Cian edebiyatından
Kadim zamanda, Afrikada, bir Fil Balası – Filçik yaşağan. O zamanları fillerniñ hartumları olmağan. Bu Fil Balasınıñ – Filçikniñ tek ufaçıq bir qara burunçığı olğan. Filçik şu qadar oşlı olğan ki, oer şeyni bilmek istey ve pek çoq sualller bere eken. O bunıñnle, öz qoranta azalarını, dostlarını açuvlandıra. Çünki, ayvanlarnıñ onıñle qonuşmağa vaqıtları yeq eken.
Filçik bir künü sabadan, Timsaqnıñ üylelik nasıl yemek aşağanını bilmek istedi. Şu sebepten o, uzun böylü Zurafe halağa barıp, ondan soradı:
– Ürmetli hala, Timsaq üyleliq nasıl yemek aşay?
Uzun böylü Zurafe hala:
– Coyl buradan! Sen ile lafetmege vaqıtım yek! – dedi ökelenip ve oña bir şamar yapıştırdı.
Filçik kederlendi, özünı pek bahtsız sezdi. Buña baqmasdan o Şamek emcege kelip, dedi:
– Ürmetli emce, Timsaq üylelik ne aşay?
Banan aşap oturğan Şamek pek açuvlanıp, bağırdı:
– Ket bu yerdan! Sennen laf etmege vaqıtım yeq!
Şamek şay dedi de, o da Filçikke bir şamar yandırdı.
Filçik pek ökünçli alğa tüşti ve ne yapacağanı bilmedi, şaşmaladı. Bu arada o, Apansızdan özünüñ dostunı – Kolokolo degen quşçiqni kördi. Kolokolo terek üstünde otura edi.
Filçik Kolokolağa dedi :
– Sayğılı Quş, Timsaq üylelik ne aşay?
Kolokolo quşu pek aqıllı edi. Quş biraz tüşündi de, dedi:
– Eger de sen bu şeyni bilmege isteseñ, saña büyük boz-yeşil tüste suvı olğan Limpopo Özenine barıp, anda Timsaqnıñ özünden soramaq kereksiñ.
– Çoq sağ ol! – dedi quşqa Filçik.
Bundan soñ Filçik, qorantasınen ve dostlarınnen sağlıqlaştı ve Limpopo Özenine doğru yol aldı. Filçik çoq yurdi. Niayet o, Limpopo Özenine kelip çıqtı. Filçik anda Büyük Yılannı rastketirdi ve ondan soradı:
– Timsaq bu özende yaşaymı?
Yilan dedi:
– Eger de sen Timsaqnı körmek isteseñ, o bu yerde.
Filçik balaban Timsaqnı kördi. O Limpopo Özeniniñ yeşil suvı içinde otura edi.
– Saba şerfleriñiz hayırlı olsnn, Efendim! – dedi Filçik. – Siz Timsaq olasıñızmı?
Timsaq özünün ufaçiq közlerinden birisini açtı da dedi:
– Saba şerfleriñ hayırlı olsun! Ebet, Timsaq bu menim. Sen menden ne isteysiñ?
– Lütfen, siz maña üylelik nasıl yemek aşağanıñıznı söylep olursıñızmı! – dedi Filçik.
– Yanıma kelseñ, köstere de bilirim.
Böyleliknen Filçik Timsaqnıñ yanına yaqınlaştı. Timsaq bir surü keskin tiş tolu balaban ağızını açtı da, Filçikniñ ufaçıq burunına yapışıp, dedi:
– Eminim ki, bugün üylelikke men Fil Balasını aşaycam!
Timsaq Filçikni suv içine çekmege başladı. Filçik bunı begenmedi, bağırdı:
– Yiberiñiz meni! Meni aşamañız!
Bu arada Boyuk Yılan terekten tezlikle tüştü de, filçikke fışıldadı:
– Menim kiçkine dostım, sen da özüñe taraf tart.
Böyleliknen kiçkine Filçik da özüne çekip başladı. Amma Timsaqnıñ quveti ziyade eken. O çeke … çeke… çeke… ve Fil Balasınıñ kiçkine burunı uzunlaşa… uzunlaşa…
Boyuk Yılan dey:
– Menim kiçkine dostum, kel ekimiz birlikte çekeyik. Eger de böyle yapmasaq, Timsaq seni üylelik yemegine qoşıp aşaycaq.
Böyleliknen Büyük Yılan da Filçikke qoşulıp beraberlikte öz taraflarına çekeler ve Timsaq da kendisine doğru çeke...
Olar çoq vaqıt tartışılar – er eki taraf özlerine çektiler. Filçikniñ burunı çozülip-çozülip ep uzunlaşmaqta edi.
Niayet, Timsaq çeküvden vazgeçip, Filçikniñ burunını yiberdi. Filçik yerge yuvarlandı. Özüniñ oşlı ufaçıq burunı balaban uzun hartumğa çevirilgenine pek eyicanlanıp ağlamağa başladı.
– Ağlama, ağlamadan vazgeç! – dedi Büyük Yılan. – Seniñ hartumıñ o qadarlıq titiz degil. O saña pek yaraştı!
Amma Filçik ağlamaqnı ep devam etti.
Tamam şu vaqıt onıñ başına Çibin qondı. Filçik Çibinni hortumınen şıpırttı. Bunı közetip turğan Büyük Yılan:
– Seniñ neqadar acayip-faydalı hartumıñ olğanını kördiñmi! – dedi.
Biraz vaqıttan soñra, Filçik hartumınen tikâran ot qoparıp, onı ağızına qoydı...
Filçik özüniñ yañı hartumını begenip başladı. O Büyük Yılanğa teşekkürler bildirdi de:
– Endi evime da qaytmağa vaqıt keldi. – dedi. – Sağlıqnen qalıñız, ürmetli Büyük Yılan!
Böyleliknen, Filçik evine taraf yol aldı. O quvanğanından, yol boyu şeñ türküler yırlap ketti… Açolğanda, yüksek tereklerden hartumınen banan qoparıp aşadı….
Filçik evine kelip çiqtı. Ailesi ise, onıñ uzun hartumını körip üstünden mısqılladılar:
– Yañı burunnen öyle bir oşlı körünesiñ! – dep küldiler.
Sabırı bitken Filçik, ahır-soñu bu begenmegen sözlerge çıdamadı. O, soy-aqrabasına özüniñ yañı hartumınen ücüm etti – olarnı hartumınen dögip başladı.
Filçikniñ soy-sopları hartumnıñ nasıl faydalı olğanını körüp-añlap, deral külmekten-mısqıllamaqtan vazgeçtiler.
Filçikniñ bütün qardaşları, dostları Timsaqtan yañı burun - hartum almaq içün büyük boz-yeşil tüste suvğa – Limpopo Özenine doğru çaptılar…
Olar da, Filçik kibi evlerine büyük hortumlarınen qayttılar. İşte, o uzaq keçmiş künlerden başlap ta bugünlergece bütün fillerde uzun hartumlar bar.