. Seni horlağanlarnıñ közleri çıqsın... Seni menden ayırğan, seni öldürgen padişanıñ közleri çıqsın... balaçığım! – dedi.
Onıñ cumulğan kirpikleri arasından eki hatre temiz, büllür közyaşı sıqılıp çıyırçıqlar içinden ız yasap aqtılar.
O, teren nefes aldı ve közlerini açtı... Bu közler artıq cumulmadılar, olar cam kesildi ve tavanğa baqıp qaldılar.
Zeynep tizeni de Ümerniñ yanına kömdiler...