Mına niayet, Bekir Çoban-zade adına mukâfatnıñ ağımızdaki sene ğalipleri de belli oldı. Velâkin, teessüf ki, keçken yılnıñ vaziyeti, 2012 senesi kene tekrarlandı.
Zanımızca, bunıñ esas sebebi, komissiya erkânınıñ çevre-çetten ve aynı zamanda matbuat saifelerinde bildirilgen ğayet faydalı fikirlerge pervasız – lâqaydlıqle yanaşuvlarındadır.
Keçken 2011 senesi nevbetteki mukâfat ğalipleri ilân etilgen soñ, aradan çoq vaqıt keçmedi, başta bu satırlar müellifiniñ "Mustaqil qıymet kesmege bilmeliler" ("Qırım", 2011 s., mayıs 20, № 35 – 36), soñra, şair İsa Abduramannıñ "Serbestlik içinde sıqıntı" ("Qırım", 2011 s., iyül 20, № 40 – 41), nesirci Rustem Muyedin tarafından açıqlanılğan "Ap yerine şap…" ("Qırım", 2011 s., sentâbr 14, № 56) kibi salmaqlı edebiy maqalelerde de bitaraflı (obyektiv) fikirler bildirile.
Amma çoq yazıqlar olsun, yañı 2012 senesi ğaliplerini seçüv meselesinde komissiya eyyetiniñ salahiyetsizligi (kömpetensizligi) tekrar numayış olundı. "Qırım" gazetiniñ baş muarriri Bekir Mamutnıñ "Cenk – deşet demese, bilmez edik…" ("Qırım", 2012 s., mayıs 19, 39) ve "Ebet, afu soraymız, Bekir Çoban-zadeniñ ruhu ögünde…" ("Qırım", 2012 s., iyün 2, № 43), cemaatçı Beyye İlyasovanıñ "Qırım müelliflerine mukâfat kene de yoq…" ("Qırım", 2012 s., mayıs 23) serlevalar astında çıqqan ve, belki, ileride daa doğacaq maqaleler-tevsiyeler yuqarıda söylenilgen fikirlerge açıq-aydın misal ola bilir.
Bu yerde, ister-istemez, bundan bir qaç afta evelsi, daa doğrusı, aprel ayınıñ 17 – 27 künleri, Qırım müendislik ve pedagogika universitetinde olup keçken ilmiy-ameliy konferentsiyanı hatırlayım. Mezkür konferentsiyada Bekir Çoban-zade mukâfatını taqdim etüv komissiyanıñ reisi Ablâziz Veliyev çıqış yaparaq, mukâfat ğaliplerini seçüvde eserniñ – kitapnıñ kölemine baqıp, qıymet kesilgenini urğuladı.
Aradan bir qaç kün keçer-keçmez mezkür komissiyanıñ daa bir azası añlaşılmağan bir coşqunlıqle aynı şu fikirni tasdıqladı.
Elbette, böyle mantıqsız fikir çeşit saçmalavlarğa, absurdlarğa alıp kele. Sebebi, iç bir vaqıt eserniñ kölemine baqıp fiyat kesilmey ve kesilmek de mümkün degil. Böyle tüşünmek bile yasaq. Barıp da, Bekir Çoban-zade mukâfatını taqdim etüv komissiya azalarınıñ noqtaiy-nazarlarından yanaşılacaq kibi olunsa, demek Mihail İsakovskiyniñ bir qaç satırdan ibaret "Katüşa" şiirine o zamannıñ eñ büyük mukâfatı berilüvi bir tamam yañlış olup çıqa eken, ve ilâhre…
Matbuat saifelerinde derc olunğan Bekir Mamutnıñ ve diger müelliflerniñ metnlerile tanış olğanda, çeşit laqırdılarnı eşitkende, hayalıña Bekir Çoban-zade mukâfatını taqdim etüv komissiyasında kommunistler firqasınıñ vekilleri otura, degen fikir kele.
Ya öyle olmasa, ne içün mayıs 25-te mukâfat eyyetiniñ reisi Qarasuvbazardaki çıqışında, cemaatçılıqqa "qara"nı "beyaz", "beyaz"nı "qara" etip köstermege ıdırına? "Matbuatta çeşit fikirler çıqa, lâkin olar esassız tenqitler. Bu müellifler 2011 senesi çıqqan kitaplarnı alıp baqsınlar da, komissiya azalarından afu sorasınlar…", - dey o.
Natıq bu yerde, bese-belli, endi dünya yüzüni körgen bir talay metnlerdeki sağlam fikirler sırasında 2009 senesi dört biñ (!) ve 2011 senesi üç biñ nushada çıqqan ve aynı zamanda mukâfatqa lâyıq tanılğan "Ulu Vatan cenki aqqında deşetli aqiqat. Partizanlar "gizli" "tamğasız" serlevalı kitapnı köz ögüne ala.
Ebet, Bekir Mamut özüniñ ardı-sıra derc etken "Taqriz degil – epikriz", degen rubrika ile belgilengen maqalelerinde "qara"nı aqiqatta "qara", "beyaz"nı ise, "beyaz" olğanını inkâr etilmeycek deliller ile isbatladı. Bunıñle birlikte o, cemi müellifler adından, cemi qırım milleti adından ve, añlağanıma köre, bu cümleden, komissiya azaları adından Bekir Çoban-zade azretleriniñ ruhu ögünde afu istedi. Albu ise, epimizni, bu dünyada milliy intellektuallerimizniñ daa barlığından haberdar etmekte. Allanıñ bergenine şukranlar olsun!
Bundan ğayrı, asırlar qatlamlarından tamır atıp kelgen Bekir Çoban-zadeniñ nesillerine – qırımlı müelliflerge ne içün böyle munasebetler kösterilgeni, añlaşılmay. Ya haqcasına yanaşqanda, mukâfat ğalipleri sırasından yer alacaq iqtidarlı-qabiliyetli qırımlı müellifler yeterli derecede de! Bu kimsege sır degil de.
Meselâ, filologiya ilimleri namzeti Tair Kerimniñ konkursqa taqdim etken kitaplarını alayıq. Bu genç alimniñ bir yıl içerisinde neşirden çıqqan "Xasan Sabri Ayvazov" ("Asan Sabri Ayvazov") em de "Xabibulla Odabas" ("Abibulla Odabaş") serlevalı eki ilmiy işi – eki kitabı komissiya tarafından diqqatsız qaldırıldı. Ne içün böyle yapılğanı, kene añlaşılmay.
Qırımlarnıñ parlaq yıldızları sırasında bulunğan Asan Sabri Ayvazov da, Abibulla Odabaş da Bekir Çoban-zade kibi, bolşevikler pancasında elâk oldılar. Tair efendi ise, gecesini kündüz – kündüzini gece etip, yarı aç – yarı çıplaq vaziyetlerde bulunaraq, halq içün, millet içün, bugünki ve yarınki ilim-fen dünyası içün ava kibi zarur iş yaptı. Komissiya azaları ise, bu qudretli AVANI cemaatçılıq ögüne çıqarmaqtan baş çekti. Bunıñle, kommunistlerniñ ecel degirmenine tüşken Bekir Çoban-zade, Asan Sabri Ayvazov, Abibulla Odabaşlarnıñ ögünde – endi olarnıñ aziz ruhları ögünde cinayet işlenildi…
Bu da aqiqat!