Мына ниает, Бекир Чобан-заде адына мукяфатнынъ агъымыздаки сене гъалиплери де белли олды. Велякин, теэссюф ки, кечкен йылнынъ вазиети, 2012 сенеси кене текрарланды.

Занымызджа, бунынъ эсас себеби, комиссия эркянынынъ чевре-четтен ве айны заманда матбуат саифелеринде бильдирильген гъает файдалы фикирлерге первасыз – лякъайдлыкъле янашувларындадыр.

Кечкен 2011 сенеси невбеттеки мукяфат гъалиплери илян этильген сонъ, арадан чокъ вакъыт кечмеди, башта бу сатырлар муэллифининъ «Мустакъиль къыймет кесмеге бильмелилер» («Къырым», 2011 с., майыс 20, № 35 – 36), сонъра, шаир Иса Абдураманнынъ «Сербестлик ичинде сыкъынты» («Къырым», 2011 с., июль 20, № 40 – 41), несирджи Рустем Муедин тарафындан ачыкъланылгъан «Ап ерине шап…» («Къырым», 2011 с., сентябрь 14, № 56) киби салмакълы эдебий макъалелерде де битарафлы (объектив) фикирлер бильдириле.

Амма чокъ языкълар олсун, янъы 2012 сенеси гъалиплерини сечюв меселесинде комиссия эйетининъ салахиетсизлиги (компетенсизлиги) текрар нумайыш олунды. «Къырым» газетининъ баш муаррири Бекир Мамутнынъ «Дженк – дешет демесе, бильмез эдик…» («Къырым», 2012 с., майыс 19, 39) ве «Эбет, афу сораймыз, Бекир Чобан-заденинъ руху огюнде…» («Къырым», 2012 с., июнь 2, № 43), джемаатчы Бейе Ильясованынъ «Къырым муэллифлерине мукяфат кене де ёкъ…» («Къырым», 2012 с., майыс 23) серлевалар астында чыкъкъан ве, бельки, илериде даа догъаджакъ макъалелер-тевсиелер юкъарыда сёйленильген фикирлерге ачыкъ-айдын мисаль ола билир.

Бу ерде, истер-истемез, бундан бир къач афта эвельси, даа догърусы, апрель айынынъ 17 – 27 куньлери, Къырым муэндислик ве педагогика университетинде олуп кечкен ильмий-амелий конференцияны хатырлайым. Мезкюр конференцияда Бекир Чобан-заде мукяфатыны такъдим этюв комиссиянынъ реиси Аблязиз Велиев чыкъыш япаракъ, мукяфат гъалиплерини сечювде эсернинъ – китапнынъ колемине бакъып, къыймет кесильгенини ургъулады.

Арадан бир къач кунь кечер-кечмез мезкюр комиссиянынъ даа бир азасы анълашылмагъан бир джошкъунлыкъле айны шу фикирни тасдыкълады.

Эльбетте, бойле мантыкъсыз фикир чешит сачмалавларгъа, абсурдларгъа алып келе. Себеби, ич бир вакъыт эсернинъ колемине бакъып фият кесильмей ве кесильмек де мумкюн дегиль. Бойле тюшюнмек биле ясакъ. Барып да, Бекир Чобан-заде мукяфатыны такъдим этюв комиссия азаларынынъ нокътаий-назарларындан янашыладжакъ киби олунса, демек Михаил Исаковскийнинъ бир къач сатырдан ибарет «Катюша» шиирине о заманнынъ энъ буюк мукяфаты берилюви бир тамам янълыш олуп чыкъа экен, ве иляхре…

Матбуат саифелеринде дердж олунгъан Бекир Мамутнынъ ве дигер муэллифлернинъ метнлериле таныш олгъанда, чешит лакъырдыларны эшиткенде, хаялынъа Бекир Чобан-заде мукяфатыны такъдим этюв комиссиясында коммунистлер фиркъасынынъ векиллери отура, деген фикир келе.

Я ойле олмаса, не ичюн майыс 25-те мукяфат эйетининъ реиси Къарасувбазардаки чыкъышында, джемаатчылыкъкъа «къара»ны «беяз», «беяз»ны «къара» этип косьтермеге ыдырына? «Матбуатта чешит фикирлер чыкъа, лякин олар эсассыз тенкъитлер. Бу муэллифлер 2011 сенеси чыкъкъан китапларны алып бакъсынлар да, комиссия азаларындан афу сорасынлар…», - дей о.

Натыкъ бу ерде, бесе-белли, энди дюнья юзюни корьген бир талай метнлердеки сагълам фикирлер сырасында 2009 сенеси дёрт бинъ (!) ве 2011 сенеси учь бинъ нусхада чыкъкъан ве айны заманда мукяфаткъа ляйыкъ танылгъан «Улу Ватан дженки акъкъында дешетли акъикъат. Партизанлар «гизли» «тамгъасыз» серлевалы китапны козь огюне ала.

Эбет, Бекир Мамут озюнинъ арды-сыра дердж эткен «Такъриз дегиль – эпикриз», деген рубрика иле бельгиленген макъалелеринде «къара»ны акъикъатта «къара», «беяз»ны исе, «беяз» олгъаныны инкяр этильмейджек делиллер иле исбатлады. Бунынъле бирликте о, джеми муэллифлер адындан, джеми къырым миллети адындан ве, анълагъаныма коре, бу джумледен, комиссия азалары адындан Бекир Чобан-заде азретлерининъ руху огюнде афу истеди. Албу исе, эпимизни, бу дюньяда миллий интеллектуаллеримизнинъ даа барлыгъындан хабердар этмекте. Алланынъ бергенине шукранлар олсун!

Бундан гъайры, асырлар къатламларындан тамыр атып кельген Бекир Чобан-заденинъ несиллерине – къырымлы муэллифлерге не ичюн бойле мунасебетлер косьтерильгени, анълашылмай. Я хакъджасына янашкъанда, мукяфат гъалиплери сырасындан ер аладжакъ икътидарлы-къабилиетли къырымлы муэллифлер етерли дереджеде де! Бу кимсеге сыр дегиль де.

Меселя, филология илимлери намзети Таир Керимнинъ конкурскъа такъдим эткен китапларыны алайыкъ. Бу генч алимнинъ бир йыл ичерисинде неширден чыкъкъан «Xasan Sabri Ayvazov» («Асан Сабри Айвазов») эм де «Xabibulla Odabas» («Абибулла Одабаш») серлевалы эки ильмий иши – эки китабы комиссия тарафындан дикъкъатсыз къалдырылды. Не ичюн бойле япылгъаны, кене анълашылмай.

Къырымларнынъ парлакъ йылдызлары сырасында булунгъан Асан Сабри Айвазов да, Абибулла Одабаш да Бекир Чобан-заде киби, большевиклер панджасында эляк олдылар. Таир эфенди исе, геджесини куньдюз – куньдюзини гедже этип, яры ач – яры чыплакъ вазиетлерде булунаракъ, халкъ ичюн, миллет ичюн, бугуньки ве ярынки илим-фен дюньясы ичюн ава киби зарур иш япты. Комиссия азалары исе, бу къудретли АВАНЫ джемаатчылыкъ огюне чыкъармакътан баш чекти. Бунынъле, коммунистлернинъ эджель дегирменине тюшкен Бекир Чобан-заде, Асан Сабри Айвазов, Абибулла Одабашларнынъ огюнде – энди оларнынъ азиз рухлары огюнде джинает ишленильди…

Бу да акъикъат!