1. Bir söze başlayalum

Evvelin Allah deyü

Hem inayet ol ide

Fadl-i bismillâh deyü.

2. Vir salavat, ey aziz!-

Başlayalum söze biz

Hoş hikâyet göresiz

Qıssayı acebleyü.

3. Bu bir güzel qıssadır,

Size çoq hal añladır,

Yusuf halın bildirir

Nitdi Ya’qub ağlayu

4. Ya’qub peyğamber idi

Haqqa yaver er idi -

Diñle ahir ne oldı

Qıssasını añlayu

5. Varıydı ol Ya’qubıñ

Altı helâl avratı

Ol hatunlar qamusı

Körklü, eyü hulu.

6. Degme bir avratından

Oldı ikişer oğul

Oğul on bir olıcaq

Qayurdı Ya’qub qayu.

7. Ya’qub Haqqa yüz urdı

«Ber genç oğlançıh» - didi

«Qamu oğlum büyüdi

Ohşalumu yoq» - deyü.

8. Duası oldı qabul

Haq Çalab virdi oğul

Ya’qub aña ad virdi

«Güzelce Yusuf» deyü

9. Ol Yusuf anasından

Bir oğul doğmuşidi

İbn Yamin"di adı -

Uz, güzel Yusuflayu.

10. Çün Yusuf dünyaya geldi

Hem anası ol dem öldi

Ya’qub qaravaş aldı

«Yusufı emzir!» – deyü.

11. Ol qaravaşnıñ, ey yar

Bir emerce oğlı var

Qaravaş daim uyur

Oğlunı emsin deyü.

12. Memesiniñ birisin

Yusuf içün saqladı

Bir memesin gizledi

Kendi oğlun emzirü.

13. Çün bunı Ya’qub gördi

Göñlü iyü olmadı

Cariyeye söyledi

«Oğluñ satarım!» – deyü.

14. Çün cariye işitdi

Köksün urub ah itdi

Ya’quba çoq söyledi

«Oğlumı satma» – deyü.

15. «İkisine süt virem

Qarınların doyuram

Ben bunları qayıram

Beni ağlatma» – deyü.

16. Ya’qub hiç eslemedi

Sözüni diñlemedi

Satdı onuñ oğlunı

Qaldı ğarib ağlayu.

17. Ol oğlannıñ bahası

Qırq altun sermayesi

Ya’qub ol teñrı hassı

Altuna ta’meleyü.

18. Ya’qub altunı aldı

Bazardan eve geldi

Cariyeye söyledi

«Oğluñı satdım» – deyü

19. Cariye qarşı vardı

Başın açıb ağladı

Ah idüben iñledi

Oğlunı çün qayıru.

20. Dedi «Oğlumı satdıñ

Beni qatı ağlatdıñ

Dilerim ki sen de ağla

Qırq yıl hiç ye(i)lenmeyü.

21. Ahiri közsüz qalğıl

Yusufuñdan ayrılğıl

Dürlü hasretler körgil

Dilerim ayanmayu.

22. Sen peyğamber olasın

Allahı bir bilesin

Baña zulüm qılasın

Ol Haqdan utanmayu».

23. Cariye böyle didi

Ya’qub biraz ağladı

Bunı debüben urdı

«Var Yusufı emzirü!».

24. Cariye durdı, vardı

Ol Yusuf, emzirdi

Ağlayaraq oturdı

«Bu iş Allahdan» -deyü.

25. Ol qaravaşdı, işit

Gör, ne dimiş er yegit

Hiç sen de etdikim it

Dünyada ancılayu.

26.Üç kün evde oturdı

Dürlü fikir getürdi

Bu zahmeti götürdi

Allaha şükreyleyü.

27. Bir sabah öri durdı

Yüzün toprağ’a urdı

Parmağını qaldırdı

Haq Çalaba yalvaru.

28. Çünki müsliman oldı

Haq’ıñ birligin bildi

Dürlü münacat qıldı

Oğlu içün ağlayu.

29. Dedi: «Ol Ya’qub beni

Çoq ağlatdı, ol ğanı

Sen dahi ağlat anı

Diñmesin bencileyü.

30. Bir belâ virgil aña

Ol zulüm qıldı baña

Haq Tañrı derim saña

Hacetim qabul qılu.

31. Yusufını ayırğıl

Anuñ qatından alğıl

Furqatına yandırğıl

Ağlasın oğul deyü.

32. Anıñ gözlerin alğıl

Benim halım sen bilgil

Anı bir hasret qılğıl

«Ya ulu Tañri!» - deyü.

33. Pek çoq münacat itdi

Vardı, qabula yetdi

Cariye eve gitdi

Ol oğlanı qayıru.

34. Vir salavat, ey dilber

Bir söz işit imdi bir

«Bilmiş durur imdi» dir

Ya’quba qahr eyleyü.

35. Niçe ay u yıl oldı

Bu kez Yusuf eglendi

Ya’qub hiç qomaz oldı

Ilim, hikmet ögretü.

36. Ya’qub Yusufı sevdı

Ayrıq sevisin qodı

Oğlanlarını savdı

«Varım Yusufdur» deyü.

37. Yusufı Ya’qub sever

«Yegit olsa» - der, ever

Qalan oğlanı qovar

«Oyuna qatmañ» deyü.

38. Kendi ile yatırır

Derse bile oturur

Eksigini yetirir

Yusufı hürmetleyü.

39. Yusufı ğörmez ise

Qatına varmaz ise

Halını sormaz ise

Qalqar varır isteyü.

40. Çün ki Yusufı bulur -

İki cihanı alur

Varlıq anı bilür

Öper, quçar qıvanu.

41. Ya’qubuñ qız qardaşı

Yusufuñ doğrı işi

Saqladı qaravaşı

«Yusuf anası» deyü.

42. Bu kez Yusuf büyüdi

Toquz yaşına girdi

Qardaşlarını gördi -

Her gün gider oynayu.

43. Bunlarçün imreniyor -

Atasına söyleyor:

«Qardaşlar gider, gelür

Ben de varsam sevinü».

44. Atası destür vermez

Bular ile göndermez

Hiç qatından ayırmaz

Yani anı saqınu.

45. Yani oyuna vara

Nagâh fitnelik ide

Dönüben eve gele

Bir yavuz ad daqınu.

46. Aydur: «Ilim ögrengil

Andan oyuna varğıl

Sen büyüyüb er olğıl

Qardaşlara ulaşu».

47. Pes, Yusuf sakin oldı

Kitab eline aldı

Atası bile oldı

Hem sözini qırmayu.

48. İlim, edeb ögrendi

Cahillikden yigrendi

Bu kez oyundan döndi

Atasına inanu.

49. Yusufıñ aqlı geldi

İlimden nesne bildi

Çün on yıl tamam oldı

Yusuf dünyaye gelelü.

50. Pes, on yıl tamam bitdi

İşitiñ, taqdir netdi

Gece uyquya yatdı

Düş gördi acebleyü.

51. Yusuf meger uyumış

Ol demde düşü görmiş

Atasına söylemiş

O düşi acebleyü.

52. Bu gördügi düş olmış:

Gökden on yıldız inmiş

Ay gün bile yetişmiş

Yusufa secde qılu.

53. Toquzı yıldız idi

Onuncısı Gün idi

On birinci Ay idi

Ögünde secde qılu.

54. Yusuf buları gördi

Diñlecek durub sordı

Atasına yalvardı:

«Bu düşüm nedir?» - deyü.

55. Ya’qub anı diñledi

Düşüni key tañladı

«Manasını añladı: -

Yusuf olur key ulu!».

56. Aydır: «Oğlum, bilesin

Ulu sultan olasın

Dürlü rahat bulasın

Qardaşlar(ın)dan key ulu.

57. İlle taqrir eyleme

Hiç kimseye söyleme

Düşün beyan eyleme

Gizle zinhar, saqınu.

58. Qardaşlarıñ ulular

Düş manasın bilürler

Saña hased qılurlar

Düşmenlige qıvanu.

59. Yusuf hiç söylemedi

Kimsesine demedi

Halasına söyledi

«Aceb düş gördüm» - deyü.

60. «Babama didüm bunı

Sultan olur, dir beni

Çün işitdim ben anı

Geldim sana sevinü».

61. Halasına söyledi

Düşün taqrir eyledi

«Kimseye dime!» - didi

Basıret ismarlayu.

62. Ol hatun bir gün meger

Sığmaz içine haber

Ol düşi taqrir ider

Manisine sevinü.

63. Yusufıñ qardaşleri

İşitdiler haberi

Hep qarardı işleri

Yusufı günüleyü.

64. Bunı bunda qoyalum

Ayrıq söze girelüm

Bir meclise varalum

Yine söze qıvanu.

65. Ya’qub ol Yusuf ile

Düni gündüz hem bile

Gizil işi kim bile

Başına gele deyü.

66. Ya’qubıñ oğulları

Bir gün durdı key öri

Buldılar halvet yeri

Vardilar hep danışu.

67. ......................

............................

Vardılar, otruşdilar

Hep Yusuf dolaşu.

68. Qamusı der bu sözi:

«Atamuz sevmez bizi

Yusufda göñlü-gözi

Bir iş qılalum» deyü.

---------------------

69. «Yusufı ayırasuz»

Atamızdan alasuz

Eger helâk qılasuz

Soñra tevbe olamu?

70. Yahudu aydar: «Varıñ

İş yuvaş olmaz, bilüñ

Hem qorquñ, agâh oluñ

Atamız duya» deyü.

71. Durub bir gün varalum

Yusufı dileyelüm

İyeldüb qorqudalum

Hiç atamuz duyamu?

72. Hele bir gün geldiler

Yusufı dilediler

Ya’quba yalvardılar

«Yusufı virgil» - deyü.

73. Varalum, oynayalum

Yazuda yazlayalum

Hoş eyü söyleyelim

Qamumuz eyü hulu.

74. Ya’qub aydur: «Alasız,

Bilmezem, ne qılasız

Anı qurda viresiz» -

Der bunlara söyleyü.

75. Ya’qub hiç istemedi

Sözlerini tutmadı

Oğlanları kitdiler

Ya’quba kin bağlayu.

76. Hâlvet yire vardılar

Danışuben durdılar

Bunı sevab gördiler

«Qurda yidirdik» deyü.

77. Rubil aydar: - Bu hüccet

İter bize seadet

Olmışdurur bu adet

Ança oğlanı qurd yiyü.

78. Be kez varub alalum

Iledüb yitürelüm

«Qurt yemişdür» - diyelüm

Atamuza bildirü.

79. Sabah tañla durdular

Ol Ya’quba geldiler

Girü selâm qıldılar

Qamu tabu eyleyü.

80. Çün selâm eylediler

Yusufı dilediler

Dişlerin bilediler

Meger hiyle bağlayu.

81. Pes, Ya’qub halı bildi

Ağlayu durdu, geldi

Yusuf başın yudurdı

Öper, quçar ohşayu.

82. Başın yudı, bağladı

Gözlerin sürmeledi

Bunlara ısmarladı

Ya’qub döndi ağlayu.

83. Egnine don giydirdi

Altun quşaq quşatdı

Başına altun tac urdı

Bile çıqdı dönderü.

84.Dedi: «Oynat, saqlañuz

Eyü tımar eyleñüz

Sağ aman getürüñüz

Qavli qıldı berkidü».

85.Ya’qub yolda oturdı

Bunlar anı götürdi

Daya ağlayu vardı -

«Yusufı nitdiñ?» - deyü.

86.Ya’qub aydar: «Gönderdim

Anlara ısmarladum

Ağlayu bunda qaldum

Gitdi anlar dolanu».

87. Daya sekirdüb yetdi

Yusufıñ elin dutdı

Bunlar döndi, sekirtdi

Ol ağlar, dönmez girü.

88. Daya hergiz eslemez

Yusufıñ elin qomaz

Qoyub bunları kitmez

«Alıb giderüm!» - deyü.

89. «Men sizden hayal itdim

Andan ötürü yetdüm

Bir iş idersiñ - qorqdum» -

Der aşkâre söyleyü.

90. «Ben oğlumdan qurtuldum

Yusufa oğlum dedim

Yusuf, girü dönelüm!» -

Deyüb ağlar yalvaru.

91.Qardaşları geldiler

Yusufı getürdiler

Dayayı sekritdiler

Daya döndi ağlayu.

92.Ya’quba daya geldi

Bunlar görünmez oldı

Ya’qub ağlayu qaldı

Yusuf(ın)a özenü.

93. Göñlüne qorqu düşdi

Daya ile ağlaşdı

Endamları titreşdi

«NidelümYusuf?» - deyü.

94. Hem Ya’qub, gör ki, nitdi

Qaravaş oğlun satdı

Aña hasretlik itdi

«Yusufi saqla» - deyu.

95. Didi: «Ardınca varam

(Anı) girü döndürem»,

Döndü, aydur: «umaram -

Ahşamin gele» deyü.

96. Söz çoq - bunlar vardılar

Qoyuni döndürdiler

Yamini gönderdiler

«Yuri sen eve!» - deyü.

97. Yamin çün eve vardı

Yusufdan haber aldı

«Ahşamin gelir» - dedi,

«Hoş yürürdür oynayu».

98. Yamin çün eve gitdi

İşit bunları, nitdi

Rubil Yusufi dutdı

«Gel berü!» der qaqıyu.

99. Tonların çiqardılar

Hem bir iki urdılar

Yalan ayaq itdiler

Qaldı Yusuf ağlayu.

100. Etmegini aldılar

İtlerge bıraqtılar

Yalıncaq yürütdiler

Qaldı Yusuf ağlayu.

101. Dutuban qaldırdılar

Hem bir iki urdılar

Ol düşüni sordular

«De, niçe gördün?» - deyü.

102. Yusuf düşün söyledi

Hep hikâyet eyledi

Bunlar hep künüledi -

«Bu sultan olur» - deyü.

103. «Biz bunu öldürelüm

Şahliğin bildirelüm

Soñra tevbe qılalum

Günâhından qurtılu.

104. Eger bu diri ola

Hep bizden ulu ola

Bize qatı ar ola» -

Didiler künüleyü.

105. Düşüni söylediler

Manasini bildiler

Bir iki kez urdılar

«Yalandur düşüñ!» - deyü.

106. Kimi elinden dutar

Kimi ardından iter

Yusuf yürer, gâh düşer

Yine durur yalvaru.

107. Yusuf aydur: «Yoruldum,

Hem acıqtum, susadum

Yürüyemen, buñaldum,

Yatayın!» - der ağlayu.

108. Rubil Yusufi urdı

Yüzüni yire sürdi

Şem.un biçaq çıqardı

Öldürmege sevinü.

109. Qaçdi Yusuf bir yana

Ol da urdı yüzüne

Girü vardı bir yana

Aña baqar yalvaru.

110. Qıldıqlarını bildı

Yusuf azacıq güldi

Ölecegini bildi

Qurtulmaqlıq umanu.

111. Yehuda aydur: «Ne oldun,

Meger sen delü olduñ!

Ayt, sen neye güldüñ

Bildir bize ta bellü.

112. Yusuf bu kez ayıtdı:

«Ya qardaşlar, bil» - dedi

«Bir sağıncam var» - dedi

Siziñ içün arzılu.

113. Ol benim delü göñlüm

Ol evdeki sağıncum

Sübhanıma sığındum

Düşün baña ne qılu.

114. Yañlış oldı gelmegim

Mihnet oldı evmegim

Ol evdeki sağıncum

Yañlış oldı o bellü.

115. Baña qahrı qıldıñız

Atam hatrın qoduñız

Düşmanım siz olduñız

Öldürmege quvanu.

116. Yahuda şefqat itdi

Yusuf yine ağladi.

«Yusuf, berü gel!» - didi

«Qurtaram seni» - deyü.

117. Yusuf aña sığındı

Etek altına girdi

Qardaşları hep durdı

Yehudayi arayu.

118. Aytdilar: «Ne gizledün?

Qavlimizi döndürdüñ

Yusufa sen qımaduñ

Sözüñ girü döndürü.

119. Biz toquz qardaş birüz

Seni de öldürürüz

Yusuf ile qoruz!» -

Didi bunlar söyleyü.

120. «Yusufı virirmisin?

Terkini ururmisin?

Ya bile ölürmisin?

Sen dahi Yusuflayu?».

121. Yehuda aydur: «Olmaz,

Bu işi Tañri sevmez.

Atamuz qabul qılmaz

Bu işinden dön girü!

122. Geliñ, bunı öldürmeñ

Öldürüb qana girmeñ

Yarın evde yaqılmañ

Tamu içre qaynayu.

123. Atam atası Halil

Ona Nemrud netdi, bil -

Saqladı anı Celil

Odı bostan eyleyü.

124. Vahyi itdi aña Cemil:

«Aya, İbrahim Halil!

Oğluñ qurban eylegil!

Ki, İsmail sevgilü.

125. Biçaq ani kesmedi

Halil oda yaqmadı

Ya’qub asiy olmadi

Allahdan qorqun!» - deyü.

126. «Geliñ, tedbir qılalum

Bunı öldürmeyelüm

Bir quyuya bırağalum

Ol anda öle kendü».

127. Buni savab gördiler

Aña razı oldilar

Ol quyuya vardılar

Yusuf ağlar yalvaru.

128. Gömlegin çıqardılar,

Anı yalın qıldılar,

Tañrıdan qorqmadılar,

Aqılların birkidü.

129. Yusufı quyuya atdılar,

Bıraz durub baqdılar,

Andan qoyub gitdiler,

«Işte qurtuldıq!», - deyü.

130. Ol quyunıñ sıfatı,

Niteligi, sureti.

Kim qazduği qıssayı

Ayduvirem ta bellü.

131. Kâfirlerden ol şeddad

Qazmış anı Ibni ‘Ad.

Qul aslı ol umuzaq

Olaydı ulu işlü.

132. Ol vaqıt bir er vardı,

Anuñ adı Hud idi,

Ol er peyğamber idi,

Ol Tañrisina doğru.

133. Tevratı hub oqumuş,

Yusuf qıssasın bilmiş,

Allahına yalvarmış:

«Yusufı göster», - deyü.

134. Ol haqdan nida gelmiş:

«Var ol quyuya», - demiş.

Girüb anda gizlenmiş

Qalan halqdan yaşınu.

135. Yusuf dünyaya gele,

Seni quyuda bula,

Maqsudıñ hasıl ola

Hacetiñ qabul qılu.

136. Hud ol quyuyı gördi,

Gelüb içine girdi,

Kendi halvet yer durdı

Quyu içre gizlenü.

137. Üçyüz yıl tamam keçdi.

Çoq mahluq qondı, göçdi.

Ol vaqıt Yusuf düşti

Duru keldi Hud örü.

138. Gördi bir suret gelür,

Ay u gün aciz qalur,

Hud dahi heyran olur -

«Acaib yüzdir!»,- deyü.

139. Quyı derin, suvı çoq,

Yusuf duracaq yer yoq.

Hud’a toqundı bir oq

Söz işit ibretleyü.

140. Allahıñ qudret işi,

Bir elinde bir taşı,

Doldı quyunuñ başı

Yusufa döşek olu.

141. Yusuf çün taşa indi,

Anda dizi sıyrıldı,

Cebrail hazır geldi

Aña ilâc getirü.

142. Haq selâmın getürdi,

Yanına hoş oturdı,

Dizine kafur urdı,

«Oş oñuluv bu!» - deyü.

143. Bu kez Hud turı geldı,

Yusufa selâm virdi,

Hemi Yusufdur derdi

«Gel berü!», - der,- «iş ulu!».

144. Hud miskin anı gördi,

Ahvalın tamam sordı.

Gördügine sevindi

Yusufı arzulayu.

145. Yusufa nazar itdi,

Nagâhin ussı gitdi.

Hud hem va’ada yetdı

Düşüb öldü oğınu.

146. Cebrail yine geldi,

Huduñ ölüsin aldı.

Iledüb toprağa saldı

Yusufı qorqa deyü.

147. Girü Cebrail geldi,

Yusufa ögüt verdi.

«Qardaşlarıña zinhar

Ya Yusuf, küsme!», - deyü.

148. Allahdan nida geldi,

Yusuf anı işitdi.

Yusufı ögütledi:

«Hiç qayırmağıl qayu

149. Sen ulu şah olasın,

Memleket, mal bulasın.

Bunda sehl olasın

Işte, qurtulduñ!», - deyü.

150. Yusuf qayğuya batdı,

Qırq gün quyuda yatdı.

Ahır Allah gör, nitdi

Vir salavat çağlayu.

151. Qardaşları döndiler,

Bir oğlaq öldürdilar.

Gömlegin qanladılar

Döndiler eve girü.

152. Yolda bir ağaç vardı,

Ya’qub anda oturdı.

Yuqarıdan ün geldi

Işitdi seb…in deyü.

153. Ya’qub aydur: «Ün geldi

Aceb, nice hal oldı?

Eyvah, Yusufım qaldı!»

Ya’qub düşdı oğunu.

154. Durdı, evine gider,

Yuqaru, göge baqar.

Dünüb ardına baqar

«Ya Yusuf gele!»,- deyü.

155. Ya’qub döndi evine,

Ille baqar ardına.

Qorqar ol Yusufına

«Ne qıldılarkim», - deyü.

156. Oğlanları yaqlaşdı,

Yaqın, yaqın çoqlaşdı.

Qamusı hep ağlaşdı

«Vaveylâ, Yusuf!», - deyü.

157. Qamu eve geldiler,

Yavuz haber verdiler.

Ya’qubı aldadılar.

Gice oldı qarañu.

158. Qarañu gice oldı,

Ya’qub anlara sordı:

«Yusuf halı ne oldı?

Aydıñ baña dosdoğrı!»

159. Bunlar aydır: «Biz vardıq

Yazıda yarışırdıq

Qoyun qatında qodıq

Biz gelince dur!», - deyü.

160. Yürimekden usanmış,

Nagâh uyquya varmış,

Gelüb anı qurt yemiş,

Ğafil iken uyunu.

161. Ya’qub anı işitdi,

Oğunub yine duşdi.

Oğlanları ağlaşdı,

«Yavuz iş oldı», - deyü.

162. Bu kez çün irte oldı,

Ya’qubuñ ussı geldı.

Bunlara yine sordı:

«Qanı Yusufım?», - deyü.

163. Yahuda cevab verdi,

Aydur: «Düşvar iş oldı.

Gelüb anı qurt yedi

Donın qana bulayu.

164. Işanmaz iseñ bize

Bu gerçek sözümize.

Yalan olmazuz size», -

Ağlaşdılar yalvaru.

165. Gömlegin çıqardılar,

Pes, Ya’quba verdiler.

Yalan sözler qurdılar,

Ataların aldayu.

166. Ya’qub gömlegi gördi,

Alub anı aradı.

Hiç bir delik bulmadı,

Ağlar anı tañlayu.

167. Aydur: «Ne hoş qurd emiş,

Yusufımı ol yemiş.

Gömlegini yırtmamış

Meger şefqat eyleyü.

168. Olaydı hasedünüz

Iledüb yedirduñuz

Bu kez baña geldiñiz

Yalancıya ağlayu.

169. Yürüñ, yazuya varıñ,

Qurtu baña getirün.

Var, bu işi bitüriñ

Eve, dü qatarlayu.

170. Yohsa ben öri duram,

Hoş, arı namaz qılam.

Haliqıma yalvaram

Hep gidesiz qayrılu».

171. Duasından qorqdılar,

Yazıya dağıldılar.

Varub bir qurt tutdılar

Aluban tez getirü.

172. Boynuna ip daqtılar,

Dişlerin çıqardılar.

Ağzını qanatdılar

«Işbu qurt yedi», - deyü.

173. Ya’qub ol qurdı gördi

Qalquban öri durdı

Bu kez ol qurda sordı:

«Yusufum netdiñ?», - deyü.

174. «Yusufum niçün yediñ?

Hiç gömlegin yırtmadıñ.

Ol Allahdan qorqmadıñ.

Bunda gelem, dimeyü?»

175. Ol qurda ferman geldi,

Ağzın açıb söyledi.

Hoş nutq selâm virdi

Ol Ya’quba tabiyu.

176. Aydur: «Oğluñ görmedim,

Qandalığın bilmedim.

Yusuf etin yemedim.

Diñle sözüm inanu.

177. Qoğıl beni, varayım

Hep qurtları direyim.

Qatuña getüreyim

Ola qamusı doğru.

178. Ben bir dahi dertlüyem

Bugün bağrı başlıyam.

Iki gözi yaşlıyam», -

Secde qıldı ağlayu

179. «Bir ayrıq yerden geldim

Bir oğlum yavı qıldım.

Heyran olub yürdüm

Dutdılar beni evişü.

180. Ol oğlum ğayib oldı,

Tamam yedi yıl oldı.

Hasreti baña qaldı», -

Deyüb ağlar dögünü

181. Qurd gidüb girü geldi,

Ya’qubıñ elin aldı.

Anuñ içün doğru oldı

«Ayrıq et yemem», - deyü.

182. Ya’qub ol qurdı qodı,

Ol işi Haqdan bildi.

Göñlü teşvişle doldı

Maqam dutdı ağlayu.

183. Diñle, gel, ey bigâne

Ya.qubdan bu zamane

Ken.an qurdları yemez

Adam etin, ey ulu!

184. Ya’quba geldi belâ

Inayet Haqdan ola.

Bu hasretden qurtula

Yusufı gele girü.

185. Qaldı Yusuf quyuda.

Ya’qub bunda qayuda.

Her gün ister yazuda

Yusufı bulam deyü.

186. Yahuda örü durur,

Her gün quyuya varur.

Hem Yusufa çağırur

«Ahvalın nedir», - deyü.

187. Yusufdan cevab gelür,

Aydur: «Halım hoş durur

Dağı halım Haq bilür

Hasretim sizsiz», - deyü.

188. Çün qırq gün tamam oldı,

Yusuf quyuda qaldı.

Hem va’de yaqın geldi:

«Yusufı çıqar!», - deyü.

189. Hoş salavat virelüm

Mülki halın görelim

Bu meclisde duralım

Ğayretde ola bellü.

190. .......................

...............................

Yusufdan haber bile

Diñleyler, pes, qamu.

191. Meger Mısır şehrinde

Bir malik vardır anda.

Misli yoqdur düzende

Bazırğandır devletlü.

192. Malın hisabın bilmez,

Dilinden yalan gelmez.

Hergiz hata iş qılmaz

Ğayetde eyü hulu.

193. Bir gün evine vardı,

Gice yatıb uyudı.

Bir hoş eyü düş gördi,

Sabah durdı sevinü.

194. Geldi bazar içine

Ta’birciler yanına.

Oturdı dükkânına

Düşün aydar añladu.

195. Aydur: «Bugün düşümde

Yürür idüm Ken’ande

‘Ad quyusı qatında

Gördüm bu düşi qamu.

196. Gökden yere gün iner,

Girüb yaqamdan çıqar.

Hem girüb yüklerime

Içinde gezer yürü.

197. Çıquban göge ağar,

Bir pare bulut doğar.

Üstüme nurlar yağar

Ol bulutdan dökülü.

198. Turub nurları derdim

Sandıqları doldurdım

Düşümi saña didüm

Ta’birim nedir?», - deyü.

199. Ta’birci kitab aldı,

Baquban heyran qaldı.

Düş ne olasın bildi

Hem malike söyledi.

200. Malike der: «Gel bunda

Bir qaç altun qo şunda

Eyü geldi ta’birde

Düşün yorayım», - deyü.

201. Malik altını verdi,

Ta’birci kitab gördi.

Düşüni aydı verdi,

Cümlesini añladı.

202. Aydur: «Ol yire vardıñ,

Gün doğduğın hem gördiñ.

Dürri mercan ki dirdüñ

Sandıqlarnı dolduru.

203. Ol yazuya varasın,

Bir qul oğlan bulasın.

Anı satun alasın

Hubluğına imrenü

204. Ahir anı satasın,

Mal içine batasın.

Padişahlıq ötesin

Ta ölünce şad olu.

205. Ta’birde böyle gördüm

Düşüni işte yordum

Doğrusın aydı verdim

Dur var imdi sevinü».

206. Malik oradan durdı,

Te’cil evine vardı.

Qatır, deve götürdi

Yol tutdı qatarlayu.

207. Deve, qatır yüklendi,

Ken’anden yaña gitdi.

Yarağın tamam itdi

Gitdi düşın isteyü.

208. Malik yazuya vardı,

‘Ad quyusını gördi.

Yedi gün anda durdı

Ol düşün bulam deyü.

209. Ün geldi yoqarıdan:

«Ol istedügin oğlan,

Ya Malik var, git, vaqtile

Elli yıl geçsin!», - deyü.

210. «Andan soñra bulasın

Maqsudine iresin

Ki çoq mallar alasın

Elli yıl qatlan»,- deyü.

211. Malik anı işitdi,

Durub evine gitdi.

Oturub hem sabretdi

Ol müddete sevinü.

212. Gâh sabr qılıb durdı,

Gâh bir sefere vardı.

Gâh ol Haq’qa yalvardı

«Düşüm gerçek qıl!», - deyü.

213. Elli yıl kim irişdi,

Va’de tamam yaqlaşdı.

Malik anda irişdi

Yükün çözdi deñklenü

214. Nağâh quyuya baqar,

Quşlar inüben çıqar.

Pes, qullarına söyler

«Quyuda su var»,- deyü.

215. Malikiñ iki qulı

Var idi yüzi suvı.

Biriniñ Kâmil idi

Birine Beşir deyü.

216. Kâmil Beşirge durdı,

Quyu üstüne vardı.

Qaviy orğan getürdi

Bir eşege berkidü.

217. Ol quyudağı quşlar

Ol imiş ferişteler.

Yusufa eş olmuşlar

Yur alurlar cikrinü.

218. Beşir orğan indirdi,

Kâmil qoğa doldurdı.

Cebrail irüb geldi

«Ya Yusuf, durğıl!», - deyü.

219. Tañrıdan buyruq geldi,

«Orğana yapış!» ,- dedi.

Eglenmeye tez durdı

«Quyudan çıq qurtulu!»

220. Yusuf, halın bildinmü?

Gözüñile baqtınmu?

Özün qıyas itdiñmi?

Ayıtğıl bana doğru.

221. Yusuf ayıtdı: «Baqdım,

Göñlümden ben ayıtdım.

Eger ben qul olaydım

Bahamı kim yitirü?»

222. Cibril aydur: «Imdi dur,

Elüñi orğana ur.

Quyudan çıq, bahañ gör

Neye degersin», - deyü.

223. Beşir orğanı çekdi,

Kâmil baquban gördi.

«Bir güzel oğlan çıqdı!», -

Beşire der sevinü.

224. «Ya Beşir! Hâzâ’l-ğulam

Sanasın bedri tamam.

Süreti ceddü’l-enam

Bir ferişte sıfatlu».

225. Malik hud aydı vardı

Ezelden ısmarladı

Qullarına der idi:

«Gözediñ, isteñ!», - deyü.

226. «Kimkim anı bilürse

Ya haberin olursa

Ol qulu götürürse

Eylikler idem», - deyü.

227. Qızumı aña virem,

Elimle biti yazam.

Qullıqdan azad idem

Yürüye beklik bulu.

228. Çün Malik halı bildi,

Sekirdüb qarşı geldi.

Yusufıñ elin aldı

Yük içinde gizleyü.

229. Qardaşları geldiler,

Yüce yerden baqdılar.

Yusufı bulmadılar

Quyu üzre yürüyü.

230. Pes, dağdan seyretdiler,

Qafile qonmuş gördiler.

Ol quyuya baqdılar

Bunlar qafleye varu.

231. Bunlar malike sordı:

«Bir qulumız var», - dedi.

«Pes, bize haber geldi

Size gelmiş gizlenü.

232. Tiz bize veriñ berü

Hiç gizlemeñ añaru.

Eviñize irmeden

Qorquñ bizden saqınu.

233. Yohsa şimdi dururuz,

Cümlemiz hayqururuz.

Qamuñuz öldürürüz

Bir qomarız dügedü ».

234. Malik qorqıb titredi,

Pes Yusufı çağırdı.

Bunlara ısmarladı

Kendü özni saqınu.

235. Pes Yusufı aldılar,

Dilince qorqutdılar.

«Öldürürüz!», - dediler

Yusuf ağlar titreyü.

236. Aydur: «Beni öldürmeñ,

Öldürıb qana girmeñ.

Halıñızı bildirmeñ

Bu Malike tañlayu».

237. Bunlar hepsi and içdi:

«Geçen işledük - geçdi».

Yusuf ile tanışdı:

«Seni satalum», - deyü.

238. Pes Yusuf razı oldı,

Bunlar duruban geldi.

Malike tapu qıldı

«Bu qulu satalum», - deyü.

239. «Ya malik, bilürmisin

Bu qulı alurmısın

Çoq altun virirmisin

Bize bahası», - deyü.

240. Malik aydur: «Alurım

Çoq altunlar verürem

Yanum ile altun yoq

Tavar qumaş top tolu.

241. Altun aslından, ey yar,

On toquz altunı var.

Kimi qalp, kimi geçer:

«Alurmısın ver!», - deyü?

242. Bunlar aydur: «Alalum,

Ayıblu qul virelüm.

Üç aybı var - diyelüm

Ta ki saña añladu».

243. Qaçıcıdır – bilesiñ,

Qaçan bizden alasın.

Iltib ıraq satasın

Bizden oluñ assılu.

244. Hele sen qulı alğıl,

Bir qaç aybı var – bilgil.

Anlara qail olğıl

Baha alavuz yaru».

245. Malik aydur: «Ayudıñ,

Ayiblerin hep deyüñ.

Hem altunımı aluñ

Söyleşelü satışu».

246. Bunlar aydur: «Yalancı,

Hem oğrıdır ikinci.

Üçüncisi qaçıcı

Işitgil bizden bellü».

247. Malik aydur: «Işitdim,

Ayıblarını bildüm.

Qamusın qabul qıldım

Kesiñ bahasın bellü.

248. Yanumda altunum yoq,

Külleb ile qumaş çoq.

Pul yarmaq var, qıymet yoq

Benden işidiñ doğru».

249. Yusuf aydur göñlünden:

«Qardaşlarım önünde.

Çoq söylese dilinde

Malik küçi yetmeyü».

250. Bunlar aydur: «Olmazuz,

Külleb, qumaş almazuz.

Ol pulları alurız

Qalanın bağışlayu».

251. Malik aydur: «Biliñler

On toquz yarmagım var

Aluñ benden ikişer

Biriñiz bağışlayu».

252. Bunlar aydur: «Biz aldıq

Hem ol qadara satdıq.

Qalanın bağışladıq

Al bize qabul qılu».

253. Malik Yusufa baqdı:

«Bu erler seni satdı

Hem sen qulmısın dedi

Yudunmağıl gizleyü».

254. Dönüb Yusuf ayıtdı:

«Ulularımdır», - dedi.

«Duşmanlardan qurtardıñ

Saña satdılar», - deyü.

255. «Pes, sen olduñ lâyığım,

Bunlar oldu düşmenim.

Ben bunlara dönmezem

Haq yerine getirü»

256. Yusuf bunlara vardı,

Qamusın esenledi.

Öpüb, quçub ağlaşdı

Malik baqar tañlayu.

257. Bunlar Yusufa döndi:

«Bizi başhayız(?)», - didi.

«Bu işden qorqduq», - didi

Qamusı hep ağlayu.

258. «Adamuz, saqınıruz

Hem yalana oluruz

……………………

……………………

259. Imdi sen yürü vargıl.

Sabr qılub qatlangıl.

Iş ne olur - ivmegil

Saqın kelmegil girü».

260. Yusuf aydur: «Varıñız,

Sağ esen oluñız.

Atamı ağırlañız

Eyü söz, ögüt virü».

261. Ağlayu girü geldi,

Gözünden qanlar indi.

Malik yanına geldi

«Işte, qulunum», - deyü.

262. Işini Malik bildi,

Iki elin bağladı.

Bir deveye bindirdi

Qaçmasın der saqlayu.

263. Qafile göçdi, yuridi.

Gice qarañu oldı.

Bir menzile oğradı

Düşdi Yusuf ağlayu.

264. Yusuf anası ölmüş,

Meger qabri andaymiş.

Yusuf deveden inmiş

Anasına ağlayu.

265. Aydur: «Anacığım, bilgil

Garip oldum, beni görgil.

Oğlunı esirgegil

Qul oldum oş satılu.

266. Atamdan ayırdılar,

Iltüb quyuya saldılar.

Soñra qul deyüb satdılar

Qardaşlıq haqqı deyü.

267. Anacığım, toğmışdım,

Nola senden ölseydim.

Bu cefayı görmeydim

Iki elcigim bağlı.

268. Ya ana, sen olmiyeydin

Ya bu sine gelmiyeydin

Benim halım bilmiyeydin

Oğluñı esirğeyü».

269. Sininden bir ün geldi:

«Canım Yusuf, saña noldu?»

Yusuf işitdi oğnadı

Anası ünün diñleyü.

270. Yusuf bunda bu yönde

Anasıyle meskeninde

Ağardı, oldı irte

Malik: «Qanı Yusuf?», - deyü.

271. Yusufı istediler

Devede bulmadılar

Gördiler, «Qaçmuş!», - dediler

Yayıldılar isteyü.

272. Bir qara qulı vardı,

Varıb ol Yusufı buldı.

Yüzüne hem birqaç urdı

Getürdi sürükleyu.

273. Allahına yalvardı,

Bu kez Yusuf ağladı:

«Haqqımı alğıl!», - didi

«Suçum yoğun bildiru».

274. El getirib ağladı ol bigünah.

Aza naz idüb didi: «Ey padişah!

Beni suçsuz yere dögdi bu qul, ah

Neler itdi baña işbu rusiyah.

275. Qısmet olmuşdır baña bu derd, ah

Haqmı şimdi kâr-i kerde, ya ilâh.

Sen bilirsin halımı, sensin ilâh

Saña ma’lümdir işim - sensin güvah.

276. Ger hara qıldım ise asiy olub.

Ya anam haqqın dutma bi günah.

Pes, günahım yogiyse bildir, qon.

Bir alâmet eylegil bunlara sen padişah

277. Ben bağrı başlıya meded, senden meded

Irmediyse qıluram ölünce feryad ile ah

………………………………………….

………………………………………….

278. Qul Yusufı getürdi.

Malike ismarladı.

Malik deveye urdı

Belin zincir bağlayu.

279. Hoş, tamam erte oldu,

Qızaruban gün doğdı.

Bir qara bulut qoptı

Yıldırımlar şaqıyu.

280. Cihan qarañu oldı,

Qar, yağmur, dolu yağdı.

Sahra qamu sel oldı

Qafile qorqdı qamu.

281. Qaraqulnı ol malik.

Çağırıb der: « Hünelik!

Bize geldi virenlik

Beri geliñ yazıqlu!».

282. Pes, ol qara qul geldi,

«Yazuqlu benim», - dedi.

«Ol oğlanı urdumdı

Yüzi üzre süreyu.

283. Qaçdın deyü oğlanı.

Bulunca kizbin anı

Göge tutdı yüzüni

Imran dilin söyleyü:

284. «Bilürim - andan oldı

Bu belâ bize geldi».

Tañrısına yalvardı

Bu ağlançıq ağlayu.

285. Malik aydır: «Tez varğıl

Anıñ hatırın sorğıl.

Elin, ayağın öpgil

Ol suçunı dileyü.

286. Olakim, esirgeye

Tañrısına yalvara

Bizi halas eyleye

Yohsa qaldıq qırılu».

287. Ol qul Yusufa geldi.

Elin, ayağın öpdi.

Hem suçunı diledi

Ilenedür yalvaru.

288. Ol saat bulut gitdi,

Qarañulıq açıldı.

Açılıb hem gün doğdı

Ulu, küçük sevnişü.

289. Yusuf göñlü hoş oldı,

Suçunı bağışladı.

Dudağını depretdi

Tañrı adın oquyu.

290. Malik aydır qavmına:

«Hürmet qilun oğlana,

Inanmış Tañrısına

Sözi gerçekdir bellü».

291. Elin, ayağın çözdı.

Malik gelib gör nitdi -

Ağır tonlar giydirdi

Atı üzre bindirü.

292. Qaflesine çağırdı,

Yusufı ısmarladı.

«Izzetler eyleñ», - dedi

«Yüküñüzdür bu», - deyü.

293. «Bu oğlan eyü hulu

Doğru sözli, hürmetlü.

Qamuñız bundan utlu»

Buña muti ol qamu.

294. Yine Yusuf beklikde,

Nimet içre peklikde.

Ya’qub miskin hasretde

Yürür anda ağlayu.

295. Malik Yusufı aldı,

Meger bir şehre geldi,

Yüklerin baqıb qondı,

Yusufı hürmetleyü.

296. Babıstan şehrin adı,

Hep halqı kâfir idi,

Bunlar Yusufı gördi,

Acebleşdi tañlayu.

297. Bunlar Yusufa ayıtdı:

«Yigit, seni kim yaratdı,

Bu sureti saña verdi,

Biz qamumız inanmayu?»

298. Inandılar bir Tañrıya,

Hem ol Yusuf peyğambere,

Muti oldılar buyruğa,

Ol şehrin halqı qamu.

299. Malik bu şehirden gitdi,

Panilus şehrine gitdi,

Şehir halqı işitdi,

Qarşu geldi».

300. Yusuf yüzün gördiler,

Bu kez dev haç yondılar,

Biñ yıl aña tapdılar,

Qamusı kâfir olu.

301. Andan dahi gitdiler,

Azm-i sefer itdiler,

Şehr-i Qudus’a yetdiler,

Malik çıqdı ilerü.

302. Ol Malik bir düş görmüş,

Iqlimine haber qılmış,

«Çıqıñ! - deyü qıyğırmış, -

Işbu qafileye qarşu!»

303. Qamu qarşu çıqdılar,

Çün Maliki gördiler,

Bunlar haber verdiler:

«Bekümüz oldur», - deyü.

304. Bu şehir halqı aydur:

«Bu Malik her yıl gelür,

Bizim bek niçün aydur:

- Siz qarşu çıqıñ, - deyü?»

305. Hele qarşu vardılar,

Bu qafileyi gördiler,

Nagâh Yusufı gördiler,

Hayran oldılar qamu.

306. Bir ferişte var idi,

Adam süretlü idi,

Ol Yusufa eş oldı,

Dilden, gözden saqınu.

307. Berberiy oğlu vardı,

Yusuf ile doğmuşdı,

Yusuf süretlü idi,

Uz, güzel Yusuflayu.

308. Qanda bir oğlan doğar,

Bir peri bile doğar,

Yaşda beraber yaşar,

Olursa bile ulu.

309. Ol ferişte söyledi:

«Ol kim saña söyledi,

Baña qarşı gel, - dedi, –

Oldur bu oğlan, - deyü. –

310. Buyurğıl, qafile bilsin,

Bunı görmege gelsin,

Bunıñ sözin, sımasın,

Kimse şöyle bildirü.»

311. Ol bek ilerü geldi,

Yusufa selam verdi:

«Sen kimsiñ? - deyü sordı, -

Ayıt baña bildirü».

312. Andan Yusuf ayıtdı:

«Ol kim saña söyledi,

Yürüyü qarşı çıqdı,

Ben olam», – der, bir bellü.

313. Bek bu sözi işitdi,

Tañlayub acebledi,

Ulu qonaqlıq itdi,

Yusufı ağırlayu.

314. Yusuf aydur: «Işitgil,

Benim sözüme dönğıl,

Put’a secde qılmağıl,

Haçıñ afat üşetü».

315. Ol bek aydur: «Istedim,

Sözüñi qabul itdim,

Buthaneye varalum,

Ol haç’a söz söyleyü».

316. Aydur: «Ol put aydursa,

«Bu felân kişi» derse,

Sözün gerçek olursa,

Muti’ olam inanu».

317. Yusuf aydur: «Varalım,

Sarayıña girelüm,

Haçlarıñı görelüm,

Haqqı aña söyledü».

318. Bunlar saraya vardı,

Ol haç Yusufı gördı,

Deprenüb selâm verdi:

«Sen - peyğambersin», - deyü.

319. Heman dem ufalıb sındı,

Bekiñ göñli yumşadı,

Hem quşağını çözdi,

Yusufa bağışlayu.

320. Ol bek müslüman oldı,

Bir Tañrıya inandı,

Bir maani getürdi,

Imana geldi doğru.

321. Yusufıñ elin aldı,

Bu kez evine iltdi,

Qafile qonuqladı,

Qamusın ağırlayu.

322. Eyü qonaqlıq qıldı,

Bir luqma Yusuf aldı,

Qafile qamusı doydı,

Sini yine top-tolu.

323. Bek ayıtdı bu Malikke:

«Bu qul lâyıq beklikke,

Qul bu mertebe dekke,

Seyyid-i sultan olu».

324. Malik sözi diñledi,

Ne deyecegin bildi,

«Efendim oldır, - dedi, –

Ben aña qulum bellü».

325. Yusufla Malik göçdi,

Bir-iki menzil geçdi,

Bu bek tedbire düşdi:

«Yusufı alam», – deyü.

326. Iki bek er atlandı

Yusuf ardınca vardı,

Qafile baquban gördi,

Durdılar yadaqlanu.

327. Malik aydur Yusufa:

«Oş bize geldi cefa,

Bir yalvarsañ Allaha,

Bu leşker dönse girü».

328. Yusuf leşkere baqdı,

Leşker Yusufı gördi,

Qamu hep yere düşdi,

Üç gün hiç tebrenmeyü.

329. Bunlarıñ öñi gitdi,

Malik şehire yetdi,

Yusuf göñlinde dutdı:

«Bencileyin kim?» - deyü.

330. Halqı acebe qodı:

«Gözümde ibret odı,

Her kim göre yüzümi,

Düşeler hayran olu».

331. Bunlar biri söyledi,

Göñlinden fikreyledi,

Haq da anı horladı,

Hiç kimse deñe sayu.

332. Yoqarudan ün geldi:

«Ya, Yusuf, görgil! – dedi, –

Halını bilgil! - dedi, –

Kimse saña baqmayu».

333. Yusuf atından indi,

Yüzün secde urdı,

Ağlayu feryad qıldı:

«Ya, Rabbi, tevbe!» – deyü.

334. Tevbesi qabul oldı,

Yusuf başın qaldırdı,

Durdılar Şar baquban gördi,

Hayran oldılar qamu.

335. Arşın şehrinden geçdi,

Mülk-i Mısır yaqlaşdı,

Mısır halqı çağrışdı:

«Gidelüm ulan girü.

336. Malikden baña varıñ,

Qamu anda derilüñ,

Ol oğlanı hep görüñ,

San, ferişte sıfatlu».

337. Mısır ehli derilür,

Birbiriyle söyleşür,

«Güzel oğlan, - deyişür, -

Gelsin, varalım», - deyü.

338. Malik varuban indi,

Mısır ırmağına qondı,

Mısır halqı tonandı:

«Oş Maliki gör», - deyü.

339. Malik Yusufa didi,

«Bu ırmaqdan yun! - dedi, -

Yol tozı gitsin, - dedi, -

Var suya üşenmeyü!

340. Varub ol suya yunğıl,

Yol tozundan arınğıl,

Altunlar, donlar kiygil,

Varalum şehre girü».

341. Vardı ol suvatına,

Yalvardı Haliqine:

«Tenimi örtgil beni,

Halayıqdan gizleyü».

342. Yine Allah buyurdı,

Bir pare bulut geldi,

Yusuf üstüne durdı:

«Gün toqunmasın», - deyü.

343. Degire hitab geldi,

Qamu balıqlar çıqdı,

Yusufı çevre oldı,

Halayıqdan saqınu.

344. Dahi bir balıq geldi,

Ayağın öri durdı,

Yusufa selâm qıldı,

Dile geldi söyleyü.

345. Aydur: «Ya, Yusuf sıddıq,

Işitgil benden tahqiq,

Beni yaratdı ol Haliq,

Hem eyledi devletlü.

346. Hep balıqlara sultanım,

Hem qamusına fermanım,

Bir oğula hayranım,

Ol Allahdan dileyü.

347. Ya, Yusuf, halım bilseñ,

Baña bir dua qılsañ,

Halıqıña yalvarsañ,

Baña oğul viresü».

348. Yusuf bir dua qıldı,

Dergâhda qabul oldı,

Ol Haliq oğul verdi,

Balığa kerem qılu.

349. Iki oğula yetdi,

Biri Yunusnı yutdı,

Biri yüzügin yutdı,

Süleymanıñ, saqlayu.

350. Yusuf ol suvda yundu,

Bu kez Cebrail indi,

Iki hülle getürdi

Kim: «Yusuf giye», - deyü.

351. Yusuf hülleyi giydi,

Malik qatına geldi,

Malik ol tonı gördi,

Sordı: «Bu qandan?» - deyü.

352. Yusuf aydur: «Ğufranım,

Virdi baña Sübhanım,

Bilüben halım benim,

Giydirdi ağırlayu».

353. Malik bunda oturur,

Sultana haber olur:

«Mısıra güzel qul gelür,

Saña da varmı?» - deyü.

354. Sultan haber işitdi,

Ar idüb ğayret itdi,

Nice hublar donandı,

Mısır şehrin bezeyü.

355. Yigirmi dört biñ oğlan,

Bezedi ol dem sultan,

Çağırtdı, şehirde olan,

Hep çarşuya derilü.

356. Bu halı böyle qıldı,

Mısır şehrin bezedi,

Malike adam saldı:

«Qulun getürsin», - deyü.

357. Didi Malike: «Gelsin,

Mısır hubarın getürsün,

Kendi qulun gizlesün,

Götürsün doqusduru».

358. Sultandan haber vardı:

«Malik Mısıra girdi,

Hubı dilberi gördi,

Soqaqları doldıru».

359. Yusuf ardunca geldi,

Bu hublar aciz oldı,

Qamusı hayran qaldı:

«Bu qul deyildir!” - deyü.

360. Yusuf çarşıya vardı,

Hubların ussı gitdi,

Sultan teferruc itdi:

«Bu adam degil!» - deyü.

361. Malik çün Mısra geldı,

Evine muştucı saldı,

Acılan tatlu oldı,

Mısır halqı sevinü.

362. Malik evine geldi,

Gece yatdı, uyudı,

Işidiñ, neler itdi,

Mısıra andan girü.

363. Sabahın tañla oldı,

Şehrin uluları geldi,

Malik evine cem’ oldı:

«Quluñ görelüm», - deyü.

364. Malik köşküne çıqdı,

Bu gelen halqa baqdı:

«Hacetler nedin?» - sordu, -

Ayduverüñ bildirü!».

365. Şehirli aydur: «Bilelüm,

Aç qapuyı, girelüm,

Hem ol qulı görelüm

Kim, ol nice süretlü».

366. Malik aydur: «Giresiz,

Birer altun veresiz,

Andın soñra göresiz,

Nice güzeldür», - deyü.

367. Birer altun verdiler,

Qapu açub girdiler,

Yusuf yüzün gördiler,

Hem düşdiler ağınu.

368. Ol gün(ki) her kim geldi,

Görmege bin altun verdi,

Altı yüzbiñ altun oldı,

Malik derdi, sevinü.

369. Ikinci gün geldiler,

Ikişer altun verdiler,

Yusufı yüzün gördiler,

Gitdiler acebleyü.

370. Üçünci gün üç altun,

Dördünci gün dört altun,

Beşinci gün beş altun

Verdiler, «görem» deyü.

371. Tamam altı gün geçdi,

Altun hisabdan aşdı,

Malik göñline düşdi:

«Yusufı satam», - deyü.

372. Mısr içinde çağırtdı,

Tamam üç gün qıyğırdı,

Yusufı hoş donatdı:

«Qulum giyinsin», - deyü.

373. «Imraniy qul alıcı,

Tamam baha verici,

Güzel qul isteyici,

Geliñ berü», - deyü.

374. Mısırlı hep derildi,

Bazarda hazır oldı,

Qasd idüb tamam qıldı,

«Alam», - deyü imrenü.

375. Gezüci, toqmacılar,

Demürci, başmaqçılar,

Başçılar, ayaqçılar,

«Alalım», - dep söyleyü.

376. Mumalike aslında,

Bir qarı vardı anda,

Ol dahi geldi bunda,

Yüz qatar mal yükleyü.

377. Biñ qatar mal getürdi,

Yekün gümüş götürdi,

Qarı oğlanı gördi,

Sorar: «Sen kimsiñ?» - deyü.

378. Aydur: «Sen ne oğlansın?

Bildim, sen qul degilsin,

Sen nereye sultansın,

Ayıtgıl baña doğru.

379. Yoqsa feriştemisin,

Bu cihanı gezersin,

Aslıñ benden gizlersin?

Ayıtğıl baña doğru.

380. Atlanuben ben geldim,

Qamu malum getürdüm,

Seni alayım, dedim

Qaldım seni tañlayu.

381. Seni kimse almaya,

Bahañı yetirmeye,

Kimse qadriñ bilmeye,

Bilmezin ben ne qılu».

382. Andan Yusuf söyledi,

Qarıya cevab virdi,

Yaşın döke söyledi,

Eller baqar tañlayu.

383. Der: «Bendeki süreti,

Ol Bir Tañrı yaratdı,

Beni bunda getürdi,

Ol Bir Tañrımdır», - deyü.

384. Bu kez qarı ayıtdı:

«Eliñ beri ver!» - dedi,

Alıb iman getürdi,

Bir Tañrıya inanu.

385. Iqrar itdi Allaha,

Malın dökdi bu hele,

Inandı peyğambere,

Dün-ü-gün «Allah» deyü.

386. Ol qarı iman buldı,

Haliq anı yarlığadı,

Dünyada hem ahiretde,

Kâfirlikden qurtulu.

387. Yusuf bunda bazarda,

Quldur Malik elinde,

Yaqub miskin Kenande,

Qaldı daim ağlayu.

388. Yusuf bunda satıla,

Aceb anı kim ala.

.........................

.........................

389. Serağaz eyleyüm,

Züleyhayı söyleyelim,

Geçmişini qoyalum,

Gelecege başlayu.

390. Bek diñle işbu sözü,

Zeliha Taymus qızı,

Güneşe beñzer yüzi,

Ucmaq qızı sıfatlu.

391. Ol Taymus Mağrib beki,

Yoğıydı anıñ gibi,

Qabul oldı dilegi,

Muradına degirü.

392. Ol Zeliha ergen qız,

Haber bilüñ bu kez siz,

Bir gün uyurken o qız,

Bir düş görmüş ibretlü.

393. Bir güzel oğlan görür,

Hem: «Adıñ nedür?» - sorar,

Düşünde alur haber:

«Adım - Yusufdur», - deyü.

394. Uyandı, bulamadı,

Nedesin bilemedi,

Sarayını çözündi,

Yusufı bulam deyü.

395. Görür düşdeki bu qonmaz,

Bu kez Zeliha donanmaz,

Çün gezer, hiç diñlenmez,

Ol düşdeki isteyü.

396. Gece qarañu oldı,

Uyudı, gene gördi,

Bu kez pek aşıq oldı,

Qız uyandı ağlayu.

397. Atası aydur: «N’olduñ,

Yohsa düşdenmi qorqduñ,

Digil baña - ne gördüñ,

Ağlamağıl uyanu».

398. Ol aydur: «Yatur idüm,

Bir güzel oğlan gördüm,

Hem uyandım - bulmadım,

Oldur derdim ağlayu».

399. Atası aydur: «Göreydüm,

Qamu mallar vereydim,

Qandalığın bileydim,

Varam anı getirü».

400. Zeliha oş yatmaz oldı,

Daim uyumaz oldı,

Hem hiç söylemez oldı,

Yusufı arzılayu.

401. Atası aydur: «Bilesin,

Bu kez girü göresin,

Qanda olur sorasın,

Ben de bilem ta bellü».

402. Aradan bir yıl geçdi,

Zeliha yine gördi,

Bu kez Zeliha sordı:

«Qanda olursuñ?» - deyü.

403. Zelihaya ol söyler:

«Dünyaya ben gelmedim,

Benim saña var ögüdüm:

Kimseye varma, - deyü. -

404. Sen – benimsin, benseniñ,

Gayrı ere varma, – deyü, –

Benim sözüm tutasın,

Hiç ere varma», - deyü.

405. Zeliha razı oldı,

Uyanu duru geldi,

Süreti bulamadı,

Qaldı aña bağlayu.

406. Atası yine gördi,

Aşıq olduğın bildi,

Tımarhaneye qoydı,

Eli ayağı bağlu.

407. Üç yılda yine gördi,

Zeliha yine sordı:

«Ayıt, qandasıñ? - didi, -

Qıldıñ sen beni delü».

408. Yusuf der: «Beni bilgil,

Varub Mısırda görgil,

Beni sen anda bulğıl,

Mısıra sultan olu.

409. Sen anda var - ben gelem,

Mısıra sultan olam,

Ben anda seni bulam,

Varasın Mısıra duru».

410. Zeliha yine uyandı,

Hiç dertden ayru qalmadı,

Atasına haber verdi:

«Isim oldı, bilgil, bellü».

411. Atası aydur: «Neymiş,

Sevdigiñ qanda imiş?»

Zeliha cevab vermiş:

«Mısırda sultan olu».

412. Zeliha ah eyledi,

Bu qa(y)ğusın giderdi,

Atası bu kez didi:

«Sevdügüñ bulam», - deyü.

413. Ta ol Mağrib ilinde(n),

Ol Zeliha tahtında(n),

Evinmese atından,

Altı ay dün-ü-günü.

414. Her kim Mağribden gide,

Ta Mısra sefer ide,

Altı ay kölük, deve,

Varuban Mısra diklü.

415. Zeliha hayran oldı,

Atası hem fikre taldı,

Ta Mısra elçi saldı:

«Bir qızım vardır», - deyü.

416. Otuz kişi düzdi elçi,

Başlarında altun tacı,

Virdi mal birle haracı:

«Ben saña ferman», - deyü.

417. Bir biti bile yazdı,

Qasid eline verdi,

«Benim qızım var», - dedi, -

Size vermege umu.

418. Ol ayruq ere varmaz,

Hiç kimseye baş egmez,

Senden ğayrıya varmaz,

Alır iseñ gel berü.

419. Qızımı saña verem,

Biñ qatar mal yükledem,

Biñ qul-qaravaş virem,

Kişi gönder dileyü».

420. Elçi, gör, n’oldı, gitdi,

Varuban Mısra yetdi,

Eyü haberler yetdi,

Sultan ile söyleşü.

421. Mısır sultanı edi,

Qatıfır anuñ adı,

Qaçan biti oqudı,

Ol Qatıfır sevinü.

422. Buyurdı, cevab yazdı,

Zeliha sevdigin sezdi,

Bal-u-şekerler ezdi,

Elçiyi qonuqlayu.

423. Ayıtdı: «Ben diledim,

Qızın verirse aldım,

Oş, ben de elçi saldım,

Varalar yüz sürüyü».

424. Ol elçi evvel gitdi,

Mağrib eline yetdi,

Zelihaya haber itdi:

«Ol seni alur», - deyü.

425. Zeliha çün şad oldı,

Biti cevabın bildi,

Mısır yolun özledi,

Gitmekçün yaraqlanu.

426. Bir gün Mısır şehrinden,

Elçiler gitdi andan,

Mısırıñ sultanından,

Zelihayı isteyü.

427. Zeliha hoş donandı,

Atası razı oldı,

Biñ qatar mal yükledi,

Zelihaya harcayu.

428. Biñ qul-qaravaş verdi,

Qızın bile gönderdi,

Elçisin ağırladı:

«Sultan - güveyim », - deyü.

429. Bunlar çün yola girdi,

Altı ay hem yürüdi,

Ahrı Mısıra irdi,

Zeliha gördi sevinü.

430. Mısırdan adam geldi,

Zelihayı qarşuladı,

Alub saraya geldi,

Zeliha girdi içerü.

431. Altun kürsiye bindi,

Durub yanına baqdı,

Gece döşek döşendi:

«Sevdigim gelür», - deyü.

432. Qatıfır gelib girdi,

Zeliha anı gördi:

«Işbu er kimdir?!» - dedi, -

Benim üstüme girü?!

433. Çaqırdıñ, girü çıqsın,

Edebsizlik etmesin,

Namahrem üstüne gelmesin!.

Buyurdı: «Uruñ!» - deyü.

434. Andan cariye söyledi:

«Ol sultan budur, - dedi, -

Düşüñde sevdiñ, - dedi, -

Besim durğul utanu».

435. Zeliha oğundı, düşdi,

Qaravaşlar yügrüşdi,

Qatıfır (da) taña düşdi,

Girü düşdi saqınu.

436. Zelihanıñ ussı geldi,

Çevresine nazar etdi,

Cariyeler sorub dedi:

«Nedir halıñ, hatun?» - deyü.

437. Zeliha aydur: «Vay, halım!

Hep yele gitdi emegim,

Üç yıldır düşde gördügüm,

Geldim bunda umanu.

438. Ol düşde gördügüm,

Bu degil benim beküm,

Ay yüzlü nurludur gördüm,

Üç yıl tamam özenü.

439. Ol maña ısmarladı:

«Sabır qıl, qatlan! - didi, -

Ayruya varma, - didi, -

Eriñ benim, var bellü».

440. Qatıfir.a hem deyüñ,

Beküm ol degil, biliñ,

Anı benden hem soğudıñ,

Ayruq gelmesin», - deyü.

441. Dediler qaravaşlar,

Zelihayı ögütlerler:

«Eyü söz söyle, - dediler, -

Sabır qıl, qatlan, - deyü, -

442. Ol düşüñde gördügüñ,

Seyyididir bu anuñ,

Ol hud vire dilegiñ,

Buluşasın qavışu.

443. Qaçan ki Qatıfır gelür,

Bile yatmaq dilenür,

Bir peri qızı gelür,

Qatıfır bile yatur».

444. Qatıfır Zelihayı sanur,

Peri qızı bile yatur,

Zeliha andan qurtılur,

Iver Yusuf gele deyü.

445. Bir niçe vaqtlar geçdi,

Ahir va’de irişdi,

Çün Yusuf Mısra düşdi,

Geldi dellâl çağıru.

446. Zeliha köşkünde durdı,

Nagehân Yusufı gördi,

Çağırub hem örü durdı:

«Sevdigim gelmiş», - deyü.

447. Qaravaşlar yügürdi,

Kendözüni devşirdi,

«Çün Allah dilegin verdi!» -

Deyüb ögütler qamu.

448. Zeliha aydur: «Bildim,

Ben üç kez düşümde gördüm,

Sevdigimi oş bügün buldum,

Deyib durur çağıru.

449. Varıñ, Malike deyüñ,

Cümle malını virüñ,

Sevdigim alıveriñ,

Ayrıqlar gitsin girü.

450. Ya anı alsam gerek,

Ya hud ölsem gerek,

Ben aña varsam gerek,

Helâl çiftdir, quçaşu.

451. On yedi yıldır gördüm,

Ben andan haber duydum,

Yine ben aşıq oldum,

Yadamayım, ağlayu.

452. Qoñ beni . şehre girem,

Pazar içine varam,

Sevdigim bellü görem,

Halqlar beni tañlayu.

453. Aşıqlarda ar olmaz,

Görünce qarar qalmaz,

Quçmayınca qurtulmaz,

Sevdigine ögüşü».

454. Zeliha çoq ağladı,

Göñlün şuña bağladı,

Hadimine söyledi:

«Ol qulu alam», - deyü.

455. Hadim aydur: «Görelim,

Hem sultana soralım,

Ol alurmı, görelim,

Hem biz andan utanu».

456. Zeliha bunı işitdi,

Sultana haber oldı:

«Göñlüm şol qulu dutdı,

Kerem et, alam», - deyü.

457. Pes sultana haber vardı:

«Zelihanıñdır söz, - dedi, -

Aqlını dersin, - dedi, -

Ayıblu sözü qoyu».

458. Sultan qabul etmedi,

Zeliha sözün dutmadı,

Zeliha utanmadı,

Qaldı şöyle ağlayu.

459. Ferişte Yusuf eşi,

Yusufı almaz her kişi,

Qatıfır gördügi düşi,

Ayrıqlar girsün girü.

460. Pes dellâllar qıyğırdı:

«Oğlannı kim alur? - didi, -

On hüneri var, - dedi, -

Geliñ, işidiñ!» - deyü.

461. «Evvel görüñ - nice nurlu,

Ikincisi - nice görklü,

Üçüncisi - açıq dillü,

Dördüncisi - kendi doğru.

462. Beşincisi - bek quvvetlü,

Altıncı - hem mürüvvetlü,

Yedinci - hem amanatlu,

Sekizinci - dini doğru.

463. Toquzıncı - yahşı huylu,

Onuncı - hem yigit sözlü,

Hem güzeldür, yüzü nurlu,

Hem bu peyğamber aslu».

464. Dilini hem Tañrı dutdı,

Söz söylemegi unutdı,

Allahıñ qudreti n’itdi .

Peyğamberiñ satılu?

465. Söz çoq - Qatıfir geldi,

Yusufı anda gördi,

Aceblenüb tañladı,

Yusufa hayran olu.

466. Sultan aydur Malike:

«Baha kesgil quluña,

Ayıt, nice altuna,

Veresin anı bellü?».

467. Bu kez ferişte geldi,

Malik ağzına girdi,

Ol ferişte söyledi,

Sultana haber virü.

468. Aydur: «Ya, sultan, bilgil,

Bu qulı satın alğıl,

Qamu dolu malından,

Ağırınca vir», - deyü.

469. Qatıfır razı oldı,

Haznedarı getirdi,

Bir terazi ilindi,

Altun qoydu dolduru.

470. Beş yüz biñ altun qıldı,

Bir yaña Yusufı qodı,

Yusufa deñ olmadı,

Altun qaldı yoqaru.

471. Her ne qadar kim qodı,

Yusufa deñ olmadı,

Haznede mal qalmadı,

Yusuf dahi ötürü.

472. Ayrıq çare bulmadı,

Pes, Malike söyledi:

«Haznede mal qalmadı,

Malik, işitgil! » - deyü.

473. «Var malım hepsin alğıl,

Qulunı hem bağışlağıl,

Hem bizi esirgegil,

Namusumuz saqlayu».

474. Malik aydur: «Ben aldım,

Malı ben qabul qıldım,

Qalanın hem bağışladım,

Bu qulı al añaru».

475. Qatıfir qulı aldı,

Malik qatından gitdi,

Malik Yusufa baqdı,

Feryad qıldı ağlayu.

476. Malik aydur: «Bilmedim,

Ben Yusufı añlamadım,

Bu kez yüzüne baqdım,

Oş senden oldum utlu.

477. İmdi iş geçdi gitdi

Hiç mecalim qalmadı».

Taqdir işini sordı,

Nitdügin der ağlayu:

478. «Nice kökçek, nurlusuñ,

Ferişte suretlüsüñ,

Digil baña ki - kimsiñ? –

Ta ben bileyin bellü» .

479. Yusuf aydur: «Aydıverem,

Amma bir şartla direm,

Kendümi saña bildirem,

Kimseye sen tanmayu».

480. Malik aydur: «Tanmayam,

Kimseye söylemeyem,

Seni faş eylemeyem,

De baña, bildir doğru!»

482. Malik aydur: «Vay baña,

Yavuz iş qıldım sana,

Haqqın bağışla baña!» -

Deyüb ağlar döginü.

483. «Ben seni satmazıydım,

Ateşe atmazıydım,

Hem azad qılurıydım,

Gizlediñ sen gizleyü!»

484. Yusuf aydur: «Ay, canım,

Ol Allah bilür halım,

Deprenmedi hem dilim,

Saña halım söyleyü».

485. Malik aydur: «Bellüsin,

Peygamber asıllusın,

Müstecab……etesin,

Baña bir dua qılu.

486. Dileğim: qızlarım oldı,

Hergiz oğlum olmadı

…hacetim qalmadı,

Hacetim - oğul,» - deyü.

487. Yusuf bir dua qıldı,

Ol Halıq qabul qıldı,

Malike bir oğul virdi,

Haceti qabul qılu.

488. Yine Malik ayıtdı:

«Seni satan kim idi?

Baña ayıtgil, – didi, –

Anı da bilem», – deyü.

489. Yusuf aydur: «Dimezem,

Ben gammaz olumazam

Anları ayıtmazam,

Ol baña yaramayu».

490. Yusuf der Malike: «Varğıl,

Qanda iseñ sen olğıl,

Kimseye ayıtmağıl,

Yusufi kördüm deyü».

491. Sultan Yusufi aldı,

Hem kene pişman oldı:

«Haznede mal qalmadı,

Bir oğlandan ötürü.

492. Sultan hazinesiz olmaz,

Malsız çerü eğlenmez,

Ağır asla san – don qalmaz,

Bilmem, ne qılam», – deyü.

493. Haznedara söyledi:

«Hiç mal qaldımı?» – didi,

Ol aytdı: «(Hiç) qalmadı,

Hep verdiñ oğlana bellü».

494. Bu kez sultan buyurdı:

«Var, hazineyi gör!» – dedi.

Yusuf hem vardı, gördi,

Didi: "Hep hazine dolu!»

495. Hazinedar varub gördi,

Hazineyi toptolu buldı,

Yügürib girü geldi

Sultana muştulayu.

496. Bu kez sultan sevindi,

Aydur: «Bu neden oldı?»

Yusuf aña ayıtdı:

«Benim Tanrım qudretü.

497. Ol malı Tanrım virdi,

Beni saña qulitdi,

Birligini bildirdi,

Saña ibret gösterü».

498. Hazinedar vardı, gördü,

Yusuf qatında durdu,

Gökden quşlar indi, gördü,

Söyledi adamlayu.

499. Quş aydur: «Yusuf, bilgil,

Bahañı bugün görgil,

Hem ol Haqqa sığınğıl», –

Der Yusufa ögütleyü.

500. «On toquza satıldıñ,

Ol da yarmağınuñ,

Şimdi bir hazine gitdi

Ol qula şimdi qamu».

501. Ferişte bunı didi,

Ol haznedar diñledi,

Sultana haber virdi:

«Bu oğlan qutlu», – deyü.

502. Oş deyü Yusufi saldı,

Qatıfirda ol qul oldı,

Zelihaam bildi,

Bilmez hem nite qılu.

503. Sultan Yusufı aldı,

Durub saraya geldi,

Zelihaya ismarladı:

«Oğlan gerekmi?» – deyü.

504. Zeliha miskin sevindi,

Ağlamaz oldı, avındı (endi)

Yusufi sultan sevdi,

İşlerin ısmarlayu.

505. Qaufir bir gün durdı,

Zeliha qatına girdi,

Hem Yusufi bile aldı,

Zelihaya ısmarlayu.

506. Zelihaya anı virdi:

«Bu eyü oğlandır, – dedi, –

Sarayda saqla, – dedi, –

Budur bize gereklü.

507. Benden –bunı pek dutğıl,

Doğrudır anın göñli,

Ki, qattı namaz qılğıl,

Bu bizim oğul», – deyü.

508. Sultan duruban vardı,

Zeliha Yusufla qaldı,

Zeliha şad olub güldi:

«Sevdigim buldum», – deyü.

509. Zeliha qabul qıldı,

Yusufin elin aldı,

Şöyle şad olub güldi,

Elin, ayasın uru.

510. Yusuf yanına geçdi,

İkisi yeyüb içdi,

Üçyüz altmış don biçdi,

Günde birin giydirü.

511. Her qaftan ki giydirdi,

Biñ incü aña dizdi,

Her incü bin altundı,

Ol Yusufa giydirü.

512. Yusuf aydur: «Olmaya,

Qul bu donu giymeye,

Qamular hep söyleye,

Adımuzı çekdirü».

513. Zeliha der: «Sen giygil,

Sultan buyurdı, bilgil,

Kendini sen hoş dutğıl,

Niçün olavuz udlu?»

514. Ol donlar hep giyürdi,

Yusuf dahi dürlendi,

Zeliha dahi sevdi,

Yusufa hizmet qılu.

515. Yusuf çün anda oldı,

Zeliha qatu sevdi,

Ayrıq sözi unutdı,

Ne varsa «Yusuf» deyü.

516. Şol qadar aşıq oldı,

Zeliha qan aldırdı,

Qam kim ferşe damdı,

Yayıldı: «Yusuf», – deyü.

517. Ol qadar aşıq oldı,

Yusufin elin aldı,

Puthanesine geldi,

Haçına söz söyleyü:

518. «Ya, sanem, berü gelgil!

Benim halım hem görgil,

Hem Yusufi baña verdirgil,

Baña lâyıq degilmü?»

519. Ol butuna yalvardı,

Yusuf anı tañladı,

Zelihaya söyledi:

«Bu duran nedir?» – deyü.

520. Zeliha aydur: «Tañrımdır,

Seni baña ol virü,

Ne dersem ol işidir,

Hacetim qabul qılu».

521. Yusuf aydur: «Bu olmaz,

Bu hacet qabul qılmaz,

Sanursıñ, Tañrı bilmez?» –

Der Zelihaya söyleyü.

522. Yusuf işaret qıldı,

Ol but yerinden yıqıldı,

On pare olub ufandı:

«Yusuf peygamber», – deyü.

523. ZelihaYusufa sordı:

«Bu sanem neden sındı,

Hem saña niçün söyledi,

Deprendi selâm virü?»

524. Ol Yusuf cevab verdi:

«Benim Tañrım var, – didi, –

Seniñ haçıña hışm etdi,

O da düşdi ufanu».

525. Yusuf Zelihaya aydur:

«Benim Tañrım vardır, – der, –

Ğayıb–hazırı bilir,

Hiç yoqdur andan gizlü».

526. Zeliha döndi, yalvardı:

«Tañrına söyle, – didi, –

Ol seni gayet sevdi,

Bu sanem bütün olu.

527. Qorqaram – sultan gele,

Sanemi sınmış bula,

Qaravaşlara sora:

"Bu neden sındı?" – deyü.

528. Qorqaram – divereler,

«Yusuf sın(dır)dı" diyeler,

Seni yavuz ideler,

Olasın andan udlu».

529. Yusufilerü geldi,

Dudağını depretdi,

Ol sanem bütün oldı,

Tamam evvel gileyü.

530. Zeliha anı gördi,

Yusufi dahi sevdi,

Ol qadar aşıq oldı –

Aşdan suvdan kesilü.

531. Bir gün Zeliha dedi:

«Ben seni sevdim, – dedi, –

Gök Tañrısı hem sevdi,

Ol dahi bencileyü».

532. Şöyle kim aşıq oldı,

Teni, beñzi sarardı,

Qamunun terkin urdı,

Yusufi: «Benüm!» – deyü.

533. Aşq mevci başdan aşdı,

Gönlüne hem şöyle düşdi,

Zeliha(yı) qavilleşdi,

İl, şeherlü qamu.

534. Zeliha aydur: «Nidelüm,

Yusufa nice gidelüm,

Ya bağa bekçi qoyalum,

Taki göñlümden sezü?»

535. Bir gün Zeliha didi,

Ol Yusufa söyledi:

«Var, bağı bekle, – dedi,–

Kimseyi girdirmeyü.

536. Hem senden ayruq olam,

Bir–iki gün görmeyem,

Ola ki ben suğuyam,

Seni sevmekden, – deyü. –

537. Yusuf, bostana varğıl,

Anuñ taşın arıtğıl,

Ayruqlardan saqlağıl,

Anda ol dünü–günü».

538. Yusuf bostana vardı,

Bostan imaret oldı,

Zeliha qatlanmadı,

Vardı girü getürü.

539. Qatıfır bir gün geldi,

Zeliha qatına girdi,

Halını zaif gördi,

Meger beñzi sararu.

540. Aydur: «Halıñ ne oldı,

Benzin neden sarardı?»

Zeliha: «Bilmem», – didi, –

Bu halım nedir», – deyü.

541. Qaüfırdurdı, bekledi,

Hekimlerini derdi,

Altun, kümüşler virdi:

«Zelihaya ilâc», – deyü.

542. Bu gün tabibler geldi,

Zelihayı gösterdi,

Qolun eline aldı:

«Damar oynarmı», – deyü.

543. Çün gördiler hekimler,

Qamu tamar qımıldar,

«Hasta degil», – dediler,

Bir–birine söyleşü.

544. Zelihaya sordular:

«Halıñ nedir? – didiler, –

Göñlüñüz ne? – dediler,–

İlâc idelüm», – deyü.

545. Zeliha aydur: «Söylemeñ,

Baña ilâc eylemeñ,

Tısıma zahmet vermeñ –

Benim ağrım içerü».

546. Tabibler aciz qaldı,

Hiç ilâc idemedi, Zeliha:

«Yusuf, – söyledi, –

Derdime derman», – deyü.

547. Hekimler qalqdı gitdi,

Zeliha yatuqaldı,

Qatıfır dahi bildi:

«Bu aşıq olmuş», – deyü.

548. Zeliha, Yusuf bunda,

Zeliha Yusuf derdinde,

Bir hikâyet var bunda,

Yine işit tañlayu.

549. Zeliha bir gün yatırdı,

Dayası gidüb geldi,

Aydur: «Saña bilmem n’oldu,

Aytğıl bana doğru!

550. Qam ol körklü yüzüñ?

Zaifdır buluq sözüñ.

Neden sarardı benziñ?

Ayıt bana gizlemeyü».

551. Andan Zeliha aydur:

«Daya tamam anadur,

Amanatım sañadur,

Halımı bilgil bellü.

552. Ol Imraniy oğlanı,–

Hiç gördünmi sen anı? –

Ol qıldı böyle beni,

Adam olısar delü.

553. Şol düşümde gördüğüm,

Haberlerin sorduğum,

Uyanub bulmaduğum,

Hem üç yıl dünü–günü.

554. Oşyigirmi yıl oldı,

Bu hal kim baña geldi,

Oş beni delü qıldı,

Bu çoq sevdigim, – deyü. –

555. Ya bunuñ göñlün alam,

Ya bari düşüben ölem,

Ya derdime derman idem,

Bunı baña sevdirü».

556. Yene dayası aydur:

«Bu aşıqlıq yavuzdur,

Beñizleri sarardır,

Sağları sayru olu.

557. Çün ki sen aşıq oldıñ –

Niçün benden gizledüñ?

Evvelden baña dimediñ,

Bir iş qılam qolaylu.

558. Aşıq kişi sağ olmaz,

Hekimler aña kâr qılmaz,

Sabır qılıb qatlanmaz,

Meger sevdigin quçu».

559. Zeliha aydur: «Buyurğıl,

Dayacığım, söylegil,

Derdime derman eylegil,

Tutam sözüñ işitü».

560. Daya aydur: «Bir iş olsun,

Buyur: ustadlar kelsün,

Saña bir saray yapsun,

Dürlü–dürlü bezetü.

561. Gelüb (bir) saray yapsun,

Altun ağaçlar diksün,

Gümüş budaqlar itsün,

Hem zeberced yapraqlu.

562. Qırq altun direk diksin,

Altun çubuqlar itsin,

Hem diregi bezesin,

Qamu gümüş qaplayu.

563. Degme direk önünde,

Öküz qılsın gümüşden,

At eylesin altundan,

Düzsün anı beñzedü.

564. Yaqutdan gün eylesün,

Uküş zeytün eylesin,

Altundan quşlar düzsün,

Ağaç üzre qonduru.

565. Atlas döşekler itsün,

Ev içre hublar döksün,

Altun şemdanlar diksün,

Ev içini bezeyü.

566. Altun qandiller qılsun,

İçinde odlar yaqsun,

On anber tütün dersün,

Saray içre qoqlayu.

567. Saray tamam düzelsün,

Qapusı sandal olsun,

Dürlü naqışlar olsun,

Aç ağacı kilidlü.

568. Altun tavuslar olsun,

Ayağın yaqut qılsun,

İçin anber doldursın,

Qapu üzre qondıru.

569. Dürlü döşek döşesün,

Saray için bezesün,

Dürlü naqışlar ursun –

Gören qala tañlayu.

570. Yusuf suretin yazsın,

Zeliha bile olsun,

Dört divar suret olsun,

Zeliha – Yusuf quçuşu .

571. Üst evine yazılsın,

Harir döşekler olsun,

Suretsiz yer qalmasun:

Qanda baqsañ – doptolu.

572. Andan Zeliha varsın,

Altunlı tahta binsün,

Şah oluban otursın,

Gök yüzünde aylanu.

573. Andan Yusufi oqusun,

Gelib saraya girsin,

Çevre yanına baqsın,

Ol sarayı tañlayu.

574. Ol suretleri görsün,

Kimler(dir) – anı bilsin,

Baquban hayran qalsın,

Görelüm iş ne olu.

575. Bu kez hub seni göre,

Kendini saña vire,

Ol saña muti' ola,

İşin ola qolaylu».

576. Daya bum söyledi,

Zeliha qabul itdi,

Bu işi savab gördi,

Göñül içde sevinü.

577. Zeliha bir gün yatırdı,

Aşıqlıq qatı qoydı,

Qatıfir gelüb gördi,

Zeliha pek tañlayu.

578. Andan Zeliha söyledi,

Sultan haber eyledi:

«Bir hacetim var, – dedi, –

Sen işit – ben söyleyü».

579. Qatıfir aydur: «Digil,

Hacetiñ nedir, söylegil,

Etmişdir anı bilgil,

Bileyin qabul qılu».

580. Zeliha aydur: «İşitgil,

Baña bir saray eylegil,

Gayetde ustad getirgil,

Sanat haddinden aşu.

581. Bir yeni saray eylesün,

Dürlü sanatlar başlayu,

İçinde sular çağlasun,

Ben olam sağ ayılu».

582. Sultan duruban vardı,

Ustadlaraı hep derdi,

Çün ol sarayı düzdi,

Dürlü–dürlü bezeyü.

583. Çün ol sarayı düzdi,

Zeliha anda geldi,

Ayat ziynet hoş oldı,

Altun tahüna oturu.

584. AndanYusufi getirdi,

Ol saraya yitürdi,

Yedi qapu bağlatdı:

«Qaçıb çıqmasun», – deyü.

585. Yusuf saraya geldi,

Zeliha örüdurdı,

Boyun egib yalvardı:

«Benden qaçmasın», – deyü.

586. «Senüñ derdiñden öldüm,

Sarayı saña yapdum,

Qamunuñ terkin urdum,

Beri gel», – der yalvaru.

587. Yusuf yuqarıbaqdı,

Kendü suretin gördi,

Yine dört yana baqdı,

Zeliha bile quçışu.

588. Aşağı ferşe baqdı,

Ol suretlerden qorqdı:

«Ya, Rab, sen saqla!» – dedi,

Bir Tañrıya sığımı.

589. Zeliha yine söyledi:

«Yusuf, beri gel, – dedi, –

Bu saray senüñ, – dedi, –

Senüñ içün yapdıru».

590. Aziziñ ….. seni var,

Zeliha Yusufi sever,

Yusuf aydur: «Ya, Settar,

Beni sen saqla!» – deyü.

591. Zeliha aydur: «Gel baña,

Aşıq oldum ben saña,

Qurban olam yoluña,

Qaçma benden añaru!»

592. Andan Yusuf ayıtdı:

«Şah beni satın aldı,

Özüm aña qul oldı,

Asiy olmazam», – deyü.

593. ZelihaYusufi öger:

«Ne hub kökçek yüzüñ var! –

Hüriy sanat közüñ var!» –

Der Yusufi ohşayu.

594. «Safîy incü dişin var,

İki aydur qaşın var,

Bal bağ gibi köksün var», –

Öger anı yalvaru.

595. «Qarqu(?) daldır boyun var,

Safiy gevher yüzüñ var,

Bülbül gibi diliñ var,

Qaçma benden, gel berü!

596. İnce qamış parmağıñ,

Dürre benzer tırnağıñ,

Oldum senin qırnağıñ,

Benim ol!» – der yalvaru.

597. «Sedefdir şefqatlarıñ(?),

Yaqutdır yanaqlarıñ,

Bal–şeker dudaqlarıñ –

Sorsam anı dadınu».

598. Yusuf aydur: «Öldükde,

İltib yere qoduqda,

Gelib baqsañ üç günde,

Qaçar idüñ sen girü.

599. İlkin ölüm erişer,

Körklüligim gidüser,

Nurlu yüzüm solusar,

Her kim görse – yigrenü».

600. Zeliha aydur: «Hasretim,

Bu evi sençün itdim,

Ben seni qatı sevdim,

Qaçma sen benden girü!»

601. Yusuf aydur: «Ol olmaz,

Uçmaq evi yıqılmaz,

Peygamber hiç dükenmez,

Hoşluq andadır», – deyü.

602. Zeliha der: «And içersin,

Benden niçün qaçarsın,

De baña – kimden qorqarsın,

Bileyin anı bellü».

603. Yusuf der: «Haqdan qorqarım,

Hem yazuqdan saqınırım,

Ahireti ben bilürim,

Senden qaçarum girü».

604. Zeliha aydur: «Mal–u–barum,

Tañrıyı hoşnud qılarım,

Suçum satın alarım,

Gelgil baña sen berü».

605. Yusuf aydur: «Mal olmaz,

Ol işi Tañrı sevmez,

Rüşvetin qabul qılmaz,

Sen bu işi qo girü».

606. Zeliha Yusufa aydur:

«Ben istedim kim – ol olur,

Hem güzeller yaremdir,

Öpüb quçuşa», – deyü.

607. Yusuf aydur: «Ol olmaz,

Asiylik qabul qılmaz,

Benim Tanrım hiç sevmez,

Qo beni, azat qılu».

608. Zeliha aydur: «Gel baña,

Eyilikler idem saña,

Aşıqım hub yüzüne,

Ben hem saña yalvaru».

609. Zeliha çoq yalvardı,

Yusufiñ göñlü oldı,

Damarları deprendi,

Utandı hem depreyü.

610. Zeliha tenin açdı,

Yuqarusundan quçdı:

«Aşqıñ canıma geçdi,

Dün–ü–gün hasret qılu».

611. Yusuf bu halı gördi,

Haliqden meded erdi,

Baqdı, bir ayet gördi,

Qarşusında yazılu.

612. «Felenfurbi'z–zinne» yazılmış,

Yusufi ögütlemiş:

«Ol Tañrıdan qorq!» – demiş,

Yusufa ögüt virü.

613. «Yusuf, atañ peygamber,

Deden İbrahim server,

Bu işi qalbden çıqar,

Ol saña yaramayu».

614. Pir Ya'qub göründi,

Qarşu parmağın ısırdı:

«Yazuqdan saqın, – dedi, –

Tevbe qılu dön girü».

615. Tanrını yine görmüş:

«Sen–peygambersin! –demiş.

Bu işi iden, – demiş, –

Utanuban saqınu».

616. Ferişte gökden indi,

Yusufın kitfin sıqdı,

Şehvet parmağından aqdı,

Çün Yusuf sakin olu.

617. Qadır Tañrı afu qıldı,

Yusufi hem ağırladı,

Yavuz işden döndi geldi,

Yusuf çekindi girü.

618. Yusuf çekindi, döndi,

Zeliha tahtdan indi,

.... qatıimrendi,

Anı quçayım deyü.

619. Yusuf qaçuban gitdi,

Qapu qatına yetdi,

Zeliha ilerü vardı,

Ardından yedişü.

620. Yusuf qapuya geldi,

Hep qapular açıldı,

Hele Yusuf qurtuldı,

Ard etegi yırtılu.

621. Qıtıfır hazır geldi,

Bunların halın bildi,

Zeliha anı gördi,

Ağız açdı söyleyü.

622. Aydur: «Yusuf qul olsa,

Bir yaramaz iş qılsa,

Baña yavuzlı sansa,

Sen bunu nite qılu?

623. Ya bunı qatı dutğıl,

Ve ya zindana atğıl,

Hem saqın öldürmegil,

Heman biraz qorqıdu».

624. Yusufa aydur Aziz:

«İş qılursan edebsiz,

Qıldıñ bizi hürmetsiz,

Seher içinde dolduru».

625. Yusuf bu halı görür,

Bir Tañrıya sığınur,

Qarşudan baqub görür,

Bir genç oğlan beşiklü.

626. Yusuf aydur: «Kim suçlı,

Qanğımızdur yazıqlu –

Ol gene oğlan döşeklü

Desin danıqlıq virü».

627. Sultan aydur: «Gene oğlan –

Ne bilür yeñi doğan?

Gidür danıqlıq viren,

Seni: «Doğrudur», – deyü.

628. Sultan aydur: «Ol olmaz,

Gene oğlan nesne bilmez,

Daha dili söylemez,

Baña danıqlıq virü».

629. Yusuf aydur: «Ya, Rahman!

Yarlıqa beni, Sübhan,

Ol oğlanı söylet sen,

Hele sorğıl çağıru!»

630. Bu kez sultan buyurdı:

«Oğlanı getür», – dedi.

Çağırub aña sordı:

«Suçlu qanğısı?» – deyü.

631. Oğlana sultan aydur:

«Bu halda suçlu kimdir?

Ya, oğlan, baña bildir,

Ta suçlu olsun bellü».

632. Ol Tañrı buyurdı,

Ol gene oğlan söyledi,

Sultana cevab virdi,

Açub ağzın söyleyü.

633. Aydur: «Gammaz olmazam,

Hiç kimseye dimezem,

Suçlu qanğı – bilmezem,

Hüküm qılam işidü.

634. Suçlusı Yusuf imiş –

Eğer öñden yırtılmış,

Suçlu Zeliha imiş –

Eğer ardı yırtılu».

635. Sultan Yusufa baqmış –

Don ardından yırtılmış,

Zeliha suçlu olmuş,

Girü döndi utanu.

636. Zelihaya sultan aydur,

Eyü söz, ögüt verür,

«Tevbe qıl, – der, buyurır, –

Bu işden pişman olu».

637. Yusufa der: «İşitgil,

Zeliha sırın gizlegil,

Ol seni sever–bilgil,

Kimseye duyurmayu».

638. Qatıfır evden çıqdı,

Zeliha Yusufa baqdı:

«Gördüñ, sultan ne dedi?

Bu kez gel baña berü [bu yana]».

639. Yusuf aydur: «Gördüñ mi,

Tañrı hükmün bildinmi,

Gene oğlan söyledimi,

Baña danıqlıq virü?»

640. Zeliha aydur: «Gördüm,

Ol genc söyledi, bildim,

Seni pek qatı sevdim,

Tevbeñ terkini idü».

641. Zeliha – Yusuf bunda,

Halvet saray içinde,

Yine qaldılar anda,

Birbirine yalvaru.

642. Çün bu kez ... durdı,

Zeliha çoq yalvardı,

Yusuf aña hiç uymadı,

Zeliha qaldı ağlayu.

643. Mısır içre yayıldı:

«Zeliha aşıq oldı».

Er ve avrat hep bildi:

«Qulunı sever», – deyü.

644. Bu qıssadır – bunda qaldı,

Qulağıma bir söz geldi,

Ol avratlar ne söyledi,

Zelihayı qovlaşu.

645. Qırımlı'dan işit söz,

Andan baña tutğıl yüz,

Baña dutğıl qulağınuz,

Diñle sözüm añlayu.

646. Ol dem Mısır şehrinde,

Qırq avrat vardır anda,

Otururlar evlerinde,

Zelihayı qovlaşu.

647. Meğer ol qırq avratlar,

..... aqıllu bunlar,

Derilib hem qovlaşdılar,

Zelihayı tañlayu.

648. Yigirmisi ayıtmış:

«Zeliha aşıq olmuş,

Andan qulunı sevmiş», –

Dediler hep qaqıyu.

649. Yigirmı avrat aydur:

«Bu aşıqlıq yavuzdır,

Sultanlar baş indirür,

Maşuqa hidmet qılu».

650. Yine bunlar ayıtmış:

«Qulı aña uymamış,

Güç ile qulun quçmuş,

Eri üstüne gelü.

651. Eri üstüne gelmiş,

Zeliha sevdiğin bilmiş,

Ol qulı ögütlemiş:

«Zelihadan qaçma», – deyü.

652. Avratlar söyleşdiler,

Qamu ğiybetleşdiler,

Zelihaya gülüşdiler:

«Qulunı sevdi», – deyü.

653. «Qul içün deli olsun!

Kendini rüsvay qılsun!

Cümle alem hep gülsün! –

Qul seven bednam olu».

654. On avrat aydur: «Bare,

Muradın Tañrı vire,

Zeliha maqsuda ire,

Maqsudına deginü».

655. Bunlar dağılub gitdi,

Züleyha bunı işitdi,

Avratları oqudı:

«Baña gelsünler», – deyü.

656. ZelihaYusufa aytdı:

«Bu kez sözüm dut, – dedi, –

Şol avratlar gelincek,

Oqur isem, gel», – deyü.

657. Hele avratlar geldiler,

Saray içine girdiler,

Zeliha döşek döşedi:

«Bunlar otursun», – deyü.

658. Ol avratlar oturdı,

Zeliha turunc getürdi,

Bunlara birer verdi:

«Adetim budur», – deyü.

659. Hem qırq bıçaq getürdi,

Birer ellerine verdi,

«Turuna kesmeñ, – didi, –

Ta ben diyem – kesiñ!» – deyü.

660. Kendü tahtına oturdı,

Emr idüp Yusufi getürdi,

Avratlar anı gördi,

Hayran oldılar qamu.

661. Bu kez Zeliha ayıtdı:

«Turunçları kesin», – didi.

Bunlar bıçaqları çaldı,

Hep ellerin doğrayu.

662. Pes ellerin kesdiler,

Acısın duymadılar,

Hep qanlaraı sacdılar,

Döşekler rüsvay olu.

663. Zeliha aydur: «N'olduñuz?

Bir kez baqdıñuz – gördüñüz,

Böyle rüsvay olduñuz,

Ya ben nite qatlanu?

664. Budur benim ol qulum,

Qovlaşdıñızlar halım,

Ol aldı benim gönlüm,

Yürür sözümi dutmayu.

665. Ya sözüm qabulqıla,

Yahud baña ferman ola,

Ya ebed zindanda qala,

Yata anda çürüyü».

666. Bu avratlar dağıldı,

Yusuf–Zelilıa qaldı,

Zeliha yine yalvardı,

Ol zindanı añladu.

667. Yusuf zindanı andı,

Allaha niyaz qıldı,

Nahoşlığıunutdı,

Zindanı arzu qılu.

668. Yusuf ay dur: «Rabbena,

İlet beni zindana».

Yalvardı Haliqına:

«Ya, Rabbi, saqla! – deyü. –

669. Zeliha şerrin savğıl,

Ya, Rabb, beni saqlağıl,

Yavuz işden paklagil,

Bunda», – deyüb ağlayu.

670. Duası qabul oldı,

Yavuz işden pakladı,

İblis mekrini savdı,

Haq Yusufı saqlayu.

671. Hele avratlar gitdi,

Zeliha Yusufa döndi:

«Benim sözüm dut, – didi, –

İşim benden añlayu.

672. Sözümi tutarmısın,

Baña quçulurmısıñ,

Zindana girermisiñ? –

Ayıtğıl baña doğru!»

673. Yusuf aydur: «Dönmezem,

Saña muti' olmazam,

Saña zina qılmazam,

Qıyametde qorqulu».

674. Zeliha bu kez qalqdı,

Altun quşağın çözdü,

Qamu donların çıqardı,

Yusuf yalınçaq qılu.

675. Pes Zeliha örü durdı,

Reyyan qatına geldi,

Selâm verüben söyledi,

Kendüye qovulayu.

676. Aydur: «Ben qul aldım,

İşlerim göre durdum,

Hiç sözüm tutmaz oldı,

Kendisin bilir, – deyü. –

677. Gözümden örü sürüñ,

Aña bir qol buyuruñ,

Dönüb zindana qoyuñ,

Saqlayın öldürmeyü.

678. Ola kim tevbe qılur,

Hem baña muti' olur

Yavuz işden vazgelür

Benim göñlüm saqınu».

679. Reyyan aña söyledi:

«Zindana qoyam, – dedi, –

Çünki qul señin oldı,

Yusuf seniñdir», – deyü.

680. Bu Reyyan şol kişidir –

Qatıfıraı qardaşıdır,

Zindancılar başıdır,

Hem Qatıfıra doğru.

681. Pes Zeliha qabul qıldı,

Bu kez sarayına geldi,

Bu kez ustatlar getirdi,

Bir ulu sanduq yapu.

682. Pes sanduğı yondurdı,

Demir mıhlar urdurdı,

Yusufı ana qoydı,

Bir hammala yükleyü.

683. Hammal anı götürdi,

İltib zindana qoydı,

Oş Yusuf dutsaq oldı,

Zindan içi qarañu.

684. Qatıfir anı qoydı,

Zelihaya çekişdi:

«Yazuqlısın sen», – dedi,

«Yusuf neden oldu suçlu?»

685. Durdı, zindana geldi,

Ol sanduqdan çıqardı,

Aydın yere getürdi,

Yusufi ögütleyü.

686. Boğasını giderdi,

Kemha döşek döşedi,

Ağır hıl’at giydirdi,

Dürlü nimetler virü.

687. Dedi: «Sen bunda durğıl,

Bir–iki gün sabır qıl,

Zeliha ister: «Eve gel,

Seni çıqaram», – deyü.

688. Qatifır eve geldi,

Pes ecel hazır oldı –

Heman ol gece öldi,

Mısır sultansız qalu.

689. Mısır sultanı öldi,

Zelİha hem dul oldı ,

Yusuf zindanda qaldı –

Görelim, iş ne olu?

690. Sultan qardaşı Reyyan,

Ol oldı Mısra sultan,

Azad oldı ehl–i zindan,

Yusuf yalıñuz qalu.

691. Cebrail gökden indi,

Haqdan selâm getürdi,

Yusufı öğütledi:

«Sabır qıl, qatlan», – deyü.

692. Bir aq incü getürdi,

Yusuf’iñ ağzına virdi,

Düş ilmini ögretdi:

«Gufran fermanı», – deyü.

693. Yusuf zindanda qaldı,

Çoq yıllar unudıldı,

Zeliha hem gice geldi,

Bir dürlü don göndürü.

694. Zeliha anca ağladı,

Yusuf rağbet qılmadı,

Zeliha dahi üşendi,

Zindana vara gelü.

695. On sekiz yıl çalışdı,

Qadınlığından düşdi,

Mısır halqı gülüşdi:

«Zeliha delidir»,–deyü.

696. Reyyana ram olmadı, Çoq diledi – varmadı,

Yusuf terkin ürmedi,

Ta ölünce umanu.

697. Zelihayı Reyyan qodı,

Hem sarayından sürdi,

Zeliha bir ev aldı,

Vardı anda oturu.

698. Pes otuz yıl ağladı,

Ahırı gözsüz oldı,

Mal gitdi – derviş qaldı,

Yürür şehirde dilenü.

699. Her yanına kim gider –

Bir kişi anı yeder,

Aşıq olmaq, gör, neder –

Şahları zir çalını.

700. Işte, Zeliha dilenür,

Mısır şehrin dolanur,

İşit, Reyyan ne qılur,

Sultanlıqa oturu.

701. Şarabdar hem hünsalar,

Qatındaki merğublar,

Emir suhbetinde bunlar

Sultanla dün–ü–günü.

702. Rumdan bir çavuş geldi,

Yüz bin altun getürdi,

Habbaz anı aldı,

Şarabdarla andlaşu.

703. Çavuş: «Malı alıñ, – der, –

Reyyanı öldürüñ, – der, –

Ağulı aş viruñ, – der, –

Qabul qılıñ andlaşu.»

704. Bunlar ol malı aldı,

Ol çavuş ğaib oldı,

Reyyan bunları bildi,

Buyurdı: «Tutun!» – deyü.

705. Pes bunları tutdılar,

Zindana ilitdiler,

Üç gün anda yatdılar,

Yusufiyle söyleşü.

706. Ol (birisi) düş görmüş:

«Ta’birci, – deyü sormuş, –

Düşümi yorsa, – demiş, –

Niteliğin bildirü.»

707. Biri der: «Ben de gördüm,

Dahısın tanımadım,

«Ta’birci olsa, – dedim, –

Ol düşümi yordıru.»

708. Yusuf aydur: «Soruñız,

Yorıvirem düşüñüz,

Deñ, nice düş gördünüz,

Niteliğin bildirü.»

709. Şarabdar aydur: «Ben gördüm,

Üç salqım üzüm sıqdım,

Çanav içinde qoydum,

Sultanıma içirü.»

710. Etmekçi aydur: «Ben gördüm,

Üç fırın etmek bişirdim,

Başım üzre getirdim,

Sultanıma götürü.

711. Getirib geliyurdım,

Gökden bir ün işitdim.

Kimdir – anı bilmedim,

Hay çağırur: «Dur!» – deyü.

712. «Hay, dur!»–deyüben söyler,

İki quşlar geldiler,

Etmeği hem aldılar,

Gitdiler görünmeyü.»

713. Bunlar düşi söyledi,

İşit, Yusuf ne dedi,

Düşlerin yorıverdi,

İkisine añladu.

714. Aydur: «Şarabdarın düşi

Hayır olur, – der, – işi,

Uzun olır, – der, – yaşı,

Sultana hidmet qılu.

715. Sultan seni çıqara,

Ağır hıl' atlar vere,

Bayağı işiñ vere

Eyliklere degirü.

716. Etmekçiyi çıqara,

Qapu önünde asa,

Quşlar etini qapa,

Mahluq qamu tanlayu.»

717. Pes, etmekçi işitdi:

«Yalan söyledin!» – dedi,

Yusuf aydur: «Oş oldı,

Hele görüyün berü.»

718. Şarabdar der Yusufa:

«Nişan varmı sözüñe?

Doğru söylegil baña,

Alâmetin bildirü.»

719. Aydur: «Nişan ol ola:

Oş saña hıl’at gele,

Dürlü nimetler bile,

Getüreler giydirü.»

720. Ol şarabdar inandı,

Zindan içre dolandı,

Şarabdar halâs oldı,

Ol habbaz kâfir qalu.

721. Üçünci gün geldiler,

Habbazı çıqardılar,

Ağaç diküb, asdılar –

Mısıra ibret olu.

722. Şarabdara geldiler,

Bir Hıl’at giydirdiler,

Sultana iletdiler,

Elin öpdi yalvaru.

723. İşit, Yusuf ne dedi,

Şarabdara söyledi,

Kendini ısmarladı:

«Beni anda añ», – deyü.

724. Yusuf aydur: «Senvarğıl,

Sultana selâm qılğıl,

Hem beni dahi anğıl,

Suçum yoğun bildirü.»

725. Şarabdar çıqıb gitdi

Ol dem Cebrail geldi,

Aydur: «Haq selâm qıldı

Sualime cevab virü.»

726. Andan Yusufa sordı:

«Bu hubluğı kim verdi,

Babaña kim sevdirdi,

Qardaşlarıñdan ayru?

727. «Sıddıq» deyü kim dedi,

Quyudan kim çıqardı,

Züleyhadan kim saqladı,

Qardaşlanndan qurtaru?

728. Genç oğlan kim söyletdi,

«Yusuf doğru der», – dedi,

Zelihayı yalan qodı,

Neden oldı, bildiñ bu?»

729. Yusuf aydur: «Canımdan,

Ol ni’met ğufranımdan,

Qurtardı mihnetlerden,

Bu qamu – Haqdan», – deyü.

730. Cebrail der: «Çün bildiñ –

Ya niçün ğayra dediñ,

Şarabdara ısmarladıñ:

«Sultana beni añ», – deyü?

731. Çün ki kâfire sığındıñ,

Allahı sen unutdıñ,

Ni'metlerin bilmediñ,

İn’amların unudu.»

732. İşitdiYusuf, çağırdı,

Yüzün secdeye urdı,

«Zinhar!» – deyüben ağladı,

Tevbe eyleyüb yalvaru.

733. Cebrail yine geldi,

Hem başını qaldırdı:

«Tevbeni qabul qıldı,

Sübhana sığın!» – deyü.

734. Bunda zindanda qalasın,

Yigirmi yıl olasın,

Ahir sultan olasın,

Mısır şehrinde bellü.

735. Cebrail ğaib oldı,

Yusuf zindanda qaldı,

Qatlanub sabır qıldı,

Dün – gün ibadet qılu.

736. Bir gün Yusuf zindanda,

Otururıydı anda.

Bir söz var, diñle, bunda,

İşit benden, tañlayu.

737. Bir gün Yusuf dururdı,

Pencereden baqardı,

Meger bir Arab gördi,

Gelür, bir deveye binü.

738. Ol Arab yaqın geldi.

Yusufa deve söyledi:

«Ken’andan geldim», – dedi,

Ol Arab añlamayu.

739. Yusuf deveye dedi:

«Aceb, Ya’qub ne oldı,

Eyü mi, hoş mı?» – dedi,

Qardaşların añlayu.

740. Deve Yusufa dedi: «Yañqub beli büküldi,

Gözünüñ yaşı döküldi,

Seniñ içün qayıru.

741. Ya’qub şöyle ağladı,

Gözleri görmez oldı,

Sararıb benzi soldı:

«Yusuf!»–deyü ağlayu.

742. Deveyi Arab çekdi,

Heman dem deve çökdi,

Ol Arab ağaç çekdi:

«Deveyi uram», – deyü.

743. Andan Yusuf çağırdı:

«Deveyi urma! – dedi, –

Sen berü gelgil, – dedi, –

Baña bir haber berü».

744. Ol Arab yaqın geldi,

Yusuf Araba sordı:

« Qanqı eldensin? – dedi, –

Baña bir haber virü».

745. Arab aydur: «Ğaribem,

Ben Ken’andan gelürem,

Bazirgânlıq iderem,

Altun–gümüş qazanu.»

746. Yusuf aydur: «Ne qıldın,

Bu şehre ne getürdin,

Ayıtgil, ne qazandın,

Ne aslın vardur bellü?»

747. Arab der: «Qumaş aldım,

Bu deveye yükledim,

Getürüb bunda satdum,

Bir Mısıriy asıllu.»

748. Yusuf aydur: «Bildinmi,

Hiç Ken’anda oldınmı,

Bir qaba ağaç gördinmi,

Ol on iki butaqlu?

749. Bir budağı kesilmiş,–

Qamusından pek imiş, –

Ağaç andan buñalmış:

«Bir budağım yoq», – deyü.

750. Arab aydur: «Añladım,

Ol ağacı ben bildim:

Ya’qubdur– anı bildim,

Oğullar – budaq», – deyü.

751. Bu kez Yusuf ağladı,

Ol Arab’a ısmarladı:

«Ya’quba varğıl, – dedi, –

Benden selâm degirü.

752. Varub aña söylegil:

«Bir ğarib gördüm, – digil, –

Zindanda ölür, bilgil,

Senden dua isteyü».

753. Yusuf qolunı açdı,

Bileziğin çıqardı,

Arab'a bağışladı,

Vasiyet ısmarlayu:

754. «Bu armağan senindür,

Bilgil – qızıl yaqutdur,

On iki biñ altundur,

Bahası bunuñ bellü.»

755. Pes Arab anı aldı, ,

Devesini qaldırdı,

Hiç Yusufa sormadı:

«Sen ne kişisin?» – deyü.

756. Arab deveye bindi,

Durub yoluna girdi,

Girü2 Ken’ane vardı,

Dün–ü–gün qatarlayu.

757. Arab evine vardı,

Ehline hiç tınmadı,

Gice yatıb dinlendi,

Ertesi durıvaru.

758. Ya’qub evine vardı,

Hem taşradan çağırdı,

Daya solub geldi:

«Haberin nedir?» – deyü.

759. Bu kez aydur Arabiy:

«Qanı ol Ya’qub nebiy?

Mısr'da gördüm garibi,

Geldim haber getirü.»

760. Daya çün kimişitdi,

Ya’quba haber itdi,

Aydur: «Bir Arab geldi,

Saña selâm getirü.»

761. Ya’qub namaz qılardı,

Zarı qılub ağlardı,

Yusufı dileriydi,

Haliqına yalvaru.

762. Ya’qub çün bum bildi,

Namazdan fariğ oldı,

Qaravaşına sordı:

«Nice haber var?» – deyü.

763. Arab içerü girdi,

Ya'quba selâm verdi:

«Mısırdan geldim, – dedi, –

Oş saña selâm qılu.

764. Bir ğarib beni gördi,

Senden çoq haber sordı,

Zindanda otunrdı,

Yüzi örtülü, – deyü. –

765. Ol sana selâm qıldı,

Seninçün çoq ağladı,

Baña çoq ısmarladı:

«Doğrı aña var!» – deyü.

766. Aydur: «Anı işitdim,

Bir oğluñ gitmiş – bildim,

Ben dahi ğarib oldum,

Zindanda ancılayu.

767. Ol baña dua qılsun,

Haqqa oğlunı versin,

Daima unutmasın

Beni duadan», – deyü.

768. Ya'qub aydur: «Bildiñmi,

Adı nedir, sordunmı,

Hiç qatına vardıñmı,

Bildiñmi, kimdir?» – deyü.

769. Arab aydur: «Ün duydum,

Heman bir dutsaq bildim,

Sözlerini dinledim,

İlle yüzi örtilü.»

770. Bu kez Ya’qub ayıtdı:

«Hacetin nedir? – dedi, –

Dilegil benden imdi,

Vereyim bağışlayu.»

771. Ol Arabiy ayıtdı:

«Mal haceti qalmadı,

Ol aziz çoq mal verdi,

On iki bin altun qıymetlü.»

772. Pes, Ya’qub alqış itdi,

Arab dahi durub gitdi,

Ya’qub çoq fikir etdi,

Ol Arabı tanñlayu.

773. Bunda (anı) qoyalum,

Girü söze gelelüm,

Yusufa çağıralum,

Zindandadur: «Haq!»–deyü.

774. Pes, Yusuf tutsaq oldı,

Oş, yedinci yıl oldı,

Ol Haqdan meded irdi –

Yusuf çıqısar girü.

775. Bir gün Yusuf ol durdı,

Haliqına yalvardı,

Ol qadar kim ağladı:

«Beni qutarğıl», – deyü.

776. Cebrail gökden indi,

Haqdan selâm getürdi,

Sultanlıq muştuladı:

«İmdi qurtuldın», – deyü.

777. Cebra'il varıb gitdi,

Yusufı uyqu tutdı,

Zindan içinde yatdı,

Erteye dek uyuyu.

778. Ol gice işit n'oldı:

Meğer sultan düş gördi:

«Ta'birci! – deyib sordı, –

Bu düşüm nedir? – deyü. –

779. Yedi sığırı gördüm,

Üzerine binerdüm,

Bundan aña geçerdüm,

Qamusı semiz, güçlü.»

780. «Yine bir düş gördüm,– der,–

Yedi ğayrı sığır, – der, –

Semizleri yedi, – der, –

Qamusını döndürü.

781. Yedi başaq yaş boğday,

Yedi başaq quru boğday,

Qurusı yaşa döndi,

Hem ol yaşı qurıyu.

782. Hep bir araya geldi,

On dört baş boğday oldı,

İkisi göğe uçdı,

Gitdi hem görünmeyü.»

783. Ta'birciler söyledi:

«Sultan azdırmış, – dedi, –

Biz yoramayız, – dedi, –

İşbu düşi dosdoğrı.»

784. Ol Allah qudretini,

Ta'birciler unutdı,

Ne didigin bilmedi,

Ta'bir ilmin unudu.

785. Bu kez Sultan çevrildi,

Şarabdar durı geldi,

Yusuf dedügin andı,

Başın saldı aşağu.

786. Sultan aydur: «Ne oldıñ,

Başıñı niçün saldıñ,

Söyle baña, ne gördün?

Yudunmağıl, de doğru.»

787. Şaraba aydur: «Bilgil,

Ya, sultan, (sen) işitgil,

Bir sözüm var, dinlegil,

İşit benden anlayu.

788. Zindan içre bir oğlan,

Hergiz söylemez yalan,

Düş görüb aña sorañ,

Yorar her düşi doğrı.»

789. Bukez Sultan söyledi:

«Pes, qanda gördün? – dedi, –

Ayıt, nice düş yordı,

Qanda tanıdı?» – deyü.

790. Şarabcı aydur: «Gördüm,

Ol vaqıt zindandaydım,

Düş gördüm, aña sordum,

Yordı gerçek bildirü.»

791. Sultan ayıdur: «Varğıl,

Düşimi aña sorğıl,

Ne cevab verir, bilgil,

Tez gel baña bildirü.»

792. Şaraba aydur: «Varamam,

Hiç sözüñi saymayam,

İlle andan udluyam,

Sorıyamam utanu.

793. Ol baña ısmarladı:

«Hergiz suçum yoq», – dedi,

Oş yigirmi yıl oldı

Unutmışam añmayü.»

794. Sultan aydur: «Yüri var,

Anıñ Bir Tañrısı var,

Hayır-şerr andan tutar,

Ol qılmaz seni udlu.»

795. Şarabcı durı durı vardı,

Yine zindana girdi,

Yusufa tapu qıldı,

Yeñin yüzüne tutu.

796. Yusuf aña söyledi:

«Yeñüñi gider! – dedi, –

Seniñ suçuñ yoq, – dedi, –

Bu iş – Tañrıdan», – deyü.

797. Pes, bu kez öri durdı,

Şarabdar düşi sordı,

Yusuf ol düşi yordı,

Birer birer añladu:

798. «Semiz sığır dediği,

Arıq anı yedügi,

Buğday göğe ağduğı,

Dolanub görünmeyü –

799. Yedi yıl bolluq ola,

Eyü yağmurlar yağa,

Dürlü tahıllar bite,

İller ucuzluq olu.

800. Andan soñra, bil, n'ola:

Yedi yıl qıtlıq ola,

Gökden yağmur yağmaya,

Ekilmişler qurıyu.

801. Andan soñra n'olası–:

Yağmur üküş üküş olası,

Dürlü tahıl olası,

Cihan ucuzluq olu.»

802. Şarabdar durub vardı,

Yusufa alqış itdi,

Tabu eyledi, çıqdı,

Sultan qarşında duru.

803. Pes, sultana ayıtdı,

Yusufi gayet ögdi,

Düş ta'birin bildirdi,

Sultan qaldı tañlayu.

804. Sultan aydur: «Sen varğıl,

Ol zindandan çıqarğıl,

Ağır hıl'at giydirgil,

Getirgil ağırlayu.»

805. Andan şarabçı vardı,

Yusufa muştuladı:

«Durğıl, gidelim!» – dedi,

Ağır izzetleyü.

806. Yusuf aydur: «Sen varğıl,

Ol avratları dergil,

Elleri halın sorğıl:

«Niçün kesdiñiz?» – deyü.»

807. Şarabçı girü vardı,

Sultan qatına girdi,

Bu haberi bildirdi,

Sultan durdı qaqıyu.

808. Sultan ayıdur: «Varğıl,

Ol avratları dergil,

Hem Zelihayı qomağıl,

Qamusını getirü.»

809. Şarabcı durub vardı,

Avratları iletdi:

«Yusufın suçı nedir? – dedi

Sultan bunlara söyleyü:

810. «Bir-bir iqrar etdüniz,

Elleriñiz kesdüñiz,

Her ne kim iletdüñiz,

Yudunmañuz gizlenü.»

811. Zeliha yavlaq utandı,

Sözüni yudunmadı:

«Yusuf doğrudur, – dedi, –

Ben suçluyum, bil bellü.»

812. Bu kez sultan qaqıdı:

«Yazıqlusın sen! – dedi, –

Zindana urdun, – dedi, –

Hergiz sen utanmayu».

813. Andan Zeliha aydur:

«Ol benim qulum durur,

Zindana andan urdum,

Sözümi tutsun deyü».

814. Yusuf hod doğrı oldı,

Avratlar hep dağıldı,

Sultan tahtında qaldı,

Eyü fikirler qılu.

815. Bu kez sultan buyurdı,

Altun kürsi getürdi,

Ağır atlas döşetdi,

Saray öñün donadu.

816. Tahtdan zindan arası,

Dört fersah yol olası,

Emr etdi – adam varası,

Ol Yusufa: «Gel»,–deyü.

817. Bekler hep atlandılar,

Zindan qatına vardılar,

Qamu atdan indiler:

«Yusufi çıqar», – deyü.

818. Soqaqlarda durdılar,

Çıraqlar yandırdılar,

Yusufi çıqardılar,

Taze ata bindirü.

819. Oş Yusuf taşra çıqdı,

Zindan halqın diledi,

Hem sultan bağışladı,

Hep dutsaqlar qurtulu.

820. Cebrail girügeldi,

Haqdan selâm getirdi:

«Ya, Yusuf, durğıl, – dedi, –

Sultanlığa degişü.»

821. Ol Yusuf örüdurdı,

Atlandı, yola girdi,

Hep silâhdarlar geldi,

El içine yüriyü.

822. Şehirlü qarşu geldiler,

Qamu tabu qıldılar,

Dürlü saçı sacdılar:

«Bu sultan olur», – deyü.

823. Sultan Reyyan geldi,

Yusufi qavrayıp quçdı,

İki gözüni öpdi,

İltib tahta oturu.

824. Reyyan der: «Yusuf, bilgil,

Gerek – sultanlıq qılğıl,

Gerek – gayrı iş alğıl,

Hüküm – seniñdir», – deyü.

825. Yusuf aydur: «İşitgil,

Şehr içinde çağırğıl,

Beni haznedar qılğıl,

İş qılalum qolaylu.»

826. Azadlıq dilemedi,

«Atama üt» demedi,

Haznedarlıq diledi –

Bu iş Tañrının qamu.

827. Cebrail anda gelmiş,

Ol Yusufa söylemiş:

«Sultan olursın, – demiş, –

Mısır tahtına», – deyü.

828. Reyyan aydurYusufa:

«Sen otur sultanlığa,

Kişiler qo hazneye,

Sen otur sultan olu.

829. Ben qarşuña durayın,

Saña qulluq qılayın,

Hem şehre çağırayın,

Cümle halqa bildirü.»

830. Reyyan sultan buyurdı,

Yusuf kürsiye bindi,

Reyyan şehri çağırdı:

«Yusufdur sultan!» – deyü.

831. Tañrı sultanlıq verdi,

Reyyan bir sebeb oldı,

Pes, Yusuf sultan oldı,

Mısır içinde bellü.

832. Çün Reyyan tahtdan indi,

Yusufa hidmet qıldı,

Tahtı Yusufa qaldı,

Görelüm,iş ne olu.

833. Yusuf bu kez buyurdı,

Ekincilerin derdi:

«Çoq ekin ekin, – dedi, –

Dün–ü–güni durmayu.»

834. Ekinciler vardılar,

Çoq yerlerden sürdiler,

Ekini çoq ekdiler,

Yusufa uşrın virü.

835. Kimisi ortaq oldı,

Raiyat uşrın verdi,

Mısır imaret oldı,

Yedi yıl bolluq olu.

836. Yusuf ekin ekdirdi,

Vaqıt oldı – biçdirdi,

Hanbarına getirdi,

Başaq birle gizleyü.

837. Yedi yıl tamam oldı,

Altmış biñ hanbar doldı,

Bunlar hep harman oldı,

Sultan içün saqlayu.

838. İşit hanbar vasfını:

Üç yüz arşun uzunı,

Yüksekliği de anı –

Fikreyle ol qadarlu.

839. Şehir halqınıñ çoğu,

Hallu nalınca her biri,

Hazne edindi dolu,

Qıtlıq içün saqlayu.

840. Yedi yıl tamam oldı,

Ol qıtlıq ile geldi,

Bu kez Yusuf çağırdı:

«Hiç ekin ekmeñ», – deyü.

841. Bir yıl yağmur yağmadı,

Yerden nebat bitmedi,

Her güzin yel esmedi,

Qıtlıq oldı qorqulu.

842. Mısır halqı geldiler,

Yusufa yalvardılar:

«Haznen dolu, – dediler, –

Bize tahıl ver», – deyü.

843. Sultan Yusuf buyurdı,

Mısır içre çağırdı

İllere haber oldı:

«Boğday alan, gel», – deyü.

844. Mısr ehli geldiler,

Altun gümüş verdiler,

Bir yıladek yediler,

Andan boğday qalmayu.

845. İkinci yıl geldiler,

Uqmaşını verdiler,

Tahıl satın aldılar:

«Boğdayımız yoq" – deyü.

846. Üçünciyıl geldiler,

At, qatır getürdiler,

Tahıl satın aldılar,

Hep Yusufa yalvaru.

847. Dördünci yıl geldiler,

Cariyeler verdiler,

Tahıl satın aldılar,

Hep Yusufa yalvaru.

848. Beşinci yıl geldiler,

Oğlan qızın verdiler,

Yusufa yalvardılar,

Qamu tahıl isteyü.

849. Altncı yıl geldiler,

Kendülerin satdılar,

Yusufa qul oldılar,

Boğday aldılar yeyü.

850. Pes, yedinci yıl oldı,

Şehirli hep cem' oldı,

Er avrat feryad qıldı:

«Cümle qul olduq», – deyü.

851. Malın Yusufa satan,

Er ü avrat, qız oğlan,

Hep qul oldılar ayan,

Yusufa hidmet qılu.

852. Bu kez Cebra'il geldi,

Haqdan selâm getürdi,

«Ya Yusuf, görgil, – dedi, –

Qul oldundı satılu».

853. Saña buyurdı dayyan,

Olki sana «qul» diyen,

Saña qul oldı ayan,

Şükr qıl gel, sevinü.

854. Cebra'il durub gitdi,

Hem Yusuf çoq fikretdi,

Bu söz tamama yetdi,

Bir söz yine söyleyü.

855. Bunı bunda qoyalum,

Gayrı söze gelelim,

Çalabdan hitab geldi:

«Bir vezir diksün», – deyü.

856. «Ya Yusuf! – der – atlanğıl,

Çeriñ , bekleriñ dergil.

Seherden taşra vargıl,

Bir er göresin, – deyü.

857. Ol sana selâm qıla,

Yoluna evvel gele,

Sana vezir ol ola,

Sabah dur gel atlanu».

858. Yusufıñ var bir atı,

Var ol atın bir adeti –

Evden çıqsa kişner qattı,

Cümle Mısrlı işidü.

859. Yusuf ata söyledi,

Ol at dahi kişnedi,

Hem işareti oldı:

«Çeri derilsin !» – deyü.

860. Çün sabah erte oldı,

Sultan Yusuf buyurdı,

Ol atı hem getirdi,

Ahırından çıqaru.

861. Hem at bir kez kişnedi,

Mısr qamu işitdi,

Bekler cümle atlandı,

Yusuf qatına gelü.

862. Yusuf çerisin aldı,

Şehirden taşra geldi,

Has u âm tapu qıldı:

«Sultanımız sen», – deyü.

863. İki yüz biñ sağında,

İki yüz biñ solunda,

İki yüz biñ ardında,

İki yüz biñ ilerü.

864. İşbu sekiz yüz biñ er,

Yusuf ile çıqdılar,

Qamusı yaraqlılar,

Hey'etden yer titreyü.

865. Ol iki biñ alem var,

Biñ harbe ardında var,

Biñi de qılıç dutar,

Hem dahi biñ bıçaqlu.

866. Her kim görse tañlaşur,

İşiden acebleşür,

Heybetinden titreşür,

Şühretlü, siyasetlü.

867. Vasfı çoq dile gelmez,

Söyleyüben dükenmez,

Bu sözlere inanmaz

Oluñ Mısrı görmeyü.

868. Maqsudımız ol idi,

Yusuf erte atlandı,

Bir hasta kişiye sataşdı,

Sayru hem eski donlu.

869. Yusuf göñlünde sandı:

«Bu (bir) ğaribdir, – dedi, –

Hem dahi sayru, – dedi, –

Bu baña yaramayu».

870. Cebra'il çıqa geldi,

Allahdan selâm qıldı,

«Ya Yusuf, bilgil! – dedi, –

Yañlış fıkretdiñ, – deyü, –

871. Göñlüñde fıkr qıldıñ,

Bu eri bigenmediñ,

«Bu (bir) ğarib er», – dediñ,

«Vezir ol olmaz» deyü.

872. Bu ol vaqt vezir oldı,

Zeliha donuñı yırtdı,

İki ayluq oğlandı,

Saña danıqlıq verü.

873. Zelihayı «yalan» dedi,

«Yusuf doğrudur», – dedi,

Qatıfırdan qurtardı –

Sen niçün bigenmeyü?»

874. Yusuf istiğfar qıldı,

Ol garibi getirdi,

Ilusuyailetdi,

Ağır hıl' at giydirü.

875. Anı vezir eyledi,

Hem ol müsliman oldı,

Fikrime bir söz geldi,

Bum tamam eyleyü.

876. Hoş fücr eyleyelüm,

Zelhadan söyleyelüm,

Nice olmuş – diyelüm,

Yusuf içün qayıru.

877. Zeliha yohsul oldı,

Gözleri görmez oldı,

Yiyecek bulmaz oldı,

Etmeke muhtaç olu.

878. Bir kilim delip giydi,

Saz örüben quşandı,

Bir yol üzre oturdı,

Yusuf oğraya deyü.

879. Her zaman yeñi ay doğsa,

Yusuf atı kişnerse,

Atlanub seyran qılsa,

Zeliha: «Çıqar!» – deyü.

880. Yusuf seyrana çıqdı,

Zeliha anı işitdi,

Bir avrata yalvardı:

«Geldiğin bildir»,– deyü.

881. Aydur:" Beni sen yetgil /span>,

Yusuf yoluna iltgil,

Kerem et, sözüm tutgil,

Hacetim qabul qılu.

882. Ahiri ben umaram,

Girü mansıba irem,

Saña çoq nesne virem,

Eğer ölmezsem», – deyü.

883. Ol avrat öri durdı,

Zelihayı getürdi,

Yusuf yolunda qodı,

Kendi yanında duru.

884. Hele Yusuf oğradı,

Hem Zeliha çağırdı,

Zarı qılıb ağladı:

«Ya Yusuf, durğıl!» – deyü.

885. Yusuf hiç diñlemedi,

Andan yaña baqmadı,

Yüzüni ol çaldırdı,

Zelhayı diñlemeyü.

886. Zelha göñlü dar oldı,

Ağlayub girü döndi,

Gelüb evine girdi,

Sanemine soqrayu.

887. Aydur: «Ben saña tapdım,

İşte – dul, yohsul qaldım,

Hem dahi gözsüz qaldım,

Ben seni Tañrı deyü.

888. Bu Mısırda haniydüm,

Sultan öldi – dul qaldım,

İşbu hallara saldım,

Düni gün saña tapu.

889. Evvel Yusuf qulumdı,

Bir Tañrıya inanurdı,

Lâcerem sultan oldı,

Mısrda hem ol bellü».

890. Durub haçını tapdı,

Üç bin altuna satdı,

Müsliman dinin tutdı,

Bir Tañrıya inanu.

891. Sanem bahasın aldı,

Üç biñ altuna virdi,

Hep dervişlere virdi,

Haqdan meded umanu.

892. Pes, yine bir ay geçdi,

Yusuf seyrana çıqdı,

Zeliha bu kez geldi,

Çağırdı: «Yusuf! » – deyü.

893. Aydur: «Ya Yusuf, durgil,

Şu benim halım bilgil,

Benim sözümi dutğıl!

Hacetim qabul qılu».

894. Yusuf at başın çekdi,

Meğer kim va'de bitdi,

Hatun bir vekil dutdı:

«Halın sorayım», – deyü.

895. Yusuf aydur:

«Senkimsin? Beni ne bağırırsın?

Ayıt baña, ne dersin –

Yereyin bağışlayu».

896. Zelha aydur: «İşit sen –

Bu gün şah-i cihan sen,

Beni niçün bilmez sen? –

Zelhayım ben! –der bellü. –

897. İnandım bir Tañrıya,

Sen Yusuf peygambere,

Bel bağladım haq yola,

Bilgil sözüm, inanu.

898. YaYusuf, bilgil halım,

Hergiz qalmadı malım,

Ol seni seven gönlüm,

Dahi yanar yaqılu.

899. Sen dahi qaçar mısın?

Benim qanım içer misin?

Geçenden geçermisin?

Benim halım gör!" – deyü.

900. Yusuf Zelhayı bildi,

Hem anda biraz ağladı,

«Sevgüne nişan, – dedi, –

Baña köstergü», – deyü.

90l. Zeliha aydur: «Bügü,

Qamcıñı beri sungil,

Sevgüme nişan bilgil –

Baña baq esirgeyü».

902. Yusuf qamçısın sundı,

Zelha alub «ah» etdi,

Qamçı tutaşıb yandı,

Yusufa ibret qılu.

903. Yusuf qamçısın aldı,

Ol od eline geldi,

Yusuf qamçını atdı,

Ol od'a dutamayu.

904. Zelha aydur: «Noldun sen?

Qamçını niçün atarsın?

Oş qırq yıldır – yaqarsın,

Beni bu od'a, – deyü, –

905. Aşıqlığım bildinmi?

İşte nişanın gördinmi?

Bir saat tuta bildinmi? –

Bıraqdıñ tutamayu.

906. Endi bugün aç qaldım,

Qamuya muhtaç qaldım,

Malım saña harcetdim,

Ağladım gözsüz qalu.

907. Gel, beni qabul eylegil,

Diniñe girdim-bilgil,

Gel, beni tap – ağlatmağıl», –

Der Yusufa yalvaru.

908. Bu kez Yusuf ayıtdı:

«Var, evine git! – dedi, –

Ben tımar idem, – dedi, –

Hem malıñı virem girü».

909. Zelha «Ah!» ayduban döndi,

Bu kez Cebra'il geldi,

Haqdan selâm getürdi:

«Ya Yusuf, evlen!"- deyü.

910. Aydur: «Allah buyurdı:

«Zelhayı alsın», – dedi, –

Anı yeter, yaqarsın, – dedi,

Aşq oduna dügenü».

911. Yusuf bu sözü diñledi:

«Bu qarı gözsüz, – dedi, –

Ben bum niderim?» – dedi,

Acebe qaldı tañlayu.

912. Cebra'il yine geldi:

«Ya Yusuf, evlen!" – dedi, –

Ol padişah buyurdı:

«Zelhayı alsın», – deyü. –

913. Hem sabr qılsın bu kez,

Tañrıya işler gelmez,

Zelhayı Allah bu kez,

Bikr qılısar, gözlü».

914. Yusuf Zelihayı oqudı,

Tañrı hükmini bildirdi,

Zeliha ğayet sevindi,

Tañrıya şükr qılu.

915. Zelha küfürden döndi,

Ol bir Tanrıya sığındı,

Yegitligine irişdi,

Qarılıqdan qurtulu.

916. Cebra'il gökden indi,

Qanadı birle sığadı,

On dört yaşında qız oldı,

İki gözleri görü.

917. Haliq'a rahmet qıldı,

Gözleri görer oldı,

Yusuf qonaqlıq qıldı,

Hem Reyy an'ı oquyu.

918. Ol Reyyan dahi geldi,

İşbu ahvali bildi,

Tanrı hükmin tanladı,

Çün yidiler dağılu.

919. Gice qarañu oldı,

Yusuf girdege girdi,

Zelihayı qız buldı,

Sorar aña tañlayu.

920. Bukez Zeliha aytdı:

«Beni Tañrı saqladı –

Bir peri qızı geldi

Heman baña beñzeyü.

921. Sultaniyle yaturdı

Sultan beni sanurdı

Beni Allah saqladı

Seninçün gizleyü».

922. Yusuf aña ayıtdı:

«Bilirmisin- şol vaqtı,

Şol avratlar el kesdi,

Beni görüb tanlayu.

923. Ol vaqt beni azdırsan,

Muradına irküdseñ,

Beni tamulıq qılsañ –

Olsam Allahdan udlu».

924. Zeliha aydur: «Qo beni,

Dime baña geçeni,

Şükr, afvetdi Ganiy,

Ol belâdan qurtulu.

925. Kim gördi senden görklü?

Hem senden hub süretlü?

Sen bir ferişte sıfatlu,

Ben yine sabr qılu».

926. Zelha qırq yıl çalışdı,

Güçiyle maqsuda irdi,

Yusufiyle qavuşdı,

Muradına irişü.

927. Yusuf Zelihayı aldı,

Gufranı yarlıqadı,

On iki oğul oldı,

Ulusı Misallim adlu.

928. İşbu dünya halqınıñ,

Maqsudları qamunuñ,

Şol eyü niyetliniñ,

Dileğin Allah verü.

929. Bu şimdiki aşıqlar –

Qamusı hep fasiqler,

Cümlesi şehvet qovar,

Olur Allahdan udlu.

930. Aşıq ma'şuq olıcaq,

İki can sevişicek,

Zeliha – Yusuf gibi

Yürüye sabr qılu.

931. Zelha Yusufa vardı,

Maqsudlanna erdi,

Dileğin Allah verdi,

Qiyamete dügenü.

932. Biz bunları qoyalum,

İbret söze gelelüm,

Ya'qub halın diyelüm,

Ahiri nite olu.

933. Hem qardaşları nitdi –

Bunlar Yusufi satdı,

Ataların ağlatdı

Ahiri gör, ne olu.

934. Bir sabah Yusuf durdı,

Haliqına yalvardı,

Hasretden içi yandı:

«Atamı görsem», – deyü.

935. Aydur: «Ya Çalab, bilgil,

Ken'ane qıtlıq qılğıl,

Ucuzlığın digergil,

Mısıra muhtac olu».

936. Duası qabul oldı,

Ol ile qıtlıq geldi,

Duası qabul oldı,

Ken'ande qıtlıq oldı.

937. Ol iliñ halqı bildi –

Mısır ucuzlıq oldı,

Öyle haber yayıldı:

«Mısr'a varalum», – deyü.

938. Ya'qub miskin buyurdı,

Oğulların çağırdı:

«Açlıq bize kâr qıldı,

Mısr'a varsañız, – deyü. –

939. Şol Mısırıñ azizi –

İşidin doğrı sözi

Varıñ, bildiriñ bizi:

«Boğdayımız yoq», – deyü.

940. On oğlı hazır oldı,

Yamin hem evde qaldı,

Cümlesi yaraqlandı,

Yola girdi yüriyü.

941. Mısr'a yaqın geldiler,

Bir qavma sataşdılar,

Durub haberleşdiler,

Bir birini sorışu.

942. İsma'il oğlu Qaytaz

Ol imiş – añladılar,

İbrahim aslıdı meğer –

Görüşdiler söyleşü.

943. Görüşüben vardılar,

Bilim, haber sordılar,

Bu kez yola girdiler,

Sevinüben şad olu.

944. Qaytaz Ya'qubı sordı:

«Ol miskin neyler? – dedi, –

Dahi ağlarmı? – dedi, –

Yusuf içün qayıru».

945. Yahuda cevab verdi:

«Ya'qub biçare oldı,

Gözleri görmez oldı,

Yusuf içün ağlayu».

946. Soralar Mısr şehrini,

Hem sultan haberini,

Anda tahıl varını,

Hem sordılar izleyü.

947. Bunlar haber verişdi,

Quçuşub ayrılışdı,

Biri Mekke'ye gitdi,

Bunlar Mısr arzulayu.

948. Çün bunlar Mısr'a girdi,

Saray öğüne vardı,

Yusuf köşkünden gördi,

Biraz yatdı oğınu.

949. Yusuf fikrini derdi,

Ol vezirine sordı:

«Şu erler qandan geldi?»

Vezir bunı söyleyü:

950. «Ol erler bunda geldi,

Varub tekkeye qondı,

Geleli beş gün oldı,

Yürürler tahıl alu».

951. Yusuf vezire aydur:

«Ol erler qanğı ellü?

Eğnine nice don giyer?

Haberlerin bildirü».

952. Andan ol vezir aydur:

«Bunlar Ken'anden gelir,

Qamusı eski giyer,

Ğariblere benzeyü».

953. Yusuf aydur: «Getürgil,

Hem sarayğa qondurğıl,

Qamusın ağırlağıl,

Dürlü ni'met yidirü».

954. Vezir duruban vardı,

Bunları aluban geldi,

Has saraya getirdi,

Nimetleri dökdirü.

955. Bunlar danışub aydur:

«Bu sultan öyle sanur –

Bizde altun var sanur,

Alayım, der, aldayu».

956. Dönüb Şem'un ayıdur:

«Atamızın eşidir, –

Anınçün hidmet qılur,

Aslımız bizim bellü».

957. Yene Yahuda aydur:

«Sultan bizi gözedür,

Sağluğumuzı bilür,

Haq içün ağırlayu».

958. Yusuf bunu işitdi,

Sığışmadı, ağladı,

Qardaşlannı gördi,

İkisin bilemeyü.

959. Cebra'il yetüb geldi,

Adlarını aydurdı,

«Şol Yehudadır, – dedi, –

Biri Şem'undır», – deyü.

960. Bu kez Yusuf durdı,

Misallüme buyurdı:

«Bunlara varğıl, – dedi, –

Benden selâm iledü.

961. Qamusın yahşi sorğıl,

Kendözüñi dimegil,

Hem anlara dimegil:

«Atam Yusufdir" deyü».

962. Müsellim durub vardı,

Bunlara selâm verdi,

Pes, bunlar aña sordı,

Imraniyce söyleyü.

963. Anda Müsellim aydur:

«Imran dilin bilmem, – der, –

Sizden ögrenem ben, – der, –

Ben Qıbti dilin bilü».

964. Bu Ya'qub oğlanları,

Çün gördiler bunları,

Geldi Yusuf qulları,

Bunlara etmek virü.

965. Sultan Yusuf buyurdı:

«Qamu ğaribdir», – dedi,

Hep bütün etmek verdi,

Üstden hiç kesmeyü.

966. Bunlar anı tañlaşdı,

Görüben acebleşdı,

Bir biriyle söyleşdi:

«Bu sultan cömerd», – deyü.

967. Ol vaqt boğday bahası

Bir deve yüklenesi,

Biñ iki yüz olası –

Bir Mısr altun bellü.

968. Qiymeti bir altunuñ,

Bin iki yüz aqça anıñ,

Adedi ol zamanıñ –

Böyledir Mısr dolu.

969. Yusuf yüzüni burdı,

Köşkden yere indi,

Qardaşlanna geldi:

«Haber sorayın», – deyü.

970. Yusuf sordı: «Kimlersiz?

Qanğı ilden gelürsiz?

Ayduñ, qaç qardaşlarsız,

Haber verüñ siz bellü».

971. Bunlar aydur: «Şerifiz,

Ya'qub nebiy oğluyuz,

Biz on iki qardaşız,

Onumuz bunda gelü.

972. Birimiz evde qaldı,

Küçümüzi qurt yedi,

Atamız pek severdi,

Qamumuzdan yekleyü.

973. Yusuf aydur: «Ne dersiz?

Ya'qub peygamber, – dersiz, –

Küçügin sever, – dersiz, –

Ulusından yekleyü.

974. Ol kişi sıddıyq olmaz,

Peygamber küçügi sevmez,

Uruğından yeklemez,

Oş bu iş yaramayu».

975. Bunlar aydur: «Ya Aziz!

Yalan değil sözümüz,

Ol oğlanı görsenüz –

Ay ve Güneş suretlü.

976. Hem biz dahi severdik,

Qamumuzdan yeklerdik,

Biz düşünde göründik:

«Düş kerçek ola», – deyü.

977. Yusuf bunlara sordı:

«Nice düş görmüş? – dedi, –

Anıñ düşün kim yordı?

Nite olasın», – deyü.

978. Bunlar aydur: «Düş görmüş,

Hem atasına sormış,

Atası anı yormuş:

«Sultan olursun», – deyü.

979. Yusuf sorar anlara:

«İrdimi sultanlığa?

Yetişdimi şahlığa?

Devlet tacın üvertü?»

980. BunlarYusufa dedi:

«Ol oğlanı qurd yedi,

Canı uçmağa girdi,

Anda qaldı dolamı».

981. Bu kez Yusuf buyurdı,

Develerin yükletdi,

Virdiklerin almadı,

Bunları ağırlayu.

982. Yine Yusuf ayıtdı:

«Birüniz evde qaldı,

Anı da getüriñ, – dedi, –

Tahıl verem artıru.

983. Ben sizleri severem,

Dininizni dutaram,

Anı dahi dilerem,

Görmekiçün isteyü».

984. Bunlar durub gitdiler,

Hem Mısr'dan çıqdılar,

Her köye kim qondılar, –

Halq gelür ağırlayu.

985. Bunlar aydur: «Gelürdik,

Bu köylere qonardıq,

Hiç ağırlıq görmezdik

Şimdiden böyle», – deyü.

986. Hem bunlar yola girdi,

İblis arqıru geldi:

«Duruñ! – deyü çağırdı, –

Size sözüm var», – deyü.

987. Bunlar ol yerden düşti

İblis yoluna geldi,

Yusuf qoqusın aldı,

Bunlara göstermeyü.

988. Bunlar çün yola girdi,

Ya'qub yanına geldi,

Ya'qub azacıq güldi,

Yine düşdi ağlayu.

989. Oğlanlar anı gördi,

Dönüb Ya'quba sordı:

«Sen neden güldüñ? – dedi, –

Sonra döndüñ ağlayu?»

990. Ya'qub der: «Qoqu duydum,

Yusufım geldi sandım,

Bir çirkin qoqu gördüm,

Yine döndüm ağlayu.

991. Bukezin Ya'qub sordı:

«Sultan size ne verdi?

Hem nice din tutardı?

Size tahıl verdimü?»

992. Bu kez bunlar ayıtdı:

«Dini – İslâmdır, – dedi, –

Ol bizi ağırladı,

Benyamin'i isteyü.

993. Ol seni qattı sordı,

Seniñ içün qayurdı:

«Ol miskin neyler? – dedi, –

Yusufiyçün ağlayu».

994. Ya'qub aydur: «Aidiñuz,

Yusufi neyledüñüz?

Yabanda oynarduñuz, –

«Anı qurd yedi» deyü.

995. Bu kez imdi geldüñüz,

Bum dahi alduñuz,

Cümlemiz and içdiñüz,

Hep yalan söyleyü.

996. Geliñ, qaviy and içiñ,

Bana dogrulıq qılıñ,

Yemine eyü sanuñ,

Yitürmeñ Yusuflayu».

997. Çuvalların açdılar,

Qumaşlann gördiler,

Ya'quba ayıtdılar:

«İltdügümüz hoş», – deyü.

998. Ya'qub ani işitdi,

Elin başına urdı:

«Ol bizi ağırladı

Armağanım almayu».

999. «Bu kez siz yine varuñ,

Bu qumaşı iledüñ,

İbn Yaminle varuñ,

Girü baña getürü».

1000. Bu kez bunlar durdılar,

Develere bindiler,

İbn Yamini aldılar,

Mısr diye oğrayu.

100l. Ya'qub aydur: «Varasız,

Qaçan Mısr'a giresiz –

Bir qapudan girmiyesiz,

Yavuz gözden saqınu.

1002. Düzünib Mısra varın,

Hep iki iki olun,

Birer qapudan girin,

Sultan qatına varu».

1003. Qaçan Mısr'a vardılar,

İkir ikir oldular,

Qapulardan girdiler,

Yamin yalıñuz qalu.

1004. Şam qapusından durdı,

Kimi görürse – sordı,

Kimse dilin bilmedi,

Hayran qaldı tañlayu.

1005. Cebra'il inüb geldi,

Haqqıñ selâmın qıldı,

«Ya Yusuf, durğıl! – dedi, –

Yamini qarşılayu.

1006. Bu tonlarıñ çıqarğıl,

Ğaribler tonun giygil,

Deve üstüne bingil,

Var Yamini geltürü.

1007. Şam qapusında durur,

Her kişi, kim ol görür –

Kimse yoq dilin bilür,

Aciz qaldı ağlayu.

1008. Qalanından ayrılmış,

Yolun aña dememiş,

Ol sana gele imiş,

Sen varğıl aña qarşu».

1009. Yusuf deveye bindi,

İverek aña vardı,

Qardaşçığını gördi,

Yusuf yüzü örtülü.

1010. Yusuf sorar: «Sen kimsin?

Qanğı ilden gelürsin?

Burada ne durursun?»

Yamin söyler isteyü:

1011. «Ben Ken’andan gelürem,

Ya’qub nebiy oğluyam,

Bu sultana vanram,

Yolun köstersen», – deyü.

1012. İbni Yamin ayıtdı:

«Kimse dilim bilmedi, –

Sen nice bildiñ? – dedi, –

Sorarsın: «Kimsin?»–deyü».

1013. Yusuf der: «Oğlanıydım,

Ken’an elinde durdum,

Bu dili anda ögrendim,

Anıñ içün söyleyü».

1014. Yusuf qolundan çıqardı,

Bile(zi)ginuzatdı,

Elli biñe degerdi,

İbni Yamin’ e verdi (verü?).

1015. «..............,

......................

Nedirsin – bildimiydi,

Soñraca bilerik», – deyü.

1016. Andan Yusuf ayıtdı:

«Qoluna geçir, – dedi, –

Gel benümiyle, – dedi, –

Qardaşlarıña varu».

1017. Pes, ikisi vardılar,

Has saraya girdiler,

Qardaşların gördiler,

Yusuf aydur: «Var, yürü!»

1018. İbn Yamin ayıtdı:

«Ben seni gördüm, – dedi, –

Gayetde sevdim, – dedi, –

Dilemezem aynlu».

1019. Yusuf aydur: «Ben qulam,

Mevlâm sözün tutaram,

Efendimden qorqaram,

Buyruğın sayam, – deyü. –

1020. Ben dahi sevdim seni,

Eyü kişiler sultanı,

Eger istersen beni,

Yürü arqamdan», – deyü.

1021. Pes, İbn Yamin vardı,

Qardaşlarını gördi,

Qardaşları hep sordı,

İbn Yamin şad olu.

1022. İbn Yamin ayıtdı:

«Bir kimse baña geldi,

İmranca dil söyledi,

Geldi deveye binü.

1023. Yaqut bilezik verdi,

Beni size getürdi,

Ben anı gördüm, – dedi,–

Qayğum gitdi qalmayu».

1024. Yehuda aña aydur:

«Ol bilezigi getür–

Görelüm, neye deger,

Senin içün saqlayu».

1025. İbn Yamin çıqardı,

Yehuda eline verdi,

«Bu qızıl yaqut», – dedi,

Qoluna geçirdi gizleyü.

1026. Bukez Rubil durdı,

Yahudada aradı,

Bileziği bulmadı,

Hayran oldı tañlayu.

1027. İbn Yamin ayıtdı:

«Oş – girü benle!»–dedi,

Andan Rubile döndi,

Çıqardı aña virü.

1028. Çün Rubildahi aldı,

Kendi qoluna urdı,

Bir qardaşı aradı,

İstedi bulamayu.

1029. Hep qardaşları aldı –

Kimsede eglenmedi,

İbni Yamine geldi,

Qamusı acebleyü.

1030. Sultan Yusuf buyurdı,

Yeñi saray yaptırdı,

Uzunı qırq arşındı,

Hem eni de ol deñlü.

1031. Ya’qub suretin yazdı,

On oğlun bile yazdı,

Her kim Yusufdan – yazdı,

Qamu anda yazılu.

1032. Ya’qubdan alduğını,

Qardaşları nitdügini,

Quyuya bıraqduğını –

Qamu anda yazılu.

1033. Saray böyle düzeldi,

Yusuf içine girdi,

Pes, qardaşları geldi,

Mısırda tahıl alu.

1034. Andan Yusuf buyurdı,

Qardaşlann qıyğırdı,

Ulu döşek yazdırdı,

Ol saraya getirü.

1035. Rubil yuqarı baqdı,

Ol suretleri gördi,

Qardaşlarına dedi:

«Yuqarı baqıñ!» – deyü.

1036. «Nekim bizim işimiz,

Yusufa qılmışımız,

Geçmiş yavuz fi’limiz –

Qamu bunda yazılu».

1037. Baqub anı gördiler,

Hep cümlesi qorqdılar,

Tutuldı qamu diller,

Söñükleri titreyü.

1038. Sultan Yusuf buyurdı,

Dürlü nimet getürdi,

Öñlerine qodurdı,

Buyurdı: «Yiyiñ!» – deyü.

1039. Bunlar qamu ağlaşdı,

Kimse aşa baqmadı,

Yusuf bu kez buyurdı:

«Bunlara soruñ», – deyü.

1040. «Aşı niçün yemezler?

Ağlamaqdan diñmezler?

Bir sorun – ne görmüşler –

Halların añlamayu».

1041. Pes, bunlara sordılar:

«Aş yemezsiz», – dediler,

Bunlar cevab verdiler,

Yalan sözü bişürü:

1042. «Biz kim saraya girdik,

Hep cümlemiz açıqdıq,

Bu suretleri gördük,

Oş – dururız ağlayu.

1043. Qardaşımız variydi,

Ol surete beñzerdi,

Yazıq – anı qurd yedi,

Ta biz qaldıq ağlayu.

1044. Bu kez Yusuf buyurdı,

Qardaşlaraı çağırdı,

Ğayrı eve qodurdı,

Bunları ögütleyü.

1045. Dürlü nimet getürdi,

Hem bunlara yedirdi,

Qarınların doyurdı,

Bu kez Yamin yemedi.

1046. Dönüb Yusuf ayıtdı:

«Qamuñuz nimet yedi,

Ol biriñiz yemedi,

Dahi durmaz ağlayu».

1047. Bukez Yamin söyledi:

«Ol eve buyur, – dedi, –

Ben anda varsam, – dedi, –

Ol sureti gözleyü.

1048. Qardaşçığım variydi

Ol naqışa beñzerdi,

Bunlar aydur: «Qurtyedi!» –

Derler baña qaqıyu.

1049. Buyur – anda varayın,

Şol sureti görevin,

Oturub ağlayayın,

Yusuf içün qayıru».

1050. Yusuf sıddıq buyurdı,

Pes, Yamin anda vardı,

Varub saraya girdi,

Oturdı biraz ağlayu.

1051. Bu kez Yusuf buyurdı,

Misallimı qıyqırdı:

«Yürü, içine gir», – dedi,

Amusıyla oturu.

1052. «Eger saña baqarsa,

«Kimsin? – deyü sorarsa, –

Kimiñ oğlusın?» – derse,

Aydıvergil doğru».

1053. Allah Tañrı buyurdı,

Cebra’il baña geldi,

– Kendöziñ bildir! – dedi,

Ayruğından saqlayu.

1054. Misallim durdı vardı,

Amusı qatına girdi,

Yamin baquban gördi,

Sordı aña: «Kimsin?»–deyü.

1055. Aydur: «Habibiy, kimsin?

Ayıt, kimiñ oğlusın?

Yusufıma benzersin,

Asılın kimdir?» – deyü.

1056. Aydur: «Ben,– der Misallim,–

Yusuf nebiy oğluyum,

Mısırda sultan bu dem,

Benim atamdır bellü».

1057. İbn Yamin ağladı,

Misallim aña sordı:

«Niçün ağlarsın?» – dedi,–

Ayıt baña bildirü».

1058. İbn Yamin ayıtdı:

«Qardaşçığım variydi,

Hem adı Yusuf idi –

Tamam saña benzeyü».

1059. Aydur: «Sen ağlamağıl,

Benim sözüm añlağıl,

Yusuf oğluyum – bilgil,

Qanndaşın içerü.

1060. Oldur kim – seni gördi,

Şam qapusında vardı,

Saña bilezik verdi,

Qalanuña getirü».

1061. Bes, İbni Yamin bildi –

İşte, qardaşın buldı,

Oğundı, yere düşdi,

Örü durdı sevinü.

1062. Aydur: «Qanı azizim?

Ol benim iki gözüm?

Misallim, tutgil sözüm,

Beni aña qoşduru».

1063. Misallim durdı vardı,

Atasına bildirdi,

Yusuf sıddıq buyurdı:

«Var, anı getür!» – deyü.

1064. Kendözü örü durdı,

Bir halvet eve girdi,

Niqabını giderdi:

«Yamin gelürmi?» – deyü.

1065. Misallim durdı vardı,

Yamin qatına girdi,

Amısına haber verdi:

«Dur imdi, gel, gir!» – deyü.

1066. Bes, Yamin durub vardı,

Ol halvet eve girdi,

Hem qardaşını gördi,

Yere düşti oğınu.

1067. Qaçanki ussı geldi,

Hem ikisi quçuşdı,

Bunlar onca ağlaşdı,

Ferişteler tañlayu.

1068. Ağlamaqtan durdılar,

Hem biraz yaylaşdılar,

Ayrılıb oturdılar,

Bir–birine sevinü.

1069. Andan Yusuf ayıtdı:

«Babam halı ne oldı?»

Qız qardaşını sordı,

Durmaz, sorar çağıru.

1070. Yamin der: «Atanhalı –

Büküldi anıñ beli

Düni–gün söyleriydi,

Bir Tañrıya yalvaru.

1071. Gözleri körmez oldı,

Gövdesi durmaz oldı,

Qararı durmaz oldı,

Yusufıçün ağlayu.

1072. Yusuf aydur: «Ben olmasam,

Yegrek idi doğmasam,

Hem bu tahtı bulmasam,

Atam rahmetler görü».

1073. Bu kez Yusuf buyurdı,

«İmdi sen durğıl, – dedi, –

Qardaşlara var, – dedi, –

Anlar ile oturu».

1074. İbn Yamin ağladı,

«Qırq yıl ağladım, – dedi, –

Bu saat buldum, – dedi, –

İmdi nite ayrılu?»

1075. Hem Yusuf aña sorur:

«Evlendinmi? Ver haber.

Oğlan qızın, hem ne var?

Adları nedir?» – deyü.

1076. Yamin aydur: «Evlendim,

Üç dane oğul buldum,

Qamusına ad verdim,

Af’aliñe benzeyü.

1077. Biri adın «Qurd» virdim,

Hem birine «Qan» dedim,

Birine «Yusuf dedim,

Adları budur», – deyü.

1078. Ol Yusuf sıddıq sordı:

«Neden verdin bu adı?

Ne aceb bu ad? – dedi, –

Mazmunı nedir?» – deyü.

1079. İbn Yamin ayıtdı:

«Ol qardaşlar geldi, –

Seni qurd yedi, dedi,

Qanlı gömlek gösterü.

1080. Bir oğluma «Qurd» dedim,

İkinciye «Qan» dedim,

Üçünciye «Yusuf dedim,

Derdini unutmayu.

1081. Yusuf aydur:

«Sen durgil,

Qardaşlarına varğıl,

Anlaruñle oturğıl,

İşler qılam tedbirlü.

1082. Yükünde sağ gizleyem,

Ben sana oğru deyem,

Hem seni dutsaq qılam,

Böyle tedbir eyleyü».

1083. Çün İbn Yamin durdı,

Qardaşlarına vardı,

Bunlar gördi – bilmedi,

Sorarlar «Kimsin?» – deyü.

1084. Aydur: «Ben İbni Yaminim,

Ben ol evden gelürem,

Ol sureti baqaram,

Otururdum ağlayu».

1085. Qardaşlar aña dedi:

«Saña kim afsun qıldı?

Yüzün güneşe döndi,

Geldin bize barq uru».

1086. Bu kez ol Yusuf durdı,

Yüzün örtünüb yürdi,

Qardaşlarına girdi,

Dürlü hunlar(?) getürdi.

1087. Ol zaman söylemedi –

Padişahluğa vardı,

Yüzlerini ördtirdi,

Kimseye görünmeyü.

1088. Alti sinigetirdi,

Öglerine qodurdı,

« İkir–ikir»,–buyurdı,

Bir siniye oturdu.

1089. Andan bunlar oturdı,

Yamin yalıñız qaldı,

Aşm yemedi, ağladı:

«Qarındaşım yoq», – deyü.

1090. Yusuf aydur: «Yi ta’am,

Saña qardaş ben olam,

Seniñ ile oturam,

Bir sinide aş yiyü».

1091. Bu kez hep aş yediler,

Soñra hamd eylediler,

Dua–alqış itdiler,

Yusufa qarşu duru.

1092. Bu kez sultan buyurdı,

Altun şinik ketürdi,

Bunları ağırladı,

Bunlar qamu tañlayu.

1093. Sultan Yusuf buyurdı,

Develerin yükletdi,

Altun sağı gizledi,

Bunlara duyurmayu.

1094. Alqış aydub giderler,

Şehirden taşra çıqarlar,

Bir köy bulub qondılar,

«Yusuf çaluşa,» – deyü.

1095. Yusuf bir qaç qula der:

«Ol qafileye yetiñ!– der, –

Tutub tez getiriñ! – der, –

Oğruluq oldu!» – deyü.

1096. Çün kişiler atlandı,

Qafileye yetişdi,

Bunlarıñ biri çağırdı:

«Yaqafıle, dur!» – deyü.

1097. Yahudaya Şem’un der:

«Sultan yavuz iş qılur –

Bizi neden döndürür,

Qafileden ayıru?»

1098. Sordılar: «Şinik almuşsız,

Kile oğurlamuşsız,

Ayıblı iş qılmışsız,

İşte geldik arayu».

1099. Bunlar aydur: «Görmedik,

Hiç bir haber bilmedik,

Hem kileyi almadıq

Haberimüz yoq», – deyü.

1100. Andan bu qullar aydur:

«Ol sağ qızıl yaqutdur,

Qıymeti yüz bin altındır –

Tez veriñ bize berü!»

1101. Ol Ya’qub oğlanları,

Körüb qorqdı anları:

«Bizi ol bilür Tañrı –

Qamumız doğru», – deyü.

1102. Ol vaqt oğrı olanı,

Bir yavuz iş ideni,

Sultan tutardı anı –

İki yıl qulluq qılu.

1103. Kimse anı dögmezdi,

Tutub malın almazdı,

Qulluğın etdirirdi,

Zamanınıñ bekleri.

1104. Qul bunları getirdi,

Develeri çökürdi,

Sultan kürsüye bindi,

Yüklerin araşdıru.

1105. Çuvalların aradı,

Cümle yükün taradı,

Pes, nevbet Yamine geldi,

Sultan aydur: «Baqın!» – deyü.

1106. Arayıcılar geldi,

Anı dahi aradı,

Ol sağı anda buldı,

Pes, sultana gösterü.

1107. Sultan bunlara baqdı,

Ağzın açıb söyledi,

Qatı qatı darıldı,

Qamusını qorqıdu.

1108. «Ben sizi ağırladım,

Çoq tahılları verdim,

Bu işi sizden ummazdım,

Oğrulıq ide deyü».

1109. Bunlar qamu utandı,

Başın aşağı qodı,

Beñizleri sarardı,

Qamusı hem titreyü.

1110. Bunlar aydur: «Bulduñuz,

Bu oğlan aslı yavuz,

Ey sultan, işidiñüz –

Yamin aslıdır oğru.

1111. Qanndaşı varıydi,

Hem adı Yusuf idi,

Ol dahi oğrı idi,

Buncılayın bed bulu.

1112. Ol Yusuf oğrı idi,

Dayasında dururdı,

Dört yaşına girdiydi,

Ya’qub girü dileyü.

1113.Ol daya sever idi,

Bir boncağı var idi,

Ferid yaqutdan idi,

Dilim altun qıymetlü.

1114. Ol boncağı getirdi,

Yusuf qoluna bağladı,

Yusufi ısmarladı,

Atasına digirü.

1115. Tamam bir qaç gün geçti,

Daya ardınca geldi,

Ol boncağı gizledi,

Dayaya göstermeyü.

1116. Ya’qub anı aradı,

Boncağı anda buldı,

Girü dayaya verdi:

«Oğruluq qıldın», – deyü.

1117. Göñlünde Yusuf dedi:

«Yalancılar siz»,– dedi, –

Yalan sizlerden çıqdı,

«Qardaşıñuz qul» deyü.

1118. Atañız aldatdıñız,

Gene oğlanıñ aldıñız,

Qul, deyüben satdıñız,

Bahasın haram yiyü».

1119. Bu kez Yusuf buyurdı,

Ol Yamini bağlatdı,

Hem zindana iletdi:

«İki yıl yatsın», – deyü.

1120. Andan bunlar ayıtdı:

«Aya sultan, bil! –dedi, –

Ya’qub bunı severdi,

Yusuf qardaşı deyü.

1121. İmdi bum tutmağıl,

Hiç zindana atmağıl,

Bizden birimiz alğıl,

Atamız ağrılayu.

1122. Yusuf aydur: «Kim ola,

Bir yazıqlını qoya,

Yazıqsız bağlu ola?

Ol adillik olmayu!»

1123. Bunlar ümid kesdiler,

Qamu girü döndüler,

Bir yere derildiler,

Oturdılar danışu.

1124. «Gelin, bir iş qılalım,

Silâh yolun alalım,

Biraz içe gidelim», –

Yahuda böyle deyü, –

1125. Ben bu şehre varayım,

Ol zindana gireyim,

Zindandan çıqarayım,

Zindancıya hayqıru.

1126. Ünüm işidirseniz–

Qamu hazır olasız,

Kim kelürse qırasız,

Şehirliyi tükedü».

1127. Hem Yahuda hayqırsa,

Qaqınıb hamle qılsa,

Her kim ünün işitse,

Qırılur, düşer qamu.

1128. Bu fikri Yusuf yerdi,

Danışdıqların bildi,

Kiçi oğluna söyledi:

«Anlara varğıl», – deyü.

1129. Dedi: «Efraim, varğıl,

Arqalarında durğıl,

Arqasını sığağıl,

Eliñle duydurmayu».

1130. Bunlar hep ğafıl oldı,

Efraim durub vardı,

Arqasını sığadı,

Kendi küçi dükenü.

1131. Yahuda sakin oldı,

Şöyle bitaqat qaldı,

Qalanı hiç görmedi,

Acebleşdi tañlayu.

1132. Yahuda afat buşsa,

İşhad nesli bulunsa,

Arqasını sığasa,

Gider gücü tükenü.

1133. Bunlar aydur: «Ne olduñ?

Sen niçün hayqırmadıñ?

Şehirliyi qırmadıñ,

Qamusını tüketü?»

1134. Yahuda aydur: «Durun,

Acib iş oldı – biliñ,

Bir oğlan geldi, biliñ –

Benim arqam sığayu».

1135. Bunlar işidüb acebler:

«Bu şehirde peygamber var».

Qamusı söyleşdiler,

Oş bu işi tañlayu.

1136. Sultan bir kişi saldı,

Bunları qamu derdi,

Hep qatına getirdi,

Heybet birle qorqıdu.

1137. Aydur: «Şöyle sanırsız, –

«Bizden güçlü yoq», – dersiz, –

Eger beni görseniz –

Kendiñizi unudu».

1138. Bu kez ol Yusuf durdı,

Qaqıyub köşkün urdı, –

Saray qamu titredi,

Yığılmağa yaqlaşu.

1139. Saray şöyle pek idi, –

Direği mermer idi,

Şol qadar kim titredi, –

Öldi bunlar qorqışu.

1140. Yusuf der: «Hayqırmadım,

Atañız ağırladım,

Yohsa qamu qırardım,

Bir kimseñiz qomayu.

1141. Ben sizi ağırladım,

Biriniz oğrı buldum,

Ben ol Yamini dutdım

Suçı içün qınayu».

1142. Bunlar qamu yalvardı,

Çün Yusuf.... Vardı,

Qamusı taşra çıqdı,

Birbirine söyleşü.

1143. Bes, Yahuda ayıtdı:

«Siz imdi varıñ, – dedi, –

İbni Yamin tutuldı,

Atamıza duydum.

1144. Ben şehirde olam

Biliñ – Yamini alam,

Almazam – bunda ölem,

Atama görünmeyü».

1145. Bunlar gidüb vardılar,

Tamam eve girdiler,

Ya’qubı hem gördiler,

Biribirin quçışu.

1146. Ya’qub bunlara sordı:

«İbni Yamin gelmedi,

Yahuda görünmedi,

Geliyorlar mı?» – deyü.

1147. Oğlanları söyledi:

«İbni Yamin gelmedi,

Ol sultan anı tutdı:

«Oğruluq itdin», – deyü».

1148. Ya’qub bunı işitdi,

Düşüben aqlı gitdi,

Oğlanların sekitdi,

Qaqıyuban soqranu:

1149. «Siz gözle gördünüz mi?

Elinden aldınız mı?

Haqıqat bildiniz mi?

Oğruluğını görü?»

1150. Oğlanları ayıtdı:

«Tahqiq bilmeziz, – dedi, –

Yüki içre bulundı

Bir altun kile gizlü.

1151. Bize inanmazsañız,

Qafileden sorasız,

Andan bellü bilesiz,

Biz olduq bunda doğru».

1152. Ya’qub aydur:

«Ol qaldı, Yahudaya ne oldı?»

Bunlar aydur: «Ol qaldı,

Yamini alam deyü».

1153. Ya’qub aydur: «Umaram,

Sübhanımdan dilerem,

Üç oğlum bile görem,

Göñlüm sizi umanu».

1154. Oğulları sordılar:

«Cevab virgil, ya muhtar,

Sen nice verdin haber

Bize dahi bildirü?»

1155. Ya’qub bunlara dedi:

«Benim qayğım pek artdı,

Her musibet kim geldi –

Soñu ferahlıq dudu.

1156. Hem Kelâmullah demiş:

«Hiç ümid kesme! – demiş, –

Ummayan – kâfir!» – demiş,

Qur’an içinde bellü.

1157. Ben de ümid kesmiyem,

Haq emrini basmayam,

Tamu içre qalmayam,

Umid tutam umanu».

115 8. Ya’ qub bu sözi dedi,

Oğlanlar aceblendi:

«Qırq yıldır Yusuf adı

Dilinden gitmez, – deyü. –

115 9. Ne sen anı bilirsin?

Neçük yüzün görersün?

Heman gözsüz qalursın –

Düni küni ağlayu?»

1160. Ya’qub bum işitdi,

Örü durub ah itdi,

Ahi göklere yetdi –

Ferişteler ağlayu.

1161. Pes, Ya’qub durub vardı,

Hasret oduna yandı,

Ol qadar kim iñledi –

Tağlar taşlar ağlayu.

1162. Canavarlar, melekler,

Deñizdeki balıqlar,

Mü’minler, munafıqlar –

Hep Ya’quba ağlayu.

1163. Pes, Ya’qub dua qıldı,

Halıqına yalvardı,

Cefa canına irdi:

«Canımı alğıl», – deyü.

1164. «Ya benim canım alğıl,

Ya Yusufum bildirgil,

Şol beni ağlatmağıl –

Taqatım bitdi», – deyü.

1165. «Yusufa hasret oldum,

Oş iki gözsüz qaldım,

İki qatı büküldüm,

Allahım, meded!» –deyü.

1166. «Bir oğlum sultan aldı,

Birisi anda qaldı,

Yusufum bilmem n’oldu,

Derdim evç oldu», – deyü.

1167. Duası qabul oldı,

Ya’quba elçi geldi,

Bu sözler tamam oldı,

Geldi bir söz söyleyü.

1168. Bir gün Azra’il geldi

Ya’quba selâm verdi,

Ya’qub ağlayıb sordı:

«Yusufum nitdiñ?» – deyü.

1169. «Yusuf canın aldın mı?

Yohsa dahi dirimi?

Qandaligin bildin mi?

Değil baña bildirü».

1170. Azra’il der: «Almadım,

Sağlığı ola ma’lüm,

Qandaligin ben bildim

Anuñ maqamı bellü –

1171. Yusuf padişah oldı,

Allahı yariy qıldı,

Ulu devlete irdi,

Nimet içre oduru».

1172. Ya’qub ikinci sordı:

«Yusuf qandadır? – dedi, –

Baña aytgil, – dedi, –

Ben dahi bilem bellü».

1173. Andan Azra’il aytdı:

«Demeklik buyrulmadı,

Baña haq ısmarladı –

Sen yaqında qavışu».

1174.Ya’qub anı işitdı,

Yüzün mihraba urdı,

Zarı–zarı ağladı:

«Benüm Yusufum», – deyü.

1175. «Ey benim gözüm nurı!

Aya, benim nefsim huri!

İbni Yaminim qodı,

Çoq arzum Yusuf, – deyü.

1176. «Aya, göñlüm yemişi!

Dolduran doquz yaşı,

İbni Yaminim eşi –

Görmecem Yusuf, – deyü.

1177. «Gözlerim görmez oldı,

Qayğudan göñlüm doldu,

Sarardı, benzim soldı,

Seniñ içün ağlayu.

1178. Qardaşlanrı geldiler,

Seni benden aldılar,

Beni çoq ağlatdılar:

«Qurda yedirdik», – deyü.

1179. Benden ayrılıb gitdiñ,

Beni qatı unutdıñ,

Haberiñ sen yıratdıñ,

Hiç baña bildirmeyü.

1180. Ben qorqaram kim – ölem,

Hem seni hiç görmeyem,

Ahiri hasret qalam», –

Deyib düşdi oğınu.

1181. Durdı Ya’qub, oturdı,

Oğlanların hep derdi:

«Yusuf ölmedi, – dedi, –

Gidermişiz isteyü?»

1182. Oğlanlar aydur: «Nolduñ?

Yine sen haber bildiñ,

Ağlayu helak olduñ,

Hiç anı unutmayu.

1183. Yusufdan ümid kesgil,

Ayru anı añmağıl,

Yazıqdır, ağlamağıl,

Kendiñi ögütleyü».

1184. Aydur: «Ümid kesmezem,

Ağlamaqdan diñmezem,

Halıqımdan dilerem –

Getire vere girü».

1185. Yine Ya’qub ayıtdı:

«Ol quvvetiñ sır, – dedi, –

Hiç kimseye vermedi,

Yaminim getirmeyü.

1186. Yahuda bir hayqırsa,

Ya Şem’un aya ursa,

Cümlenüz hamle qılsa,

Mısır halqın qorqıdu.

1187. Hisarını yıqsañız!

Çerisini qırsañız!

Oğlumı qurtarsañız!

Alıb baña getirü».

1188. Aydur ol oğlanları:

Sana virim haberi».

İşitdi işbu sözleri,

İşbu söze güvenü:

1189. «Biz bundan anda vardıq,

Bizden güçlü er gördük,

Kendimizi unutdıq –

Andan qorqdıq biz qamu».

1190. Ya’qub dayaya dedi:

«Divit, qalem ver», – dedi;

Pes, Şem’una buyurdı:

«Otur, bunı yaz, – deyü.–

1191. Evvel yazğıl: «Bismillâh,

Ya’qub İsra’ilüllâh,

Ya sultan, selâmullah,

Yine bil halım deyü.

1192. Bize bir belâ irdi:

Sevgülü oğlum vardı,

Çoq zamandır ayrıldı,

Oldum andan qayğulu.

1193. Pes, şol qadar ağladım –

Gözlerim görmez oldı,

... durmaz oldum,

Düni gündüz ağlayu.

1194. Sevgülü oğuldan ayrıldım,

Sevinmeklik gönnedim,

Qayğu–ğussa yüklendim,

Yusufim n’oldı deyü.

1195. Bir oğlum ğaib oldı,

Qardaşı Sizde qaldı,

Hem gönlüm ören oldı,

Ol dahi sizde qalu.

1196. Peygamber öyle olmaz –

Oğlı oğruluq qılmaz,

Bize haram buyurmaz –

Ol yalan, töhmet deyü.

1197. Oğruluğı sen qıldıñ

Kim – oğlum oğruladıñ,

Dönüb girü zulm etdiñ,

Oğlunu «oğru» deyü.

1198. Evvelen kerem qıldıñ,

... iken boğday verdiñ,

Hem bahasın almadıñ,

Sen beni ağırlayu.

1199. Yine beni ağırlağıl,

Bize bir kerem qılğıl,

Oğlunu baña virgil,

Göñlümi incitmeyü.

1200. Yohsa ben dua qılam,

Sübhanıma yalvaranı,

Saña belâ irgürem,

Duamdan saqın, – deyü. –

1201. O1 işi sen itmişsin,

Qullara buyurmışsın,

Yükümiz yükletmişsin,

Ol şiniki ol görmeyü.

1202. Benden saña yüz selâm,

Ayağım örü duram,

Devletiñ artsın müdam,

Ölüncedek solmayu».

1203. Oğlanlarına ayıtdı:

«Mektubı iltiñ, – dedi, –

Sultana verin, – dedi –

Benden selâm degirü».

1204. Oğlanları durdılar,

Yaraqların itdiler,

Gidüb Mısra vardılar

Ol mektubı iledü.

1205. Tamam Mısra vardılar,

Yahudayı buldılar,

Pes, Sultana vardılar,

Sultan ögünde duru.

1206. Qamu tabu qıldılar,

Yer öpüb biti verdiler,

Şahı nazar qıldılar,

Ne emr olur işidü.

1207. Sultan bitiyi aldı,

Öpüp başına qodı,

Bunlara haber sordı,

Ol bitiyi oquyu.

1208. Biti haberin bildi,

Yusuf tahtından indi,

Kürsi üzre oturdı,

Bunlar selâm söyleyü.

1209. Yusuf bunlara aydur:

«Bende bir biti vardır,

Kimse oqumaz durur,

Sizde hiç oqur varmı?»

1210. Bunlar aydur: «Görelim,

Bildikçe oquyalım,

Ma’nasın bildirelim,

Hazretüñe añladu».

1211. Yusuf biti çıqardı,

Bunlara sunıverdi:

«Bum bir oquñ, – dedi. –

Kimseñiz hiç bilinmi?»

1212. Pes, biti halı oldı,

«Yusuf satıldı»,– dedi;

Pes, bunlar yazdılardı,

«Üç ayıbı var», – deyü.

1213. Ol bitiyi aldılar,

Bir birine sundılar,

Qamusı oqudılar,

Gönül içre gizleyü.

1214. Yusuf bunlara sordı:

«Biti ne demiş? – dedi, –

Ahvalin aydıñ, – dedi, –

Ta bileyin ben bellü».

1215. Pes. bunlar ayıtdılar:

"Bu sarp biti, – dediler, –

Oqumazız, – dediler, –

Hem ma’nasın bilmeyü».

1216. Bunlar aydur: «Ey aziz.

Bizler bir qul satmışız,

Bu bitiyi yazmışız:

Üç aybı vardır, deyü».

1217. Qamu diller tutuldı,

Benizleri sarardı,

Söñükleri titredi,

Ol sultandan qorquyu.

1218. Dediler: «Qul satmadıq,

Bul bitiyi yazmadıq,

Üç ayıb biz qılmadıq,

Haberimüz yoq», – deyü.

1219. Andan Yusuf buyurdı,

Altun sağıgetürdi,

Altım mil ele aldı,

Sağı qaqdı çağını.

1220. «Ya, Ya’qub oğlanları,

İşbu sağıñ sözleri,

Bilür keçmiş işleri –

Size söyler añladu.

1221. Siz razı olurmısız?

Bu qavle dururmısız,

Hep halı bilirmisiz,

Biz sorarız cañrıyu».

1222. Bunlar hep razı oldı,

Yusuf ol mili aldı,

Sağı bir kerre urdı,

Öter ol sağ cañrıyu.

1223. Yusuf aydur: «Neylersiz,

Ol sağ öter – diñlersiz,

Ne der – hiç biletmişiz?» –

Bunlar cevab vermeyü.

1224. Yusuf aydur: «Ne söyler

İşbu ün, ya qardaşlar?

Yusufı dilemişler –

Atasından ayıru.

1225. Yıra alıb kitmişsiz,

Etmeğini atmışsız,

İtlere bıraqmışsız,

Hem sucığın virmeyü.

1226. «Öldürelim!» – demişsiz,

Biriñiz qomamışsız –

Adı Yahuda imiş –

Yusufa ol qıymayu.

1227. Quyuya bıraqmışsız,

Çıqarıb «qul» demişsiz,

Bir malike satmışsız,

Bahasın haram yiyü».

1228. Yusuf böyle söyledi,

Ol sağ ötüb çağırdı,

Dönüb bunlara sordı:

«İşbu işler gerçekmü?»

1229. Qardaşları söyledi:

"Bu sağ gerçekdir, – dedi, –

Biz hata qıldıq, – dedi, –

Atamızı ağladu».

1230. Yusuf aydur: «Netdiñiz?

Qardaşıñız satdıñız,

Yalan biti yazdıñız,

Hiç Tañrıdan qorqmayu.

1231. «Andan aslımız», – dersiz,

«Peyğamberdir», – aydırsız,

Bunda yalan söylersiz,

Baña gelib öginü».

1232. Sultan Yusuf buyurdı,

Gözlerini bağladı,

«Ağaca asıñ!» – dedi.

Bunlar qamu qorqıyu.

1233. Bımlar qamu qorqdılar,

Bayılıb ağlaşdılar,

Qamusı titreşdiler,

Beñizleri sararu.

1234 Yusufa yalvardılar:

"Zinhar, aman!» – dediler;

Qamusı söylediler,

Suçuna iqrar verü.

1235. Yusuf çün düyemedi,

Özü küsüb ağladı,

Bunların gözün şeşdi,

Bunlar baqdı sevinü.

1236. Dediler: «Billâh, kimsin?

Bildik – bellü durursun,

Qayğudan qurtanrsın,

Göñlümüzü avıdu».

1237. Ayıtdı Yusuf – sıddıq:

«Qardaşıñızım tahqiq,

İrgürdi beni Halıq,

Sultanlığa oturu”.

1238. Bunlar bum işitdi,

Qamusı yüzün düşdi,

Yusufdan qamu qorqdı,

Endamları titreşü.

1239. Yusuf aydur: «Benbildim,

Sübhanıma sığındım,

Cefañuza qatlandım,

Oturdım sultan olu».

1240. Bunlar der: «Yusuf, bilgil,

Suçumız bağışlağıl,

Tañrıya şükür qılğıl, –

Qıldı seni devletlü».

1241. Yusuf der: «Bağışladım,

Cefañuzdan vazgeldim,

Hem sizi ağırladım,

Geliñ berü görüşü».

1242. Qamusı duruşdılar,

Quçuşub ağlaşdılar,

Oturub görüşdiler,

Bir birine sevnişü.

1243. Bunlar bunda sohbetde,

Ya’qub evde hasretde,

Gözi qulağı yolda, –

Bunları gele deyü.

1244. Bu kez ol Yusuf durdı,

Gömlegini çıqardı,

İşidin, neler qıldı,

Atasın sevindirü.

1245. Ol vaqt qapuya girdi,

Yusuf yalıncaq idi,

Cebra’il gömlek verdi:

«Ya Yusuf, giygil», – deyü.

1246. Ol gömlek uçmaqdan geldi,

Hem ol Yusuf alub giydi,

Anı Allah veribiydi,

Yalıncaqlıqdan qurtaru.

1247. Ol vaqıt kim Yusuf doğdı,

Anası hem ol dem öldi,

Ya’qub qaravaş aldı –

Bilirsin genç oğlanu.

1248. Ki Ya’qub oğlın satdı,

Yusufı emsin dedi,

Ol qaravaş ağladı,

Haliqına yalvaru.

1249. Ol ağlayuben durdı:

«Bir gene oğlum irdi,

Sevdigimden ayırdı

Ağlasın bencileyü!»

1250. Gökden aña ün geldi –

Duası qabul oldı,

«Dilegin verdim, – dedi, –

Hacetiñ qabul qılu.

1251. Sevdiğinden ayıram,

Ya’qubun göñlün qıram,

Yusufinı giderem,

Ağlasın sencileyü.

1252. Ben seni sevindirem,

Oğluña qavuşduram,

Soñra anı göndereni,

Yusufinı getirü».

1253. Qaravaş bum bildi,

Avunub sabr qıldı,

Ahir ol oğlan geldi,

Yusufı muştulayu.

1254. Hele dilim pek oldı,

Hem Yusuf sultan oldı,

Bir tacirden qul aldı –

Beşirdir adı bellü.

1255. Adı kim Beşir idi,

Yusuf anı bilmedi,

Ulu işlere qodı,

Ol qulun ağırlayu.

1256. Pes, Yusuf biti yazdı,

Gömlegin bele dürdi,

Ol qul eline verdi:

«Atama ilet», – deyü.

1257.Ol dahi Mısrdan çıqdı,

Çevre yanına baqdı,

Allaha niyaz qıldı:

«Atamı göster», – deyü.

1258. Yel bunda hazır oldı,

Yusuf qoqusm aldı,

On gün ilerü vardı,

Atasına qoqudu.

1259. Ya’qub duydı, ağladı –

Yusuf qoqusı geldi,

Ya’qub qalquban güldi,

Yusuf qoqusı gelü.

1260. Beni yalan eylemeñ,

Ol oğlanları ne deñ,

Sözüme münkir olman,

Seviniñ melün olmayu».

1261. Oğlançıqlar ayıtdı:

«Seniñ sevgiñiñ derdi,

Göñlüne düşe geldi,

Umar sen gele deyü».

1262. Pes, hem bir qaç gün geçdi,

Ol qul Ken’ane geldi,

Neger bir avrat gördi –

Suda giyecek yuyu.

1263. Ağlayu oturardı,

Bu qul qatına vardı,

Avrata selâm verdi,

Avrat başın qaldıru.

1264. Avrat selâmın aldı,

Bu qul avrata sordı:

«Ya’qub qandadır? – dedi. –

Aydıver baña doğru».

1265. Bu kez avrat ayıtdı:

«Ya’qub qayğusı qatı –

Kimseye baqmaz, – dedi, –

Ne sorarsın evinü?»

1266. Bu qul aydur: «Ayıtgil,

Ya’qubı salıvergil,

Yusufdan geldim, bilgil,

Ya’quba muştulayu».

1267. Bu kez ol avrat durdı,

Yüzün göge qaldırdı,

"Ya Rabb! – deyü yalvardı,–

Va’de tamamdır!» – deyü.

1268. Bu qul avrata sordı:

«Va’deñ seniñ ne? – dedi. –

Ayıtgil sen baña imdi,

Bileyin ben işidü».

1269. Bu kez avrat ayıtdı:

«Bir oğlum Ya’qub satdı,

Ben dua qıldım idi,

Sübhanıma yalvaru.

1270.Haliqım va’de itdi,

Gökden ... üngeldi,

Her ne kim avrat bildi,

Anı qula söyleyü.

1271. İmdi muştucı geldi,

Ya’qubı sevindirdi,

Benim oğlum gelmedi –

İmdi ben nite qılu?»

1272. Bu qul yine ayıtdı:

«Oğlun adı ne idi?»

Ol avrat cevab verdi:

«Adı Beşirdir», –deyü.

1273. Bu qul yine ayıtdı:

«Va’de tamama yetdi,

Oğlun – oş benim!» – dedi. –

Görüşelüm, gel berü!»

1274. Ol miskin örü durdı,

Oğlun quçub ağladı,

Aqlı gidüben düşdi,

Yine durdı sevinü.

1275. Pes, ikisi quçuşdı,

Bunlar onca ağlaşdı,

Ferişteler tañlaşdı,

Kim görse acebleyü.

1276. Bu avrat eve döndi,

Beşir ardınca yürdü,

Tamam kim eve geldi –

Avrat düşdi oğınu.

1277. Ol Beşir selâm verdi,

Gömlek Ya’quba verdi,

Alıb yüzüne urdı –

İki gözü açılu.

1278. Ya’qub Beşiri gördi:

"Sen kimsin?» – deyü sordı. –

Sen baña geldin, – dedi, –

Oğlumı muştulayu».

1279. Pes, Beşir ayduverdi:

«Anamı aldıñ, – dedi. –

Sen beni satdıñ, – dedi, –

Yusufa süd olsun deyü».

1280. «Ben anamdan ayrıldım,

Ahir Yusufı buldum,

Şimdi aña qul oldum,

Oş geldim muştulayu».

1281. Pes, Ya’qub öri durdı,

Zarı zarı ağladı,

Yine Beşire sordı:

"Ğariblik nice», – deyü.

1282. Beşir aydur: «Ey kişi,

Düşvar ğaribin işi,

Hiç diñmez gözi yaşı –

Meğer hasretin bulu».

1283. Ya’qub gömlegi açdı,

Ol bitiyi çıqardı,

Açub anı oqudı,

Bismillâhı başlayu.

1284. Andan soñra der anı:

«Ben Mısırıñ sultanı,

Sıdqıyle sevin beni,

Bu bir biçare deyü.

1285. Mısrıñ ıssı Yusufam,

Ya’qub nebiy oğluyam,

İbni Yamin eşiyem –

Bitiyi oqu!» – deyü.

1286. Ya’qub bitiyi oqudı,

Yüzün secdeye urdı,

Tañrıya şükür qıldı,

Şad oluban sevinü.

1287. Girü söz başlayalum,

Girü Yusufa varalım,

Qardaşlann diyelüm –

Mısrda nice olu.

1288. Sultan Yusuf buyurdı,

Qardaşları getirdi,

Ağır tonlar giydirdi,

At, qatır mal yükleyü.

1289. Aydur: «İmdi siz varıñ,

Atamı alub geliñ,

Kimse qalmasın, bilin –

Benim ehlimden qamu».

1290. Bu kez oğlanlar geldi,

Çoq ni’metler getirdi,

Ata ayağını öpdi,

Özürlerin dileyü:

1291. «Sultan Yusufi aldıq,

Qul deyüben satdıq,

Vardıq, padişah bulduq,

Sekiz yüz biñ çerilü.

1292. Oş, (biz) yazıqlu olduq,

Seniñ gönlüñi yıqdıq,

Tañrıdan udluolduq, –

Bağışla suçumuzu».