Vetanimnin hoş aenki...



⇦ qaytmaq

Enver Selâmetniñ

nazmiyetinden nümüneler

SAÑA

Küneş er kün bir kere

Saña döne

Üzeriñe

Şavleler saçmaq içün.

Gülterekler

Baarde yeşillene,

Yaraştırıp,

Yüzüñde açmaq içün.

Deryalardan ala suv,

Dağdan ava –

Senden çıqqan bulutlar

Saña yava!

İnsan da şay:

Güllerden,

Yemişlerden,

Yemegiñden,

Sendeki yemişlerden;

Suvlarıñdan,

Avañdan,

Nurlarıñdan

Hazineñe toplanğan yırlarıñdan

Ğıda ala özüne,

Cıya küçün –

Kene saña qaytarıp

Bermek içün!




GÜZELİM

Seniñ bağçañda öse

Çeşit güller, Merdanem.

Menim bağrımda ise

Açacağı bir dane.



Sevip östürdigim gül –

Güzellerden güzeli.

Bu üzülgen gül degil –

Sen özüñsiñ, Güzelim!




ÖT, AZİZİM

İster iseñ

Yollarda yur,

İster iseñ uç…

İster

Yaşa mekânıñda,

İster iseñ köç –

Yaşlığıñda

Sevip-sayıp,

Qavuşalmasañ,

Asretlikte ah çekmesi

Öksüzlikten küç!

Sevgiliñe

Yol tapalmay,

Ayrılıp qalsañ,

Yırımnı

Bas bağırıña –

Avruñı alsın.

Muradıña mani olsa

Büyük özenler,

Öt Azizim,

Bu satırlar

Köpüriñ olsun!




SENİÑ AYATIÑDAM, VATAN

Dağlarıñnen ölçenir

Boyum-enim,

Sevingende

Sendeki yeñişlerge.

Oñıp-ösken göñlümde

Vatan, seniñ

Çölleriñniñ

Azamat kenişligi!



Seniñ ayatıñdam men,

Gülleriñdem,

Aziz geceleriñdem,

Künleriñdem!

Sakin yüzümni ohşap,

Nefesimni

Alıp kezgen

Tendürist yelleriñdem!



Çeşit çeçekleriñniñ

Tüsündem men,

İzim qalğan yollarıñ

Esindem men!

Ayat kibi yorulmay,

Çabik aqqan

Narın dalğalarınıñ

Sesindem men!



Üzeriñde qubbeñniñ

Mavısındam,

Onıñ kenişligindem,

Avasındam!

Yerni yaqmaq istegen

Qatillerge

Dost halqlarnıñ

Kötergen sadasındam!



Bulutlarnıñ astında

Çatqal başı,

Andan saña

Sevinip baqqan menim!

Kanallarnıñ içinden

Tolıp-taşıp,

Çölleriñe daima,

Aqqan – menim!



Büyük aqrabalıq bu!

Ğururlanam!

Vatanımda kök kibim,

Yer kibim, dep!

Çünki seniñ nefesiñ,

Suvıñ,

Qanıñ –

Menim areketimde,

Terkibimde.




TOYIÑIZDA OYNAYIM!

Yağ üstüme, başıma.

Üymelen, qar, üymelen.

Samayıma, qaşıma

Çeçek olıp tüymelen.



Ötken yılda elemler

Qalsınlar, qar, astıñda.

Ziyalansın ümütler

Kilimiñe basqanda.



Taaciplenip baqam aq,

Nazik örnekleriñe.

Temizligiñ beñzey pak

İnsan yüreklerine.



Sen – ayaznıñ bahşışı,

Kökten engen İncisiñ,

Maramalar nağışı

Kibi telli, incesiñ.



Sen kökte toquğan

Yaş qızlarnıñ elimi?

Örnekleriñ qlabdan

Saçlarınıñ telimi?



Ne qadar qar örnegi

Ense kökten bizlerge –

O qadar baht körmege

Qısmet olsun közlerge!



Yağıñ qarlar başıma,

Toyıñızda oynayım!

Yollarımnıñ taşına

Töşeliñiz, boylayım!



MEYVA TEREGİNE

Ekimiz de yüremiz biz,

Suv aqqanday özende.

Men, bu dünya üzerinde,

Sen ise kök yüzünde.



İnsan kibi zadsıñ, Terek,

Tek, yorulsañ, yatmaysıñ.

Em diñleysiñ, em añlaysıñ,

Olğanı söz qatmaysıñ…



Quvanasıñ, yaprağıñnı

Tepretip yel eskende.

Incınasıñ insan kibi,

Pıtağıñnı keskende.



Olar, seniñ bereketli

Yük kötergen qollarıñ,

Em de keniş kök yüzünde

Barıp kelgen yollarıñ.



Kelsem, deysiñ: - Buyur, Yarem,

Ziyafetke, taldama! –

Meyva basqan pıtaqlarıñ

Egileler aldıma!



Ulu Aşıq Ümer yazğan

Şiiriniñ sırası

Kibi – tatlı, sen asrağan

Meyvalarnıñ şırası!



BAARDEN ÖGREN

Göñülim,

Qanatlar taqtığıñ kibi,

Yükselme!

Alçaq uç

Taqdirim kibi.

Yırlarda sesiñ de

Çağlasın sakin –

Çoqraqnıñ suvları

Aqtığı kibi!



Baarniñ yırında

Nefasetke baq –

Qafiye,

Vezini

Ne güzel kelişe:

Bir satır soñunda

Açsa aqbardaq,

Digeri soñunda

Aça melevşeye!



GÖÑÜLİM DEY…

Vatannıñ

Qaysı bir yaqında olsaq da,

Esapqa almañız mesafeni siz!

Yırımnı

Oquğan daqqañız uzaqta

Degil de,

Evimde –

Musafirimsiz!



Şiirler sayılsa

Yürekke tiygen saz,

Oylarım sığarmı

Bu bir qaç danege?!

Göñülim dey maña:

- Halq içün öyle yaz –

Barsın bu ev dönsin

M u s a f i r h a n ye g ye!



ANGİNE CUVUQ?

Er aqqan suv

Kendi

Yalısına yar.

Er terek astında

Salqınlığı bar.

Dünyağa

Quş olup doğğannıñ bile

Anağa

Ürmeti,

Yaqınlığı bar.



Topraq yoq,

Ava yoq,

İçmege suv yoq –

Er eki qutupta

Amansız suvuq!

Bilmeyim,

Halqına

Ögeylik beslegen

Mahlüqnıñ göñüli

Angine cuvuq?



SÖYLE ÇOQRAQ

Ana ricası

- Kün bulutsız

Ve em sakin…

Suvıñ mavı

Kök mavı –

Dersiñ,

Ufuq yoqtır,

Seni

Devam ettire ava…



Böyle künde

Köre insan

Sende kezgen balıqnı,

Astıñdaki çaqıllar da

Tıpqı –

Renkli moyuncaq…

Suvsap,

Saña kelgenlerni

Yalıñda

Er barlıqnı

Körem,

Aks ettiresiñ

Üzeriñde boyunca…

Merametli mubareksiñ

Araretten yanğanğa,

Meil etseñ,

Qurayatqan

Tamırlarğa suv yete!

Maña da

Bir eyilik eyle

Evlâdımnı añğanda,

Söyle,

Sende qalmadımı

Onıñ canlı süreti?!



SÖZLER

Oylarım! Menden soñ

Kelecek yıllarda

Yürersiz Ayatnen

Keñ, aydın yollarda…

Al-hatir sorağan

Samimiy sözler

Olaraq, dostlarğa

Qalırsız sizler!



Naz talab eterek

Asrağan gülüne,

Incıtqan olsam men

Dostumnıñ göñlüni,

Körüşip olmasam,

Yumulsa közler –

Siz, Ondan elâllıq

İsteñiz Sözler!



QABUL ET

Yır –

Menim köksümde

Yanıp, sönmese,

Yır menim köksümde

Örselenmese,

Ülkeme beslegen

Muabbetligimnen

Doğmasa –

Dostlarğa yetermi sesi?



Anadan

Dünyağa kelgenim yarım.

Ekinci yarımım –

Aziz yırlarım

Olsunlar, Vetanım,

Qabul et menden,

Ögüñe

Baş egip kelgende yarın!



EY, YOLCU, TOQTA!

Qar kibi marama örtüngen, Miskin…

Doğurğan, asrağan-evlâtlar ösken…

O, yemek pişirgen, bürüşik eller

On canlıq sofranıñ ötmegin kesken…

Qonası başında endi bir özü,

Evlâtlar közünen rastkelmey közü.

Dünyada beş oğlan, üç dülber qızğa

Beñzey bu kimsesiz Ananıñ yüzü.



Qardaşlar mezarı, yeşergen dere –

Onıñçün cenklerniñ bitmegen yeri!

Cebede qan tökken fedakârlarnı

Añğandır, kim bilsin, künde qaç kere…

Topraqnen örtülgen sekiz qabir,

Olarnen qalğanlar taqdiri-Qadir…

Yatqanda añğandır, turğanda añğandır,

Añğandır olarnı ölgenge qadar!



Ey, Yolcu! Bu şeit yanında toqta!

Ögünde baş egip borcuñnı aqla.

Qaranlıq lâtinni qapatqan tahta

Artında asretlik, merhamet saqlı!



İNCİLER

Üstümde küneşniñ nurları ediñiz…

Elime, közüme, sözüme endiñiz!

Doğacaq yırlarnen nazlana-nazlana,

Bayılıp, bağrımda İncige döndiñiz!



Sizlerden mubarek şevq aldım yorulsam,

Ziyade kelirim olmadı devrimde.

Saysınlar, cönkimde qaç dane yır olsa,

O qadar kere men sevindim ömrümde!




LUĞAT:

Ayat ve memat - jizn i smert

avruñı (ağrıñı) - böl (tvoya)

aqbardaq - podsnejnik

aqlamaq - opravdıvat; bölit

añmaq - vspominat; upominat

ayaz - stuja; moroz

bereket - izobiliye; urojay

behaber (habersiz) - ne bıt v kürse; ostavatsâ v nevedenii

boylamaq - dvigatsâ (hodit) vdol çego

vezin - ritm (v stihoslojenii)

göñüldeş - solidarnost; rodstvennaya duşa; yedinomışlennik

dere - lojbina; balka; gornaya dolina

cazibe - oçarovaniye; privlekatelnost; plenitelnost

cebe - front

cönk - sbornik

cümert - şçedrıy

cuvuq - nedalökiy, blizkiy; rodstvennik

ziya - siyaniye; svet

izhar - vırajeniye; vıskazıvaniye; proyavleniye

istisal - proizvodstvo

kelir - pribıl, dohod

kestire (kestirme) - prâmoy; kratçayşiy; kratkiy

qadir - sposobnıy; tsennost; moguşçestvennıy, silnıy

qafiye - rifma

qona - öbedennıy stolik na korotkih nojkah

qubbe - svod; kupol

nabız - püls

mesafe - distantsiya, rasstoyaniye

meil - sklonnıy, imeyüşçiy sklonnost

mekân - strana, kray, naselönnıy punkt; öbitalişçe, mestoprebıvaniye

merdane - smelıy, hrabrıy, doblestnıy, müjestvennıy

melevşe - fialka

moyuncaq (boyuncaq) - busı

miskin - dobrıy; naivnıy; bednıy, nujdayuşçiysâ; nişçiy; bespriyutnıy

mubarek - blagoslovennıy

naz - nejnost, izâşçestvo; jemanstvo, köketstvo; kapriz, prihot

nazm - poeziya

nazar - vzor, vzglâd; vnimaniye; sglaz

nazlanmaq - jemanitsâ; nejitsâ; köketniçat

nefis - tonkiy, tonina; izâşçnı, izıskannıy, hudojestvennıy; prekrasnıy;

nenasıtnıy; potrebnosti

örselenmek - prihodit v negodnost; iznurâtsâ; oslabevat; trepatsâ

pak (temiz) - çistıy

rubailer - rubai; çetverostişiye

sada (seda) - golos; zvuk

saz - krımskiy narodnıy instrument (şçipkovıy); horoşiy

samay - visok

sakin - jitel, öbitel; medlennıy

öt (keç) - prohodi; jelç

sıq-sıq - çasto; plotno; gusto; tesno

sırt - spina; tıl; sever

taqdim - predstavleniye; vruçeniye; nagrajdeniye

taqdir - sudba

tatmaq - poprobovat

ufuq - gorizont

fena - skvernı, ne horoşiy; plohoy

çağlamaq - kapat; soçitsâ

çaqıl - galka

çevirmek - perevodit; perevoraçivat; perevernut

şevq - svet

şeit - şiit; pogibşiy za pravoye delo

elemler - peçali; stradaniya; ögorçeniya; dosada

elâllıq - proşçeniye

enmek - spuskatsâ, opuskatsâ

esindem (aqılındam) - pomnitsâ, bıt v pamâti

yar - ovrag; yar; vozlüblennaya (ıy), lübimaya (ıy)

yasaq - zapret; nalog, podat