Arslan (Leon) Nayman-Mırza Kriçinskiy adı qırım halqınıñ keçmişinen oğraşqan tarihçı ve tedqiqatçılarğa yahşı bellidir. Onıñ "Öçerki russköy politiki na okrainah" adlı kitabı (Baku. I kitap – 1919, II kitap – 1920), halqımıznıñ tarihında eñ deşetli devirlerden biri - çarizm devirini aydınlatqan qıymetli bir menbadır.

Bu devir (1783-1917 ss.) çar rusiyeniñ vahşiy kolonial siyaseti neticesinde Qırımnıñ tamır halqı ve yarımadanıñ etrafındaki çöllerniñ elisi icretlerinen bellidir. Amansız etnik temizlev neticesinde Qırım hanlığında yaşağan tahminen 4 million halqtan 1917 senesi qadar Qırımda tek 200 biñge yaqın milletdeşimiz qalğan edi.

Bu milliy felâketimizniñ sebeplerini ögrenmege istegen insan mıtlaqa Aslan Kriçinskiyniñ eserini oqumaq kerek.

Arslan Kriçinskiy 1887 senesi sentâbr 25-te Litvada yaşağan zengin bir qırımlı qorantasında doğdı. Babasından Kriçinskiyler sülâlesi aqqında, şanlı ecdatları aqqında eşitken ikâyeler, onda tarihqa nisbeten meraq doğura ve onıñ dünyabaqışına büyük tesir ete. Arslan Vilno ve Smolenskte oqup, mektepni bitirgen soñ, 1907 senesi Peterburg universitetiniñ uquq şübesine oqumağa kire. Mında Arslan Kriçinskiyniñ teşebbüsinen 12 adamdan ibaret qırımlı studentleriniñ cemiyeti meydanğa ketirile.

Cemiyet azaları tarih boyunca araştırmalar yapıp, medeniy yarıqlandıruv işlerini alıp bardılar, milletdeşleriniñ milliy añını yükseltmek maqsadınen faal çalışıp başladılar.

Cemiyetniñ kitaphanesini meydanğa ketirmek içün türkiy halqları ve islâm dininiñ tarihı boyunca kitaplar toplanılmasını Arslan Kriçinskiyge avale eteler. O, bu vazifege ğayret ile yanaşa ve bu mevzuğa ömür boyu sadıq qala. Bir qaç yıldan soñ toplağan malümatlarnı o, "Bibliografiçeskiye materialı po istorii tatar Polşi, Litvı, Belorussii i Ukrainı" (Petrograd. 1917 g.) adlı kitapta neşir ete.

1917 senesi I Qurultay devrinde Arslan Kriçinskiy Qırımda buluna. Qurultay meydanğa ketirgen ükümetniñ avalesinen qırım milliy arbiy küçlerniñ teşkiliy meselelerinen oğraşa, qırım halqınıñ tarihına ait malümatlar toplay.

Soñra (1918-1920 ss.) Azerbaycan Cumhuriyetiniñ ükümetinde kantselâriya müdiri vazifesinde çalışa. Şu yılları o Baku şeerinde özüniñ meşur "Öçerki" kitabını neşir ettire.

1920 seneleriniñ ortalarında Arslan Kriçinskiy Poloniyağa qaytıp kelip, Vilno şeerinde qırım milliy müzeyini meydanğa ketire, "Roçnik tatarskiy" ("Tatar yıllığı") adlı mecmuanı çıqarmağa başlay.

Arslan Kriçinskiy tarihiy materiallar (kitap, vesiqa foto elyazmalar) toplavına ayrıcı diqqat ayıra edi. Bu maqsadnen o, arhiv ve kitaphanelerde çalışa, qırımlar toplu yaşağan köylerge ilmiy seferler yapa, belli tarihçı ve şarqşınaslarnen bağ tuta edi.

"Tatar yıllığı" mecmuasında (1930-ncı ss.) onıñ bir sıra ilmiy ve ilmiy-polulâr maqaleleri basıldı.

1939 senesi sentâbr 1-de Almaniya Poloniyağa qarşı cenk açtı. Ekinci cian cenki başlandı. Arslan Kriçinskiy şu vaqıtta Gdınya şeerinde vilâyet mahkeme reisiniñ muavini vazifesinde çalışa edi. Körümli devlet memurı gestapocılar tarafından tutuldı ve 1939 senesi oktâbr 11-de atıldı. İşte, büyük tedqiqatçı, belli cemaat erbabı ve naşir Arslan Kriçinskiyniñ ayat yolu böyle facialı yekünledi.

Halqımız böyle büyük bir şahsnı, onıñ milletimiz oğrunda yapqan büyük hızmetlerini unutmamaq kerek.