Enver Selâmetniñ
nazmiyetinden nümüneler
Küneş er kün bir kere
Saña döne
Üzeriñe
Şavleler saçmaq içün.
Gülterekler
Baarde yeşillene,
Yaraştırıp,
Yüzüñde açmaq içün.
Deryalardan ala suv,
Dağdan ava –
Senden çıqqan bulutlar
Saña yava!
İnsan da şay:
Güllerden,
Yemişlerden,
Yemegiñden,
Sendeki yemişlerden;
Suvlarıñdan,
Avañdan,
Nurlarıñdan
Hazineñe toplanğan yırlarıñdan
Ğıda ala özüne,
Cıya küçün –
Kene saña qaytarıp
Bermek içün!
Seniñ bağçañda öse
Çeşit güller, Merdanem.
Menim bağrımda ise
Açacağı bir dane.
Sevip östürdigim gül –
Güzellerden güzeli.
Bu üzülgen gül degil –
Sen özüñsiñ, Güzelim!
İster iseñ
Yollarda yur,
İster iseñ uç…
İster
Yaşa mekânıñda,
İster iseñ köç –
Yaşlığıñda
Sevip-sayıp,
Qavuşalmasañ,
Asretlikte ah çekmesi
Öksüzlikten küç!
Sevgiliñe
Yol tapalmay,
Ayrılıp qalsañ,
Yırımnı
Bas bağırıña –
Avruñı alsın.
Muradıña mani olsa
Büyük özenler,
Öt Azizim,
Bu satırlar
Köpüriñ olsun!
Dağlarıñnen ölçenir
Boyum-enim,
Sevingende
Sendeki yeñişlerge.
Oñıp-ösken göñlümde
Vatan, seniñ
Çölleriñniñ
Azamat kenişligi!
Seniñ ayatıñdam men,
Gülleriñdem,
Aziz geceleriñdem,
Künleriñdem!
Sakin yüzümni ohşap,
Nefesimni
Alıp kezgen
Tendürist yelleriñdem!
Çeşit çeçekleriñniñ
Tüsündem men,
İzim qalğan yollarıñ
Esindem men!
Ayat kibi yorulmay,
Çabik aqqan
Narın dalğalarınıñ
Sesindem men!
Üzeriñde qubbeñniñ
Mavısındam,
Onıñ kenişligindem,
Avasındam!
Yerni yaqmaq istegen
Qatillerge
Dost halqlarnıñ
Kötergen sadasındam!
Bulutlarnıñ astında
Çatqal başı,
Andan saña
Sevinip baqqan menim!
Kanallarnıñ içinden
Tolıp-taşıp,
Çölleriñe daima,
Aqqan – menim!
Büyük aqrabalıq bu!
Ğururlanam!
Vatanımda kök kibim,
Yer kibim, dep!
Çünki seniñ nefesiñ,
Suvıñ,
Qanıñ –
Menim areketimde,
Terkibimde.
Yağ üstüme, başıma.
Üymelen, qar, üymelen.
Samayıma, qaşıma
Çeçek olıp tüymelen.
Ötken yılda elemler
Qalsınlar, qar, astıñda.
Ziyalansın ümütler
Kilimiñe basqanda.
Taaciplenip baqam aq,
Nazik örnekleriñe.
Temizligiñ beñzey pak
İnsan yüreklerine.
Sen – ayaznıñ bahşışı,
Kökten engen İncisiñ,
Maramalar nağışı
Kibi telli, incesiñ.
Sen kökte toquğan
Yaş qızlarnıñ elimi?
Örnekleriñ qlabdan
Saçlarınıñ telimi?
Ne qadar qar örnegi
Ense kökten bizlerge –
O qadar baht körmege
Qısmet olsun közlerge!
Yağıñ qarlar başıma,
Toyıñızda oynayım!
Yollarımnıñ taşına
Töşeliñiz, boylayım!
Ekimiz de yüremiz biz,
Suv aqqanday özende.
Men, bu dünya üzerinde,
Sen ise kök yüzünde.
İnsan kibi zadsıñ, Terek,
Tek, yorulsañ, yatmaysıñ.
Em diñleysiñ, em añlaysıñ,
Olğanı söz qatmaysıñ…
Quvanasıñ, yaprağıñnı
Tepretip yel eskende.
Incınasıñ insan kibi,
Pıtağıñnı keskende.
Olar, seniñ bereketli
Yük kötergen qollarıñ,
Em de keniş kök yüzünde
Barıp kelgen yollarıñ.
Kelsem, deysiñ: - Buyur, Yarem,
Ziyafetke, taldama! –
Meyva basqan pıtaqlarıñ
Egileler aldıma!
Ulu Aşıq Ümer yazğan
Şiiriniñ sırası
Kibi – tatlı, sen asrağan
Meyvalarnıñ şırası!
Göñülim,
Qanatlar taqtığıñ kibi,
Yükselme!
Alçaq uç
Taqdirim kibi.
Yırlarda sesiñ de
Çağlasın sakin –
Çoqraqnıñ suvları
Aqtığı kibi!
Baarniñ yırında
Nefasetke baq –
Qafiye,
Vezini
Ne güzel kelişe:
Bir satır soñunda
Açsa aqbardaq,
Digeri soñunda
Aça melevşeye!
Vatannıñ
Qaysı bir yaqında olsaq da,
Esapqa almañız mesafeni siz!
Yırımnı
Oquğan daqqañız uzaqta
Degil de,
Evimde –
Musafirimsiz!
Şiirler sayılsa
Yürekke tiygen saz,
Oylarım sığarmı
Bu bir qaç danege?!
Göñülim dey maña:
- Halq içün öyle yaz –
Barsın bu ev dönsin
M u s a f i r h a n ye g ye!
Er aqqan suv
Kendi
Yalısına yar.
Er terek astında
Salqınlığı bar.
Dünyağa
Quş olup doğğannıñ bile
Anağa
Ürmeti,
Yaqınlığı bar.
Topraq yoq,
Ava yoq,
İçmege suv yoq –
Er eki qutupta
Amansız suvuq!
Bilmeyim,
Halqına
Ögeylik beslegen
Mahlüqnıñ göñüli
Angine cuvuq?
Ana ricası
- Kün bulutsız
Ve em sakin…
Suvıñ mavı
Kök mavı –
Dersiñ,
Ufuq yoqtır,
Seni
Devam ettire ava…
Böyle künde
Köre insan
Sende kezgen balıqnı,
Astıñdaki çaqıllar da
Tıpqı –
Renkli moyuncaq…
Suvsap,
Saña kelgenlerni
Yalıñda
Er barlıqnı
Körem,
Aks ettiresiñ
Üzeriñde boyunca…
Merametli mubareksiñ
Araretten yanğanğa,
Meil etseñ,
Qurayatqan
Tamırlarğa suv yete!
Maña da
Bir eyilik eyle
Evlâdımnı añğanda,
Söyle,
Sende qalmadımı
Onıñ canlı süreti?!
Oylarım! Menden soñ
Kelecek yıllarda
Yürersiz Ayatnen
Keñ, aydın yollarda…
Al-hatir sorağan
Samimiy sözler
Olaraq, dostlarğa
Qalırsız sizler!
Naz talab eterek
Asrağan gülüne,
Incıtqan olsam men
Dostumnıñ göñlüni,
Körüşip olmasam,
Yumulsa közler –
Siz, Ondan elâllıq
İsteñiz Sözler!
Yır –
Menim köksümde
Yanıp, sönmese,
Yır menim köksümde
Örselenmese,
Ülkeme beslegen
Muabbetligimnen
Doğmasa –
Dostlarğa yetermi sesi?
Anadan
Dünyağa kelgenim yarım.
Ekinci yarımım –
Aziz yırlarım
Olsunlar, Vetanım,
Qabul et menden,
Ögüñe
Baş egip kelgende yarın!
Qar kibi marama örtüngen, Miskin…
Doğurğan, asrağan-evlâtlar ösken…
O, yemek pişirgen, bürüşik eller
On canlıq sofranıñ ötmegin kesken…
Qonası başında endi bir özü,
Evlâtlar közünen rastkelmey közü.
Dünyada beş oğlan, üç dülber qızğa
Beñzey bu kimsesiz Ananıñ yüzü.
Qardaşlar mezarı, yeşergen dere –
Onıñçün cenklerniñ bitmegen yeri!
Cebede qan tökken fedakârlarnı
Añğandır, kim bilsin, künde qaç kere…
Topraqnen örtülgen sekiz qabir,
Olarnen qalğanlar taqdiri-Qadir…
Yatqanda añğandır, turğanda añğandır,
Añğandır olarnı ölgenge qadar!
Ey, Yolcu! Bu şeit yanında toqta!
Ögünde baş egip borcuñnı aqla.
Qaranlıq lâtinni qapatqan tahta
Artında asretlik, merhamet saqlı!
Üstümde küneşniñ nurları ediñiz…
Elime, közüme, sözüme endiñiz!
Doğacaq yırlarnen nazlana-nazlana,
Bayılıp, bağrımda İncige döndiñiz!
Sizlerden mubarek şevq aldım yorulsam,
Ziyade kelirim olmadı devrimde.
Saysınlar, cönkimde qaç dane yır olsa,
O qadar kere men sevindim ömrümde!
LUĞAT:
Ayat ve memat - jizn i smert
avruñı (ağrıñı) - böl (tvoya)
aqbardaq - podsnejnik
aqlamaq - opravdıvat; bölit
añmaq - vspominat; upominat
ayaz - stuja; moroz
bereket - izobiliye; urojay
behaber (habersiz) - ne bıt v kürse; ostavatsâ v nevedenii
boylamaq - dvigatsâ (hodit) vdol çego
vezin - ritm (v stihoslojenii)
göñüldeş - solidarnost; rodstvennaya duşa; yedinomışlennik
dere - lojbina; balka; gornaya dolina
cazibe - oçarovaniye; privlekatelnost; plenitelnost
cebe - front
cönk - sbornik
cümert - şçedrıy
cuvuq - nedalökiy, blizkiy; rodstvennik
ziya - siyaniye; svet
izhar - vırajeniye; vıskazıvaniye; proyavleniye
istisal - proizvodstvo
kelir - pribıl, dohod
kestire (kestirme) - prâmoy; kratçayşiy; kratkiy
qadir - sposobnıy; tsennost; moguşçestvennıy, silnıy
qafiye - rifma
qona - öbedennıy stolik na korotkih nojkah
qubbe - svod; kupol
nabız - püls
mesafe - distantsiya, rasstoyaniye
meil - sklonnıy, imeyüşçiy sklonnost
mekân - strana, kray, naselönnıy punkt; öbitalişçe, mestoprebıvaniye
merdane - smelıy, hrabrıy, doblestnıy, müjestvennıy
melevşe - fialka
moyuncaq (boyuncaq) - busı
miskin - dobrıy; naivnıy; bednıy, nujdayuşçiysâ; nişçiy; bespriyutnıy
mubarek - blagoslovennıy
naz - nejnost, izâşçestvo; jemanstvo, köketstvo; kapriz, prihot
nazm - poeziya
nazar - vzor, vzglâd; vnimaniye; sglaz
nazlanmaq - jemanitsâ; nejitsâ; köketniçat
nefis - tonkiy, tonina; izâşçnı, izıskannıy, hudojestvennıy; prekrasnıy;
nenasıtnıy; potrebnosti
örselenmek - prihodit v negodnost; iznurâtsâ; oslabevat; trepatsâ
pak (temiz) - çistıy
rubailer - rubai; çetverostişiye
sada (seda) - golos; zvuk
saz - krımskiy narodnıy instrument (şçipkovıy); horoşiy
samay - visok
sakin - jitel, öbitel; medlennıy
öt (keç) - prohodi; jelç
sıq-sıq - çasto; plotno; gusto; tesno
sırt - spina; tıl; sever
taqdim - predstavleniye; vruçeniye; nagrajdeniye
taqdir - sudba
tatmaq - poprobovat
ufuq - gorizont
fena - skvernı, ne horoşiy; plohoy
çağlamaq - kapat; soçitsâ
çaqıl - galka
çevirmek - perevodit; perevoraçivat; perevernut
şevq - svet
şeit - şiit; pogibşiy za pravoye delo
elemler - peçali; stradaniya; ögorçeniya; dosada
elâllıq - proşçeniye
enmek - spuskatsâ, opuskatsâ
esindem (aqılındam) - pomnitsâ, bıt v pamâti
yar - ovrag; yar; vozlüblennaya (ıy), lübimaya (ıy)
yasaq - zapret; nalog, podat