Vetanimnin hoş aenki...



⇦ Balalar saifesine qaytmaq

⇦ Arzı Aliyevanıñ saifesine qaytmaq
















Cian edebiyatından

İngliz halq masalı



Dik Vittington ve onıñ mışığı


Kral Edvard tahtda bulunğan zamanları köyde fuqare yaşağan Vittington adlı bir qarı-hoca olğan. Olarnıñ Dik adlı oğulları bar eken. Dik daa pek yaş olğanda, onıñ ana-babası keçine. O olarnı bir vaqıt aqılından çıqarmay. Onıñ yaşı kiçik olğanı içün çalışmayip, evde otura. Merhametli fqare bir qartana Dikni özüniñ evine ala. Qartana oña yahşı aqıl-fikirler berip, onı güzel terbiyeley. Dikniñ aqrandaşları, köydeşleri onı pek seveler.

Dik on dört yaşnı toldura, dülber bir oğlan olup yetişe. Merhametli qartana bu dünyanı terk etken soñra, o öz-özünı baqmağa mecbur ola. Dik acayip Londra şeeri aqqında çoq eşite ve anda barmağa, şeerni özüniñ közlerinen körmege pek aves ete. O Londra pek balaban şeer olup, olarnıñ fuqare köylerine baqqanda pek zengin şeer olğañını ve anda çoq imkân barlığına inana.



Künlernıñ güzel yaz sabalarından birinde, Dikniñ cebinde parası olmasa da, seyahatqa yol ala. O bir qaç saat yol keçen soñ, pek boldıra, amma daa çoq ketmek kerek. Ne yapmalı. Bu vaqıt onıñ yanından bir yükli araba keçip ketmekte edi. Dik arabacığa özüniñ niyetleri, planları aqqında paylaşa da, onı öz arabasına almasını rica ete, yalvara. Arabacı razı ola ve qalğan yarım yolunı araba üstünde otırıp meşur şeerge barıp çıqa.

Londra şeerini körgen Dikniñ yüregi sevinçten tez-tez urıp başlay. Amma o ökünçli bir alda edi. O öz tasavurında Londra şeeri balaban ve zengin olup körüne edi. Londra ise, addiy bir şeer ekenini körüp ruhtan tüşe.



Dik arabacınen sağlıqlaşa. Onıñ parası olmağanından, uzun yol ve açlıq onı bir tamam alsızlandırğan edi. O bütün kün kezgenden soñ, bir qapunıñ bosağasında yuqlap qala. Uyanğan soñ, o çette yatqan bir çakuçnı köre ve onı eline alıp otura.

Evniñ saibi Fittsvorren sulâlesinden olğan zengin bir adam edi. Onıñ Alisa adlı qızı bar edi. Alisa Diknen bir yaşta ediler.



Açuvlı bir qadın evniñ qapusını aça ve sadece bir köylü yigitni körgeninen bağırıp-qıçırıp onı quvmağa başlay.



Allanıñ yardımınen şu vaqıtte Fittsvorren efendi peyda ola ve Dikniñ ikâyesini eşitip, pek tesirlene. Dik özüne iş tapqance onıñ evinde yaşamasını teklif etti.

Alisanıñ ana-babası Dikke evlerinde yaşamağa razılıq berseler de, amma bu mesele müşkül edi. Çünki aşçı oğlannı sevmey edi ve oña ille bir de-bir sebep tapıp onı darılıp tura.



Alisa Dikni aşçınıñ ucumlarından qorçalay edi.



Aşçı onı eski bir qavi krovatta sıçanlarnen ve quşullarnen yuqlamağa mecbur etti. Dik indemey, qatlanmağa areket ete. O para tapqan soñ, özüne bir mışıq almağa niyetlene.



Bir qaç künden soñra, bir fuqare apayı oña mışıqnı bir pennige satmağa istey. Fittsvorren efendi oña mışıq almaq içün para bere. Dik mışığını aşçı körer dep, saqına ve onı eski bir sepetke qoyıp çardaqqa yerleştire. Endi o bir de bir yerge vazifenen ketkende er vaqıt Tüylü dep adlandırılğan mışığını beraber ala. Dik mışıqnen pek dostlaşa. Tüylü bütün sıçanlarnı ve quşullarnı tutıp bitire. Bu sebepten Dikniñ göñüli çoq raat ola.



Aqıllı mışıq Dik ögretken trüklerni tez ögrenip başlay.



Alisa da Tüylüni pek seve. Yaş haniçik er vaqıt Dikke dostluq yapmağa tırışa. Er sefer aşçı Dikni darılğanda, ya da urğanda Alisa muafaza meselesinde elinden kelgen yardımnı köstere. Alisa pek dülber olup, o melaike kibi bir qız edi. Alisa Dikni yazmağa ögretmek içün babasına ricada bulunıp, ondan izin ala. Çünki o endi oqumağa bile edi. Dik yazmaqnı da pek tez ögrenip başladı.



Fitsvorren efendi ticaretnen oğraşa. Bir künü o özüniñ qoranta azalarını toplap geminen bir de bir şey yollamaqnı teklif etti. Amma bu vaqıtı Dik Vittington bir yerde körünmedi. Onı mahsus çağırtıp, oña da, kapitannen bir şey yollamaq mümkün olğanını aytalar. Dik iç bir şeyi olmağanından utanıp ağlay. Alisa bu arada Dikniñ qulağına egilip: "Özüñniñ mışığıñnı yiber", dey. Bundan soñ Dik Tüylüni alıp kapitanğa bere. Kapitan mışıqnıñ sıçanlarnı tutacağını pek yahşı bile.



Dik mışıqsız qalğan soñ, özüni yaramay bir alda duya. Aşçı onıñ üstünden külüp yüre. Dik buña qatlanıp olamadı. Fitsvorren efendiniñ evinden ketmege niyetlene. Em öyle de yapa.



Dik sabadan Haygeyt – Hille degen yerge kelip çıqa. Boldurğan ve özüni bahıtsız sezgen Dik bir taşnıñ üstüne yata ve yuqlap qala. O taşqa şimdi de Vittingtonnıñ taşı denile. Dik çañ sesinden uyana, çünki bugün Evliyalar künü edi. O çañ davuşını eşitkende bu sözlerni de eşite: "Vittington, sen yüksek vazifede - Londranıñ meri olacañ".



Dikde ümüt peyda ola. O eyecanlana ve kene evge qayta. Ev işlerinde yardım etmege tırışa. Amma aşçı oña ilişmekni ep devam ete.



Fitsvorreniñ "Deñiz gergedanı" gemisi Afrikağa kete edi. O deñiz fırtınasına oğray. Gemideki adamlar İngilterege qaytmağa ümütini coyalar. Dikniñ mışığı ise, özüniñ yapqan trüklerinen matroslarnı eglendire, quvandıra edi.



Gemi bir künü zengin Afrika qrallığına kelip çıqa. Onıñ adamları musafirçen bir halq olaraq beyaz insanlarnı körüp, pek quvanalar. Qral "Deñiz gergedanı" gemisi aqqında eşitkeninen özüniñ adamlarını yollap, kapitannı ve onıñ bir – eki yaqın adamlarını üyle yemek ziyafetine davet ete.



Boyuk bir ziyafet körüşüvge yemekler azırlanıla.



Beyaz adamlar kelip çıqqan vaqıtta pek çoq sıçan ve quşuvlar peyda olalar. Qral ve qraliçe ne yapmasını bilmeyler.



Kapitan mışıq aqında laf başlay. Tüylü kelse bu sıçanlarnıñ ve quşuvlarnıñ episini tutıp aşar edi, dep tüşüne o.



Mışıqnı gemiden ketirip yibereler. Aradan çoq vaqıt keçmey o bütün sıçanlarnı ve quşuvlarnı tutıp aşap-boğup bitire.



Qraliçe mışıqnı pek seve. Qral kapitanğa onıñ mışığı sıçanlarnı ve quşuvlarnı tutıp bitirgeni içün oña pek çoq altın bağışlay.



Kapitan işlerini bitirip, İngilterege yol ala. İngilterege barıp çıqqan soñra o, Dikke qral oña neqadar çoq altın bağışlağanını aytıp bere. Fitsvorren efendi altınğa toqunmadan, altınlarnıñ episi Dikniñ olğanını söyley. Dik ağlay ve oña yalınız mışıq kerekligini anlata. Mışıq saibine qaytarıla. Tüylü ömüriniñ soñunace saibinen yaşay.



Dik altınlarnı elâl işlerge masraf ete. Fitsvorren efendi Dik ösüp yetişkenge qadar onıñ varisi ola. Fitsvorren efendiniñ nasiatları ile Dik ticaretnen oğraşıp başlay. O Alisağa sevda ola ve evlenmek çağına kelgeninen Dik oña evlene.



Vittingtonnı er kez ürmet ete. O parlamentte çalışa, rıtsar ve lord unvanlarını qazana. Londra şeeriniñ de meri ola. Böyleliknen bir vaqıtları Dik bala ekende çañ davuşınıñ söylegenleri kibi olup çıqa. Ser Riçard-Dik Vittington endi üçünci kere mer vazifesinde bulunaraq o, qralnı ve qraliçeni eglendirgende, qral Dikke dey: "Şahzade bir vaqıt öyle şey yapmaz edi". Londra şeeriniñ meri lord Dik qralğa cevap bere: "Bir vaqıt öyle şahzade olmadı".

Qral yaqılğan büyük alevden zevqlana. Odunlardan ateş yaqalar. Ser Riçard-Dik Vittington: "Alevni büyükçe yapmaq mümkün", dey. Ser Riçard Frenkstannen cenk alıp barmaq içün qralnıñ emiri sayesinde ealiden toplanğan altmış bin funt paranı çıqarıp alevge taşlay. Ser Riçard özüni kerem kibi köstere.



Dikniñ qarısi Alisa ölgen soñra o daa yigirmi yil yaşap, bu dünyanı terk etti. O özüniñ eyi ve hayırlı işlerinen adamlarnıñ hatirelerinde qala.