"Kuyunıñ yanına yaqın barmañız! Onıñ etrafında oynamañız!" – dep daima tenbiyeley edi ana-tavuq balalarını.

Çipçeler iç bir vaqıt quyu yanına barmay ediler. Amma künlerniñ birinde, bir çipçeçik quyu tarafqa çaptı ve onıñ yanında toqtadı.

"Ne içün quyu öyle yaramay eken aceba?" – tüşündi o. "Mına men bu yerdeyim, ve men özümni güzel sezem. Aydı baqayimçı, quyuniñ içinde ne bar".

Ve o, quyuniñ içinde ne olğanını körmek içün kenarına sekirdi. Anda başqa bir çipçeni kördi! Bizim çipçemiz başını çevirdi, quyudaki çipçe da tamam böyle yaptı. Çipçemiz turğan yerinde sekirip aldı, quyudaki çipçe de sekerdi. Bizim çipçemiz quyudagi çipçege açuvlandı ve onınen talaşmağa istedi. O özüni quyuğa taşladı. Amma ne yazıq ki, onda talaşmaq içün suvdan ğayrı başqa çipçe yoq edi.

"Maña yardım beriñiz, yardım beriniz!" – bağırdı o. Amma onı kimse eşitmedi. O salqın suvnıñ tübine çökti ve onı başqa iç kimse körmedi.

Bir kün Qırğıy balası pek hastalandı. Ana-Qırğıy yanına onıñ qardaşı kelip dedi: "Men seniñ balañnı tedaviylep olacaq yahşi bir dohturnı bilem. Bu ortalıqta eñ güzel dohtur - Örümcektir. Men onıñ mında kelmesini rica ete bilirim.

Ana-Qırğıy qardaşına dohturnı çağırmasını rica etti. Onıñ qardaşı Örümcek yanına kelip dedi: "Qırğıynıñ balası pek hasta. Sen onıñ balasını baqıp olamassıñmı?".

"Yahşı, – dedi Örümcek, – amma men anda barmağa saqınam: qırğıynıñ evi yanında tavuq yaşay, o meni aşamaq mümkün".

"Olmacaq şey, – dedi Qırğıynıñ qız-qardaşı. – Eminim ki o seni aşamaz".

Böyleliknen, Örümcek özüniñ ilâc savutlarını toplap çantağa qoydı ve Qırğıy taraf yol aldı. Amma o Tavuqtan qorqa edi. Onıñ içün o mektüp yazdı ve onı çantadagi ilâclar yanına qoydı. Örümcek şu arada Tavuqqa rastkeldi! O deral terek artında saqlandı. Amma Tavuq Örümcekni körüp qaldı ve onı tutıp, özüniñ çipçelerine aşamağa berdi.

Ana-Qırğıy Örümcekni bekledi, bekledi... Soñra onı qarşılamağa çıqtı ve Örümcekniñ ilâc tolu çantasını ve içinde yatqan mektüpni kördi. Ana-Qırğıy mektüpni oqudı: "Qırğıy, men siziñ eviñizge yaqın kelgende Tavuqnı rastketirdim. O meni aşadı".

Qırğıy ne yapmasını bilmedi, şaşmaladı. Soñ hasta balasınıñ yanına uçıp keldi. Beçare qırğıyçıq tezden can berdi.

Qırğıy ise, Tavuqdan intiqam almaq içün onıñ çipçelerini aşamağa başladı.

Qırğıy işte o zamandan itibaren bu küngece çipçelerni tutıp taşıy ve aşay.

Bunıñ içün siz er vaqıt tavuqnı tutqanda o: "Bu men degil edim! Bu men degil edim!" dep qıçıra. O bunıñnen, sanki demek istey: "Men Örümcegi aşamadım! Bu men degil edim! Bu men degil edim!"

Bir bar eken, bir yoq eken, bir zamanda bir Baqa yaşay eken. Onıñ eki apayı bar eken. Baqanıñ birinci apayı Ndambi degen yerde, ekinci apayı Ndalada yaşay. Özü ise, Ndambi ve Ndalanıñ ortasında, küçük bir yerçikte yaşay edi. Kimerde o Ndambige, kimerde ise, Ndalağa apaylarını körmek içün bara edi.

Bir kün küçüçik bir baqa onıñ yanına kelip yalvardı: "Ndambige buyurınız! Birinci apayıñız sizge lezetli pudding pişirdi. Davranıñız, puddingiñiz suvup qalmasın!"

Baqa pek quvandı, çünki o pudingni pek seve. O yolğa çıqmağa azırlıq körgende, başqa bir küçük baqaçıq onıñ yanına kelip dedi: "Yalvaram sizge, Ndalağa tez-tez barıñız! Ekinci apayıñız sizge lezzetli pudding azırladı. Pudding daa sıcaq olğanda anda barıp çıqmağa aşıqıñız!"

Baqa şaşmaladi ve tüşüncege daldı:

"Eger men, birinci apayım pişirgen puddingni aşamaq içün barsam, ekinci apayım açuvlanacaq. Amma, eger de men ekinci apayıma pudding aşamağa barsam birinci apayımnıñ canı ağıracaq. Endi men ne yerge barmaq kerekim, Ndambiyegemi ya da Ndalağamı?"

Baqa teren tüşüncege daldı. Niayet o, evde qalmaq qararına keldi ve: "Men ne yerge barayım!? Men ne yerge barayım!?" dep, ökür-ökür ağlamağa başladı.

Eger siz baqalarnıñ "kva-kva-kva"larını eşitseñiz, endi onıñ manasını añlaycaqsıñız: "Men ne yerge barayım!? Men ne yerge barayim!? Barayım, barayım, barayım!?"

Añlaşıldı ki, eger de siziñ eki apayıñız olsa ve olar barıp da aynı bir vaqıtta sizge pudding pişirseler öyle bir güzel şey degildir.

Eski zamanda kimersi ayvanlarnıñ quyruqları yeq edi, olsa da pek qısqa edi. Künlerniñ birinde, Dünya Yaratıcısı, yahşı-dülber quyruq saibi olmaq istegen ayvanlarnıñ episine uzurına kelmelerini emir etti. Şu künü pek suvuq ve yağmurlı edi. Tavşannıñ quyruğı qısqa olsa da, o çağırılğan yerge barmağa istemedi ve anda ketmege azırlanğan ayvanlarğa rica etti: "Sizge yalvaram, maña da quyruq alıp keliñiz. Men böyle yağmurda anda barıp olamaycam".

"Sen nasıl quyruq isteysiñ?" – soradılar ondan ayvanlar

"Maña nasıl quyruq olsa da yaraşır. Amma o pek uzun ya da pek qısqa olmasın".

Biraz vaqıttan soñ, ayvanlar qaytıp keldiler ve olarnı er biri endi dülber quyruq saibi oldular. Amma tavşanğa iç bir kimse quyruq ketirmedi.

Olardan birisi tavşan aqqında unuttı, başqalarınıñ ise, vaqıtları olmadı ya da tavşanğa lâyıq quyruq seçip olamadılar.

Eminim ki, eger de sizge özüñiz içün bir şey yapmaq kerek olsa, bunı başqalarına sımarlamasıñız – özüñiz becerirsiñiz.

Qısqa quyruqlı tavşançıq aqılıñızdan çıqmasın.

Bir kün doquz köpek avğa çıqtı. Olar arslannı rastkeldiler. Arslan köpeklerge dedi: "Men da avcılıqtayım. Men pek-pek açım. Keliñiz, avcılıqnı beraber yapayiq.

Böyleliknen, köpekler ve arslan kün boyu beraber avcılıqta bulundılar. Olar on dane ceyran tuttılar.

Soñra arslan dedi: "Endi bizler bu etni özara bölmek kerekmiz".

"Bu pek qolay iş! – dedi köpeklerden biri. – Biz on danemiz ve ceyran da on dane, onıñ içün er birimizge birer ceyran tüşe".

Arslan bunı eşitip, pek açuvlandı. O köpekke öyle bir şamar yandırdı ki, biçare köpek birden kör oldu.

Başqa köpekler söz tapamay sustılar. Soñundan köpeklerden birisi dedi: "Bizim ağamız yañlıştı. Qıral Arslanğa doquz ceyrannı bermek bizim boyun-borcumızdır. Böyleliknen, ceyranlar episi olup on dane. Bizge – köpeklerge bir ceyran tüşse, qalğanı sizge olsun".

Arslan köpekniñ cevabını begendi ve ondan soradı: "Saña kim böyle bölmege ögretti? Sen pek aqıllı köpeksiñ". Köpek cevap berdi: "O-o, Qıral Arslan, siz bizim qardaşimızğa öyle bir şamar yandırdıñız ki, onı birden kör yaptıñız. Qıral Arslanim, meni buña körlanğan qardaşim ögretti".

Bir vaqıtları bazı quşlar ve ayvanlar kökte yaşay ediler. O zamanları Köpeknen Tavuq da kökte yaşay ekenler. Bir künü kökte pek suvuq ve yağmurlı ava ola.

Quşlar Köpekke yerge tüşmege ve kökni qızdırmaq içün biraz ateş ketirmege rica ettiler.

Köpek kökten tüşüp, Adamnıñ evine keldi. O, Adamnıñ evi yanında çoq kemikler kördi. Kemiklerni kemirmege başladı. Quşlar ve ateş aqqında unuttı…

Quşlar Köpekni sabırsızlıqnen bekley ediler, amma o qaytıp kelmedi. Köpek Adamnen yaşamaq qararına keldi.

Suvuq pek qattı kelgeni içün, quşlar endi Tavuqnı ateş ketirmege yollamağa mecbur oldular.

Tavuq Adamnıñ evine barıp çıqtı ve onıñ evi yanında sepilgen boğdaynı, arpanı kördi. O böyle yemekni pek seve edi.

Boğdaynı-arpanı körgen Tavuq, köpek kibi, ateş aqqında unuttı ve olarnı çoqumağa başladı. Tavuq da Adamnıñ evinde yaşamaq qararına keldi.

Bundan soñ quşlar Köpeknen Tavuqnı sevmey qaldılar, çünki olar aş-yemek içün dostlarını suvuqta qaldırdılar.

Böyleliknen, Köpek ve Tavuq nasıl etip ev ayvanları olup qalğanlarını endi bilesiñiz.

Kadim zamanda, Bukalemunnen (hamelion) Köpek dost ediler. Lâkin arada-sırada Köpek Adamnen yüre edi.

Bir kün ola-bir kün, Bukalemun Köpekten soradı: "Ne içün siz kimerde Adamnen yüresiz?". "Biz Adamnen dostmız, – dep cevap berdi Köpek. – Adam avcılıq yapa ve biz onıñnen beraber avğa baramız. Men oña avcılıqta yardım etem. Qaytqanda bizler etnen qaytamız. Soñra ekevleşip, onı aşaymız.

Bir künü Adam ve Köpek kene beraber avğa çıqtılar. Olar bir ceyrannı atıp, Adamnıñ evine ketirdiler. Bukalemun olarnı körüp, artlarından kelip çıktı. Adam, ketirilgen etten yemek azırladı ve onı aşamağa başladı.

Köpek tekâran et aşamağa istep, Adamnıñ yanına keldi. Amma Adam balaban tayaq alıp, Köpekniñ başına urdı. Biçare Köpek vayıldap qaçıp ketti.

Bukalemun episini kördi ve o da qaçtı. O ormanğa çapıp ketti, anda toqtadı ve başını sallayaraq:

"Yangu! Yangu! Yangu!" – dep bağırıp ağladı o. "Bu yahşiı şey degil! Ne içün Köpek Adamnıñ dostu olup, avcılıqta oña yardım etti ve olar beraber çoq et ketirdiler. Amma Adam biçare Köpekniñ başına tayaqnen urdu. Adam zatı yahşı degil. Men Adamnıñ yanında iç bir vaqıt yaşamaycam! Men ormanda yaşaycam.

Onıñ içün Bukalemun dağda Adamnıñ evinden uzaqta yaşay. Ve er vaqıt onıñ aqılına elinde tayaq Adam kelse, o başını sallamağa başlay ve: "Yangu! Yangu! Yangu!" dep qıçıra. Büniñ manası ise: "Bu yahşı şey degil! Bu yahşi şey degil! Bu yahşi şey degil!"